جمال خاشقجی؛ کاهی که کمرِ پادشاهی سعودی را شکست!

 با گذشت بیش از یک هفته از ناپدید شدن جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد عربستانی، در کنسولگری عربستان در استانبول، واکنش‌های رهبران جهانی به این واقعه شدت گرفته و برخی حتی از "تحریم" و "مجازات سخت" عاملان ترور این روزنامه‌نگار سخن می‌گویند.

 خاشقجی در دوم اکتبر حوالی ساعت یک و نیم ظهر برای انجام کار‌های اداری مربوط به ازدواجش با نامزدش خدیجه چنگیز، وارد کنسولگری کشورش در استانبول شد. از آن روز هیچکس او را زنده ندید. مقامات ترکیه با اطمینان می‌گویند خاشقجی در کنسولگری کشته شده و جنازه او تکه تکه شده است.

اکنون با گذشت بیش از ۱۰ روز از ناپدید شدن خاشقجی، مقامات ترکیه‌ای در گفتگو با رسانه‌ها روایت نسبتا کاملی درباره نحوه ترور او ارائه می‌کنند. اما هنوز جنازه‌اش پیدا نشده است. منابع ترکیه‌ای می‌گویند آن‌ها از لحظه قتل خاشقجی صوت و تصویر ضبط شده دارند. یک منبع اطلاعاتی غربی که این مدارک را دیده، به سی‌ان‌ان گفته شواهد مزبور "شوکه‌کننده و نفرت‌برانگیز" است.

طبق روایت غیررسمی منابع ترکیه‌ای در روز دوم اکتبر پس از ورود خاشقجی به ساختمان کنسولگری این اتفاقات رخ داده است: خاشقجی در ابتدا به دفتر سرکنسول، یعنی محمد العتیبی، رفت و به مدت چند دقیقه با کنسول صحبت کرد. ناگهان دو مامور سعودی، به دفتر سرکنسول وارد شدند و خاشقجی را به زور از دفتر خارج کردند و او را به اتاق دیگری بردند. خاشقجی با این دو نفر درگیر می‌شود و صدا‌های بلندی از دو طرف شنیده می‌شود. سپس خاشقجی با یک مواد خاص، بی‌هوش شد و به قتل رسید. جسد او توسط یک تیم متخصص، تکه تکه و در صندوق‌هایی قرار داده شد.

مقامات ترکیه، که در حین گفتگو با رسانه از افشا شدن نام‌شان خودداری می‌کنند، می‌گویند از همه وقایع قتل و سپس تکه تکه شدن خاشقجی مدارک صوتی و تصویری دارند و این مدارک را به اطلاع همتایان آمریکایی رسانده‌اند.

در مقابل، عربستان با تاخیر چند روزه، اتهامات دست داشتن در ناپدید شدن روزنامه‌نگار سرشناس را رد کرد. اما دلیلی هم ارائه نکرد که ثابت کند در روز دوم اکتبر خاشقجی زنده از کنسولگری‌اش خارج شده است.

بنا به برخی گزارش‌های رسانه‌ای، تحقیقات ترکیه درباره ابعاد ناپدید شدن خاشقجی رو به پایان است و اعلام آن فقط نیازمند اجازه ریاست‌جمهوری ترکیه است. پس از اعلام وجود شواهد صوتی و تصویری درباره قتل خاشقجی، خالد الفیصل، امیر مکه مکرمه و مشاور سلمان بن عبدالعزیز، پادشاع سعودی، عازم آنکارا شد و با مقامات بلندپایه ترکیه دیدار کرد.

سفر الفیصل به ترکیه، در واقع تحرک بخش سنتی خاندان آل سعود برای حل بحران خاشقجی است. محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، پس از کنار زدن سایر رقبا، تمام تصمیم‌گیری‌های اساسی کشور را به دست گرفت و سایر اعضای خاندان آل سعود را به حاشیه برد. اما اکنون که عربستان به دلیل ترور خاشقجی دچار بحران بزرگ شده، سایر اعضای خاندان حاکم به کمک پادشاه آمده تا این بحران را حل کنند.

اما آیا موفق خواهند شد؟ اظهارات مقامات ترکیه حاکی از آن است که آن‌ها قصد دارند نتایج تحقیقات را هر چه باشد اعلام کنند. عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه ترکیه، گفته ترکیه در حال تحقیق درباره ناپدید شدن جمال خاشقجی است و این واقعه را نمی‌توان لاپوشانی کرد. چلیک افزود: "رئیس‌جمهور (رجب طیب اردوغان)، موضوع را به دقت دنبال می‌کند. تحقیقات مستقل ترکیه در جریان است. این یک مسئله بسیار مهم است. ادعا‌های احتمالی وجود دارد که یک روزنامه‌نگار محترم کشته شده است. چنین اقدامی، یک حمله به کل ارزش‌های جهان دمکراتیک است".

به گزارش روزنامه ترکیه‌ای ینی شفق، چلیک افزود: "این (واقعه) به طور مستقیم با ترکیه ارتباط دارد. این فرد، در خاک ما ناپدید شده است. او وارد محوطه (کنسولگری) شد، اما دوباره ظاهر نشد. سرانجام، معلوم خواهد شد که او چگونه گم شده و چه اتفاقی افتاده و چه کسی آن را سازماندهی کرده است".

اظهارات این مقام ترکیه‌ای نشان می‌دهد که ترکیه قصد دارد شواهد و مدارک قتل خاشقجی را منتشر کرد. اگر ترکیه چنین کند سران عربستان در چه موقعیتی قرار خواهند گرفت؟

در زبان عربی یک ضرب المثلی وجود دارد که می‌گوید "کاهی که کمر شتر را شکست" (القشه التی قصمت ظهر البعیر). گفته می‌شود که روزی تاجری کالا‌های زیادی خریداری کرد، اما برای حمل این کالا‌ها شتران کافی نداشت در نتیجه تمام کالا‌ها را روی تنها شتر خود گذاشت، اما در نهایت وقتی نوبت به گذاشتن مقدار اندکی کاه رسید، کمر شتر شکست. در واقع کمر شتر از کاه نشکست بلکه کالا‌های سنگین دیگر شتر را از پا در آورد. امروزه این ضرب المثل به اتفاق کوچکی گفته می‌شود که باعث تبعات گسترده می‌شود.

قتل خاشقجی در برابر جنگ یمن و دیگر اقدامات بن سلمان ممکن است کوچک به نظر برسد، اما احتمالا تبعات بسیار بزرگتری برای او بوجود خواهد آورد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که در ابتدای بحران خاشقجی موضع ملایمی گرفته بود، اکنون از "مجازات سخت" عربستان سخن می‌گوید. او روز یکشنبه در گفتگو با شبکه سی‌بی‌اس گفته اگر معلوم شود که خاشقجی در کنسولگری عربستان در استابول کشته شده است، مجازات سختی در انتظار عربستان خواهد بود.

به موازات آمریکا، بریتانیا هم لیست تحریم‌هایش علیه عربستان را آماده کرده است. منابع نزدیک به ریاض و لندن به روزنامه ایندیپندنت گفته‌اند، مقامات بریتانیا تهیه لیستی از مقامات امنیتی و سعودی را آغاز کرده‌اند که ممکن است بعد از اعلام نتایج تحقیقات ترکیه، تحریم‌هایی علیه این مقامات اعمال شود.

علاوه بر آمریکا و بریتانیا، کشور‌های متعددی درباره سرنوشت خاشقجی اظهار نگرانی کرده‌اند. شاید به دلیل همین واکنش جهانی است که دیوید هرست، سردبیر وبگاه خبری تحلیلی میدل‌ایست آنلاین، از پایان حکمرانی بن سلمان سخن گفته است.

هرست در یادداشتی که در همین وبگاه منتشر شده گفته دوران حکمرانی محمد بن سلمان قبل از اینکه شروع شود، به پایان رسید. هرست، ترامپ را مسئول اقدامات بن سلمان دانست و نوشت:" اگر مرگ خاشقجی یک دیوانگی بود، یک مرد کاملا دیوانه باید دستور آن را صادر کرده بود. مردی که هیچ عقلانیت و قوانینی نمی‌شناسد. مردی که می‌تواند با مصونیت تمام اقدام کند و هیچ کس از او در امان نیست".

هرست این پرسش استفهامی را مطرح کرد که "اگر ولیعهد سعودی فقط پس از ۱۶ ماه در این سمت اینگونه عمل می‌کند، پس وقتی که او بر کرسی (پادشاهی) تکیه بزند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ "