قاسمی در سالگرد تولد گاندی چه گفت؟

 سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه استقلال هند از استعمار بریتانیا مهمترین میراث گاندی بود، گفت امروز با سیاستمدارانی مواجهیم که بی‌بهره از هرگونه صداقت بوده و تعهدات ملی و بین‌المللی را به صورت یکجانبه نقض کرده و دیگران را هم به نقض تعهداتشان تشویق می‌کنند.

به گزارش ایسنا، بهرام قاسمی در مراسم شب یکصد و پنجاهمین سالگرد تولد مهاتما گاندی در سخنانی اظهار کرد: سخن گفتن از گاندی هم سهل است و هم ممتنع. سهل از آن جهت که گاندی شخصیتی است شناخته شده، فردی که نه‌تنها در شبه قاره هند بلکه در سراسر جهان آرا و افکار او را می‌شناسند و بسیاری در مورد اندیشه، روش مبارزاتی و سیاست‌ورزی او گفته و نوشته‌اند. اما ممتنع است چراکه ابعاد ظریف و پیچیده کنش‌های اجتماعی و سیاسی این مرد بزرگ گسترده و هنوز محتاج مداقه بسیار است.

وی افزود: شاید یکی از زیباترین و درست‌ترین تعبیرهایی که در مورد او وجود دارد این است که گاندی فرزند زمانه خویش نبود. مصلحی پیش‌رو در عصری که همه به درستی داعیه استقلال داشتند و برای مقابله با استعمارگران به پا خواسته بودند اما اصلی‌ترین تفاوت پدر ملت هند با دیگر هم‌عصرانش اندیشه پرهیز از خشونت بود. اندیشه‌ای به قدمت خود هند، در دورانی که خشونت یک پارادایم مسلط و در جهان سوم کالایی پرخریدار بود و آن را تنها راهکار دستیابی به تغییر و تحول می‌دانستند، گاندی آمد تا تغییر و تحول را با نفی خشونت محقق کند.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین بیان کرد: گاندی اندیشه عدم خشونت را با اصل خدمت بی‌چشمداشت آمیخت تا منبعی جاودانه برای بشر باشد. بی‌تردید مهمترین میراث گاندی مبارزه وی در راه استقلال هند از استعمار بزرگترین امپراطوری آن دوران بود. او موفق شد کشورش را پس از دهه‌ها مبارزه بی‌امان به دور از خشونت و از طریق نافرمانی مدنی به استقلال برساند.

قاسمی ادامه داد: پدر ملت هند به درستی باور داشت که هدف وسیله را توجیه نمی‌کند و برای دستیابی به هدفی هر اندازه مقدس نظیر استقلال نپذیرفت از روش‌های خشونت‌آمیز استفاده کند و پایبندی متعهدانه به اصول اخلاقی را برای همه جهانیان به نمایش گذاشت. سرانجام او استقلالی را در جهان به ثمر رساند که تنها قربانی آن خودش بود.

وی در ادامه بیان کرد: اساساً فارغ از دستاورد مبارزاتی گاندی که همان استقلال هند از استعمار بریتانیا است، شیوه مبارزاتی این مصلح بزرگ نیز موضوعیتی تمام و کمال دارد، مبارزه‌ای که مولفه اصلی آن خشونت‌پرهیزی بود. لذا رفتار بدون خشونت او و تقبیح افراط‌گرایی و انتقام‌جویی در رسیدن به اهداف سیاسی از مهمترین ویژگی‌های این رهبر بزرگ هند محسوب می‌شود.

وی افزود: اینچنین بود که اندیشه مبارزاتی گاندی الهام‌بخش انقلاب‌های بزرگی در قرن بیستم شد و رهبران بزرگی مانند مارتین لوترکینگ و نلسون ماندلا مشی مبارزاتی خود را از رهبر بزرگ هند وام گرفتند. در واقع جنبش حقوق مدنی در آمریکا به رهبری لوترکینگ و جنبش بزرگ ضداستعماری آفریقای جنوبی به رهبری ماندلا به نحوی مستقیم از اندیشه و روش عدم خشونت گاندی سود برده‌اند. علاوه بر این گاندی از آغاز به میراث مشترک شبه قاره که حاصل تعاملی به درازای چند سده میان مسلمانان و هندوها بود علاقه‌مند و از مساعی مشترک برای همزیستی مسالمت‌آمیز میان این دو سرچشمه‌های تمدن آسیایی یعنی اسلام و هند دفاع و پشتیبانی می‌کرد. اگرچه تقسیم شبه قاره در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم رویکردی اساسا مخالف با باورها و اندیشه‌های او بود. لذا قرابت گاندی با افکار اسلامی از وی شخصیتی موثر و محبوب در میان مسلمانان دنیا ساخت ضمن آنکه نفوذ وی در میان مسلمانان وی بی‌بدیل بود.

قاسمی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: اندیشه‌های این مرد بزرگ تا حد زیادی در سطح دنیا شناخته شده است اما آنچه مهم است لزوم بازگشت به این اندیشه‌هاست. برخلاف برخی که معتقدند مشی گاندی در زندگی و مبارزه با عصر کنونی سازگار نیست، معتقد هستم اندیشه‌های او نسخه‌ای شفابخش در جهان مدرن امروزی است. نه‌تنها در سطح بین‌الملل که حتی در زمینه اصلاح اجتماعی و اقتصادی هم دیدگاه گاندی می‌تواند بسیار راهگشا باشد. در زمینه اجتماعی اصل آزادی ادیان که همواره در کشور ما هم مورد توجه بود از اصول اندیشه وی محسوب می‌شده و او مبارزه با فرقه‌گرایی را به عنوان امری اساسی برای حفظ انسجام جامعه همواره مدنظر داشت. شاید بتوان مهمترین پیام این رهبر بزرگ را توجه به اصل مدارا، تسامح و تسائل در تعامل با ملت‌ها، ادیان، گروه‌ها و جوامع مختلف دانست.

سخنگوی وزارت امور خارجه همچنین بیان کرد: در حوزه اقتصاد مبارزه وی با منسوجات انگلیسی و توصیه به استفاده از محصولات و پارچه‌های تولید هند نشان از نگاه بنیادین وی به موضوع تولید ملی داشت یعنی باور به هندی خودکفا و روستایی و پرهیز از ثروت‌اندوزی است. هرچند به باور برخی منسوخ شده اما قدری تامل اهمیت آنها در دوران کنونی را نیز آشکار می‌کند.

وی اظهار کرد: اندیشه‌های گاندی در عرصه بین‌المللی نیز راهگشاست، صداقت و راستی در اندیشه وی جایگاهی منحصر به فرد دارد. او همیشه به پیروانش توصیه می‌کرد که در مسیر راستی و صداقت گام بردارند و تمام زندگی خود را وقف هدف بزرگ جست‌وجوی حقیقت کرد و همه اینها در شرایطی است که اکنون با جهانی مواجهیم که راستی و صداقت و صلح و دوستی حلقه مفقوده آن است. با سیاستمدارانی مواجهیم که نه اندیشه‌های گاندی، که فلسفه ماکیاولیستی را نصب‌العین خود قرار داده‌اند و بی‌بهره از هرگونه صداقت تعهدات ملی و بین‌المللی را مقابل چشمان جامعه جهانی به صورت یکجانبه نقض کرده و حتی دیگران را هم به نقض تعهداتشان تشویق می‌کنند.

وی گفت: خشونت‌پرهیزی گاندی دقیقا آن چیزی است که امروز به آن نیازمندیم. در حال حاضر در بسیاری از نقاط دنیا خشونت بی‌مهابا را شاهد هستیم که دامن زنان و کودکان بی‌گناه را گرفته است. حملات تروریستی در بسیاری از نقاط جهان مردم بی‌گناه را به کام مرگ می‌کشد و برخی نیز با حمله نامشروع به سایر کشورها و تجاوز نظامی به بی‌گناهان از طریق جنگ و تحریم جان هزاران نفر را گرفته و جان‌های بسیاری را هم تهدید می‌کنند. این در حالی است که کمتر از یک قرن پیش ملت هند حتی برای نیل به هدف مشروع خود درخصوص استقلال کشورش حاضر به استفاده از خشونت نشد و تنها بر راهکارهای صلح‌آمیز تاکید کرد. بی‌تردید اقبال به اندیشه نفی خشونت گاندی گرهگشای بسیاری از فجایع خواهد بود که جامعه بشری با آن مواجه است.

وی در پایان گفت: معتقدم تأنی و تفکر در اندیشه‌های این مرد بزرگ یکی از بهترین درمان‌های دردهای عمیق کنونی جامعه بشری می‌تواند باشد و نظام برخواسته از آرای این رهایی‌بخش بزرگ هندی، جامعه‌ای مبتنی بر اخلاق، صلح، راستی، درستی و البته عدم خشونت خواهد بود.