تولید سلول‌های عصبی مهندسی‌شده برای بهبود بیماری‌های عصبی

 محققان واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی موفق شدند با تولید سلول‌های عصبی مهندسی شده، کارکرد سلول‌های عصبی را ارتقاء دهند و به بهبود درمان بیماری‌های عصبی و نخاعی کمک کنند.

پروین پورمعصومی، محقق طرح در این باره گفت: در جراحت‌های شدید که بخشی از اعصاب محیطی و مرکزی تخریب می‌شود، بدن قادر به ترمیم آن نیست و برای بازسازی موفق عصب آسیب‌دیده، نیاز به استخراج سلول عصبی کارآمد از سلول بنیادی هستیم. از این رو هرچه بتوانیم تمایز سلول‌های بنیادی به سلول‌های عصبی را بهتر انجام دهیم، در روند درمان جراحت‌های مغزی و نخاعی بهبود چشمگیری حاصل می‌شود.

وی خاطرنشان کرد: روند متداول درمان، روش تزریق سلول بنیادی به محل جراحت عصب محیطی و مرکزی است که در خیلی از بیماری‌ها از جمله پارکینسون و آلزایمر و آسیب‌های نخاعی و... استفاده می‌شود، اما معمولاً نتیجه مطلوب حاصل نشده و درمان به طور کامل انجام نمی‌شود؛ دلیل هم این است که در این روش بیشتر کارها برای تمایز سلولی، در محیط آزمایشگاه انجام می‌گیرد و فقط عوامل شیمیایی از جمله فاکتورهای رشد در نظر گرفته شده و بقیه عوامل دخیل بر سلول در نظر گرفته نمی‌شود. این در حالی است که خواص مکانیکی و فیزیکی بستری که کشت سلولی در آن انجام می‌شود تاثیر خیلی زیادی در تمایز سلولی دارد.

این محقق دانشگاهی با یادآوری اینکه هر چه سلول تولید شده، به سلول عصبی بدن شبیه‌تر باشد، درمان موفق‌تر خواهد بود، در مورد مراحل و پیشینه این پژوهش اظهار کرد: در این تحقیق سعی کردیم شرایط فیزیولوژیک سلول عصبی را بهبود بخشیم، یعنی با در نظر گرفتن شرایط فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی سلول، بتوانیم شبیه‌ترین سلول عصبی را تولید کنیم تا شاهد سلول کارآمدتری باشیم و از طریق آن به درمان هر چه بهتر ضایعات نخاعی و عصبی بپردازیم.

‌وی درباره نوآوری این پژوهش ادامه داد: در این پژوهش از بستری که دارای میکروشیار با ابعاد ۱۰ میکرومتر در عمق ۴ میکرومتر با سفتی ۲.۵ مگا پاسکال و فاکتور رشد اسید ریتینوئیک که سلول بنیادی مزانشیمی مشتق شده از مغز استخوان است، برای تولید سلول‌های شبه عصبی استفاده شد. این شیارها باعث می‌شود سلول خاصیت مکانیکی شبیه به بدن را حس کند و شبیه‌ترین سلول به سلول عصبی کشت شود.

مجری این طرح افزود: همچنین بستر از لحاظ شرایط فیزیکی در مواردی نظیر بستر سفت، بستر نرم، بستر با شیار و بدون شیار مورد بررسی قرار گرفت و میزان بیان پروتئین‌های اختصاصی سلول عصبی ارزیابی شد.

پورمعصومی که این تحقیق را با عنوان «تاثیر سفتی بستر میکروشیار بر روی تمایز سلول‌های بنیادی مزانشیمی به سلول‌های شبه عصبی» در دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی واحد علوم و تحقیقات با راهنمایی دکتر آزاده آصف‌نژاد و دکتر محمد مهدی‌خانی انجام داده است، در مورد نتایج این تحقیق اظهار کرد: در این تحقیق مشخص شد که سلول‌ها علاوه بر اینکه به تحریکات مکانیکی دینامیکی اطراف خود حساس هستند، به محیط مکانیکی استاتیکی اطراف خود نظیر میزان سفتی ماتریکس خارج سلولی از جمله بستر کشت سلولی نیزحساس هستند. سفتی کم بستر کشت سلولی در تنظیم رشد مهاجرت و تکثیر و تمایز سلول‌های بنیادی موثر هستند.

وی افزود: با توجه به نقش ساختار اسکلتی سلول در تنظیم و بیان ژن و سنتز پروتئین‌های خاص سلولی شاهد سطوح مختلف بیان ژن و سنتز پروتئین‌های خاص سلولی و بیان ژن تخصصی NESTIN,MAP2 در گروه‌های مختلف القا بودیم، از این رو شاهد سلول عصبی کارآمدتری بودیم.