همه‌پرسی؛ راه خروج از بن‌بست یا خبط سیاسی؟

دو تحلیل‌گر سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا معتقدند کشور اساسا در بن‌بست قرار ندارد که نیازی به برگزاری رفراندوم باشد.

 فرارو نوشت: عباس سلیمی‌نمین تحلیل‌گر سیاسی اصول‌گرا می‌گوید زمانی می‌توان رفراندوم برگزار کرد که ساختار قانونی برای حل یک مساله وجود نداشته باشد. صادق زیباکلام، تحلیل‌گر سیاسی اصلاح‌طلب نیز معتقد است این تندرو‌ها هستند که به بن‌بست رسیده‌اند.

همه‌پرسی یا رفراندوم با وجود آنکه بار‌ها درباره موضوعات سیاسی کشور مطرح شده، اما هیچ‌گاه عملی نشده است. این پیشنهاد در بین جریانات سیاسی اصلاح‌طلب با استقبال روبه‌رو شده اما هر از گاهی در بین اصلاح‌طلبان نیز افرادی پیدا شدند که در مخالفت با رفراندوم سخن گفتند. عباس عبدی از جمله این افراد است. او اواخر شهریور یادداشتی در روزنامه اعتماد نوشته و در آنجا گفته بود: "کلمه رفراندوم و همه‌پرسی برای بخشی از اصول‌گرایان گویی که تبدیل به ناسزا شده است و با شنیدن آن از کوره در می‌روند و اعصاب‌شان به هم می‌ریزد. اصلاح‌طلبان و منتقدان نیز متوجه ماجرا هستند. هرگاه بخواهند حال طرف مقابل را بگیرند و آن‌ها را در موضع تدافعی قرار دهند، پیشنهاد رفراندوم می‌دهند!"

این روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب در یادداشت خود، عملی شدن همه‌پرسی در ایران را منتفی می‌داند و می‌نویسد: "تنها موضوعی که می‌تواند و باید به همه‌پرسی گذاشته شود، نحوه رفتار و نظارت مثلا استصوابی شورای نگهبان در رد و تایید صلاحیت‌ها است. هیچ موضوع دیگری در وضع موجود ظرفیت همه‌پرسی را ندارد، ولی در این مورد نیز نتیجه از پیش روشن است که پذیرش همه‌پرسی از سوی صاحبان قدرت در این باره تناقض دارد. زیرا اگر طرفداران این نوع حذف استصوابی بپذیرند که مردم صاحب صلاحیت نهایی هستند و حق دارند درباره نظارت استصوابی نظر دهند، در این صورت و پیشاپیش منطق این‌گونه تایید و رد صلاحیت‌ها را رد کرده‌اند و رفتار خود را اصلاح می‌کنند طبعا نیازی هم به همه‌پرسی نخواهد شد و اگر همچنان اصل حاکمیت مردم را نپذیرند زیر بار همه‌پرسی هم نخواهند رفت."

عباس عبدی: این بار موافقم

عبدی، اما در یادداشت خود در روزنامه اعتماد نوشته این بار و در ارتباط با FATF موافق رفراندوم است. او نوشت: "پیشنهاد می‌شود که موضوع کلی الحاق به کنوانسیون‌های بین المللی به همه‌پرسی گذاشته شود. به ویژه آنکه هر دو طرف گمان می‌کنند که اکثریت مردم ایران حامی نظرات آنان هستند. این روز‌ها مخالفان FATF بار‌ها و بار‌ها بر این ادعا تاکید کردند که مردم مخالف الحاق شدن هستند؛ بنابراین چه اشکالی دارد که اصل پذیرفتن و ملحق شدن به کنوانسیون‌های بین‌المللی (با حفظ تحفظات ممکن) به همه‌پرسی بگذاریم تا یک بار برای همیشه از این مجادلات تکراری و بیهوده خلاص شویم. ما باید در فرآیند شکل‌گیری این کنوانسیون‌ها نیز فعال باشیم."

او در دفاع از ایده همه‌پرسی بر سر FATF می‌گوید در این مورد برای ایران یک دوراهی ایجاد شده است. به بیان عبدی "ایران در خصوص نظام جهانی در وضعیت خوف و رجا قرار دارد. نه می‌تواند از آن‌ها دوری کند و نه می‌خواهد به آن‌ها تن دهد. دوری را به نفع کشور نمی‌دانند، حضور را مترادف با انقلاب نمی‌بینند؛ لذا در یک وضعیت دوگانه قرار دارند. تنها راه برای حل این وضعیت، رجوع به مردم و همه‌پرسی است که آیا مردم اصولا الحاق به این کنوانسیون‌ها را با شرط تحفظ تایید می‌کنند یا خیر؟ هر نتیجه‌ای حاصل شد، حداقل از این مجادلات بی‌حاصل مثل آنچه که در جلسه یکشنبه و پیش از آن گذشت خلاص خواهیم شد." اما بن‌بست چه زمانی ایجاد می‌شود و چه زمانی به برگزاری همه‌پرسی نیاز است؟ دو تحلیل‌گر سیاسی اصلاح‌طلب و اصول‌گرا معتقدند اساسا کشور در بن‌بست قرار ندارد که نیازی به برگزاری رفراندوم باشد.

بن‌بستی نیست که بخواهیم رفراندوم برگزار کنیم

عباس سلیمی‌نمین، تحلیل‌گر سیاسی اصولگرا می‌گوید: "درباره FATF اصلا بن‌بستی وجود ندارد که بخواهیم برای برون‌رفت از آن همه‌پرسی برگزار کنیم. شاید آقایان خیلی کم‌تحمل هستند که احساس به بن‌بست رسیدن می‌کنند. برای بررسی CFT روال و ساختار قانونی وجود داشت. هیچ‌کس هم این ساختار را نفی نمی‌کند که ما به بن‌بست برسیم. اینکه درباره موضوعی بحث‌هایی جدی وجود داشته باشد به معنای بن‌بست نیست. ما زمانی به بن‌بست می‌رسیم که روالی و ساختاری قانونی برای حل و فصل یک موضوع وجود نداشته باشد. البته رای عمومی هم خودش جزئی از ساختار است. حتی اگر بررسی CFT در مجلس راه به جایی نمی‌برد باز هم ساختار‌های قانونی مثل مجمع تشخیص مصلحت برای دنبال کردن موضوع وجود داشت."

رای مجلس به CFT یعنی رای ملت

این استاد دانشگاه در پاسخ به اینکه لاریجانی در دو سه روز گذشته ترور شخصیت شده است می‌گوید: "اگر همه‌پرسی رخ می‌داد این توهین‌ها اتفاق نمی‌افتاد؟ در همه‌پرسی هم افراد نظر موافق یا مخالف می‌دهند. اینکه امروز به رئیس مجلس حمله می‌شود به کم‌تحملی و نداشتن سعه صدر ما برمی‌گردد که ممکن است در هر شرایطی انجام شود. مجلس نماینده مردم است. نمایندگان ملت یعنی عصاره ملت. وقتی مجلس به پیوستن به CFT رای می‌دهد یعنی از سوی ملت رای آورده است. اگر ما افکار عمومی را راه‌حل مسائل جزئی در نظر بگیریم رای مجلس همان رای افکار عمومی است."

طرح رفراندوم یک خبط سیاسی است

سلیمی‌نمین با طرح این پرسش که آیا برای عبور از چراغ قرمز که برای آن قانون وجود دارد همه‌پرسی می‌کنیم، می‌گوید: "طبق قانون روال پیوستن به یک کنوانسیون بین‌المللی این است که موضوع آن در مجلس بحث شود، نماینده دولت هم باید درباره آن نظر بدهد. در آخر هم نمایندگان به آن رای می‌دهند یا نمی‌دهند. حتی اگر شورای نگهبان هم به این کنوانسیون ان‌قلت داشته باشد، باز هم ساختاری قانونی به نام مجمع تشخیص نظام برای آن وجود دارد. به این ترتیب طرح رفراندوم یک خبط سیاسی است."

زیباکلام: بن‌بست هست، اما برای تندرو‌ها نه برای کشور

صادق زیباکلام، تحلیل گر سیاسی اصلاح‌طلب نیز معتقد است کشور با بن‌بستی روبه‌رو نیست که به خاطر آن بخواهیم همه‌پرسی برگزار کنیم. او به فرارو می‌گوید: "این تندرو‌ها هستند که به بن‌بست رسیده‌اند. اما مشکل این است که نمی‌خواهند به آخر خط رسیدن خود را قبول کنند. ما به جای رفراندوم که به نظر من نشدنی است، می‌توانیم نظرسنجی کنیم."

با نظرسنجی یا تجمع هم می‌شود نظر دیگران را پرسید

این استاد دانشگاه با اشاره به نامه قبلی خود به وزارت کشور برای برگزاری تجمع در مخالفت با شعار "مرگ بر آمریکا" ادامه می‌دهد: "من اردیبهشت ماه از وزارت کشور نامه نوشتم و برای تجمع در مخالفت با شعار مرگ بر آمریکا درخواست مجوز کردم. در آن نامه خواستم این تجمع در مقابل درب شرقی بهشت زهرا (کنار جاده) قم و در جمعه بعد از ظهر برگزار شود که باعث ترافیک و خلل در زندگی مردم نشود. به این نامه پاسخی داده نشد. با یک تجمع یا یک نظرسنجی ساده می‌شود به دیدگاه مردم پی برد."

تندرو‌ها نظر اکثریت مردم را قبول دارند؟

زیباکلام می‌گوید: "این موارد بن‌بست هستند، اما نه برای کشور؛ مردم که دنبال ادامه دشمنی با جهان نیستند. وقتی تندرو‌ها نمی‌خواهند نظر اکثریت مردم را بپذیرند هر چیزی می‌تواند به بن‌بست تبدیل شود؛ لذا سوال مهم و اساسی این نیست که ما بحران داریم یا نه؛ سوال اصلی این است که "تندرو‌ها نظر اکثریت مردم را قبول دارند یا نه؟ " تا این مساله روشن نشود هر چیزی می‌تواند به بحران بدل شود. من معتقدم که کشور با بحران روبه‌رو نیست. بلکه تنها مشکلی که وجود دارد این است که تندرو‌ها نظر اکثریت را برنمی‌تابند."