گذرنامه برای پایتخت نشینی!

 گمان نمی کنم در هیچ جای دنیا ورود و خروج به پایتخت شهری آسان باشد . هر کسی اراده بکند از هر استان و هر گوشه و کناری می تواند یک روزه در شهر تهران منزل بخرد و استقرار پیدا کند، ما باید جلوی این کار را بگیریم.
 
معاون برنامه ریزی استانداری تهران در تازه ترین اظهارات خود با بیان این مطلب که ورود و اسکان در تهران باید با مجوز باشد، عنوان کرد: در بیشتر کشورهای دنیا کسی که پایتخت نشین است شناسنامه یا گذرنامه پایتخت نشینی را دارد و ورود به پایتخت به این راحتی ها نیست که مثلا امروز فرد اراده کرد فردا بیاید در آنجا مستقر شود. در سال های اخیر کلانشهر تهران با مشکلات عدیده ای روبه رو بوده است؛ مشکلاتی که هر چه زمان می گذرد متورم تر می شود و طیف گسترده تری را درگیر می سازد. مشکلات مربوط به فاضلاب، آلودگی هوا، ترافیک، کمبود فضای سبز، بافت فرسوده و تراکم جمعیت بیش از ظرفیت شهر ازجمله مسائلی هستند که خواسته یا ناخواسته با تهران عجین شده اند.
 
به عقیده بسیاری از کارشناسان حوزه شهری، تراکم جمعیت تهران که حاصل مهاجرت گسترده و بی رویه از مناطق محروم به پایتخت است در سال های اخیر تهران را با چالش های بسیاری به ویژه در حوزه مسکن و حاشیه نشینی روبه رو کرده است. از این رو، درحال حاضر، تهران میزبان جمعیتی فراتر از ظرفیت خود و آسیب های اجتماعی و اقتصادی حاصل از آن است.
 

جمعیت 11 میلیونی تهران
 
مهاجرت از روستا به شهر های کوچک و از شهرهای کوچک به کلانشهر ها به امید یافتن شغل مناسب و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی ویژگی مشترک بسیاری از کشور های در حال توسعه است. شهرهای ایران و به ویژه تهران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. مبتنی بر آمار های مرکز آمار ایران، شهر تهران در چند سال گذشته با رشد قابل توجه جمعیت روبه رو بود به طوری که جمعیت این شهر از 10 میلیون و 418 هزار نفر در سال 85 به 11 میلیون و 306 هزار نفر در سال 90 افزایش یافته بود و بنا بر برآورد کنونی مرکز آمار تعداد شهرنشینان تهرانی تا پایان سال 93 به بیش از 11 میلیون و 690 هزار نفر و در انتهای سال 95 به مرز 12 میلیون نفر می رسد. به طور حتم، بخشی از افزایش جمعیت شهر تهران در سال های گذشته حاصل مهاجرت از مناطق محروم به این شهر است. بر اساس گزارش های معاونت پژوهشی مرکز مطالعات و پژوهش های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در سال 89، 22 درصد جمعیت استان تهران مهاجران هستند و31 درصد جمعیت کل مهاجران کشور به تهران می آیند. ضمن اینکه بنا به گفته محمد سالاری، عضو شورای شهر تهران هر ساله حدود 700 هزار نفر به جمعیت تهران افزوده می شود. به این میزان از جمعیت ساکن در تهران باید جمعیت شناوری که هر روزه از شهرها و حتی استان های اطراف برای کار به تهران می آیند و شهروندانی که به منظور دریافت خدمات درمانی، اداری و... پا به این شهر می گذارند را اضافه کرد. حضور گسترده جمعیت در تهران موجب شد تا در سال های اخیر بسیاری از کارشناسان و مسئولان با اشاره به تکمیل شدن ظرفیت تهران از وجود آلودگی در خاک، آب و هوای این شهر سخن به میان آورند.
 

دو راهی افزایش یا کاهش جمعیت تهران
 
انتقال پایتخت اداری کشور از تهران به سایر شهرها و تشویق کارمندان به ترک تهران و سکونت در شهرستان ها با وعده پاداش و مزایا از جمله برنامه هایی است که در سال های اخیر بارها به منظور کاهش جمعیت تهران مطرح شده است. با وجود آنکه هیچ یک از طرح ها در عمل با موفقیت همراه نبوده، سیاست دو گانه در مورد جمعیت تهران در چند سال گذشته به مشکلات تهران افزوده است. به گونه ای که بنا به گفته های محمد سالاری، عضو شورای شهر تهران، تغییر در طرح تفصیلی جامع شهر تهران از سوی دولت سابق منجر به افزایش 2 میلیون نفری جمعیت این شهر شد. افزایشی که تهران را با مشکلات غیرقابل جبرانی درگیر کرد.
 
 
مجوز ورود و خروج به تهران
 
نعمت ا... ترکی، معاون برنامه ریزی استاندار تهران با اشاره به مشکلات اساسی پایتخت اظهار داشت: حادشدن شرایط زیست محیطی شهر، آلوده شدن آب و خاک و هوا و تغییرات گسترده و فشار روی منابع آبی استان به ویژه آب های زیرزمینی برخی مشکلات جدی شهر تهران است، مشکلاتی که روز به روز گسترده تر هم می شود. او دلیل گسترده شدن مشکلات فعلی تهران را افزایش جمعیت شهر تهران دانست و گفت: این استقرار جمعیت امکانات می خواهد. محدودیتی که در سکونتگاه شهر تهران وجود دارد باعث کاهش خدمات می شود. حمل و نقل، بهداشت و...مشکل پیدا می کند و هر چه جمعیت در تهران بیشتر شود مشکلات هم افزایش پیدا می کند.
 
ترکی در ادامه درباره راهکارهای کاهش جمعیت پذیری تهران عنوان کرد: هر کجا که جمعیت اسکان پیدا می کند، دولت ملزم می شود که خدمات بدهد. ما برای حل این مشکل باید برای استان تهران فکری کنیم نه فقط برای شهر تهران. هنگامی که در تهران محدودیتی برای استقرار جمعیت ایجاد می شود، ناخودآگاه جمعیتی که از استان های دیگر به استان تهران مهاجرت کرده اند مجبور می شوند در شهر های اطراف تهران اسکان پیدا کنند و مشکلاتشان هم تحمیل می شود به شهر تهران. بیشتر اینها شغلشان و کارشان در شهر تهران است و محل استقرارشان و در شهرستان های اطراف شهر تهران است. او افزود: اگر برای استان برنامه ای داشته باشیم می توانیم بگوییم که شهر تهران هم می تواند نفس بکشد، ولی تا زمانی که این سنگینی استقرار جمعیت و مهاجرت جمعیت را از شهرستان ها داشته باشیم، همین مشکلات در شهر تهران وجود دارد .معاون استاندار تهران عنوان کرد: گمان نمی کنم در هیچ جای دنیا ورود و خروج به پایتخت شهری آسان باشد . هر کسی اراده بکند از هر استان و هر گوشه و کناری می تواند یک روزه در شهر تهران منزل بخرد و استقرار پیدا کند، ما باید جلوی این کار را بگیریم. به گزارش ایسنا، معاون استانداری تهران در پایان عنوان کرد: من فکر می کنم 25 سال پیش هم در تهران یک چنین مقرراتی بود که مثلا اگر کسی می خواست از استانی به تهران ورود پیدا کند، حتما باید مجوز می گرفت تا بتواند خانه ای خریداری کند.
 
 
با معلول نمی توان جنگید
 
علی صابری، حقوقدان و عضو شورای شهر تهران در گفت وگو با آرمان در پاسخ به امکان پذیر بودن صدور مجوز برای ورود و اسکان در تهران می گوید: از نظر ما هیچ چیز از نظر حقوقی غیر ممکن نیست. در نتیجه اگر قانونی وضع شود تمهیدات لازم برای اجرای آن نیز از سوی مسئولان در نظر گرفته می شود. او در ادامه تصریح می کند: البته اینکه چقدر از این طرح ها و برنامه ریزی ها کارشناسی شده است و با حقوق اولیه افراد مطابقت دارد قابل بحث است. در واقع هر طرحی که مطرح می شود یا قانونی گذاشته می شود نیاز به پشتوانه علمی و مطالعاتی دقیق و کارشناسی دارد. صابری عنوان می کند: ضمن اینکه برای اجرای یک طرح باید هزینه و فایده اجرای طرح سنجیده شود و در صورت منطقی بودن آن اجرای طرح آغاز شود. در غیر این صورت نه تنها راهکار مورد نظر به نتیجه مطلوب نمی رسد بلکه زمینه ساز شکل گیری راه غیرقانونی و خلاف برای دور زدن قانون می شود. محمدمراد بیات، جامعه شناس نیز در گفت وگو با آرمان ضمن معلول دانستن پدیده مهاجرت در کشور عنوان می کند: در کشور ما مهاجرت معلول توسعه نامتوازن، برنامه ریزی های غلط و تمرکز در مراکز شهرنشینی و متروپل ها به دلیل شرایط اقتصادی نامناسب است. بیات در ادامه خاطرنشان می کند: مهاجرت محصول عملکرد 6 ماهه یا یک ساله ما نیست. در واقع، این امر حاصل روند غلط توسعه و برنامه ریزی در سال های گذشته است که درحال حاضر خود را به این شکل نشان می دهد. من بر این باورم که هیچ راهکاری جز بهبود شرایط اقتصاد، اشتغال و ایجاد جاذبه های فرهنگی در مناطق محروم در این رابطه وجود ندارد.