فوران بارش شهابی "اژدهایی" در آسمان مهرماه

 بارش شهابی اژدهایی در شبانگاه یکشنبه تا بامداد دوشنبه ۱۵ و ۱۶ مهرماه جاری به اوج بارش خود می‌رسد و رصدگران می‌توانند با استفاده از دوربین‌های دیجیتالی و دور شدن از آلودگی نوری شهری این پدیده زیبای نجومی را رصد کنند.

بارش شهابی اژدهایی، بارشی است که بر اثر عبور زمین از میان رد دنباله‌دار ایجاد می‌شود. این بارش شهابی هرساله در اواسط مهرماه روی به اوج می‌رسد. بهترین شرایط برای رصد بارش شهابی اژدهایی، آسمان صاف و آلودگی نوری کم است. امسال نیز آسمان مهرماه میزبان این پدیده نجومی است.

مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به بارش‌های شهابی توضیح داد: شهاب‌ها که در گذشته به آن "شهانه" می‌گفتند ذرات میلی‌متری و میکرومتری هستند که از دم دنباله‌دارهای جا مانده هستند.

وی ادامه داد: این ذرات در فضا عموما به صورت توده‌های بزرگ قرار دارند که در برخورد با جو زمین بارش‌های شهابی را سبب ‌شده و از این رو عامل هر بارش شهابی ذرات یک دنباله‌دار است که پس از عبورهای متوالی دنباله‌دارها از نزدیکی خورشید ایجاد می‌شود و چه بسا تنها هسته دنباله‌دارها به جای بماند.

عتیقی با تاکید بر اینکه بر این اساس بدیهی است "شهاب" (Meteor) با "شهاب‌سنگ" (Meteoride) متفاوت است، خاطر نشان کرد: شهاب‌سنگ‌ها دارای جرم و حجم قابل توجهی هستند و در جو می‌سوزند ولی شهاب‌ها ذرات بسیار ریزی هستند که در فاصله ۸۰ تا ۱۵۰ کیلومتری سطح زمین طی فرآیند شیمیایی نور زیادی از خود منتشر می‌کنند که گاها بسیار درخشان بوده و به آنها "آذرگوی" یا "آتش گوی" (Fire ball)می‌گوییم.

وی با بیان اینکه با عبور شهاب‌ها مدتی اثر رد عبوری آنها در آسمان دیده می‌شود، اظهار کرد: در برخورد با جو اتم‌های این ذرات بر انگیخته و الکترون‌های مدار ظرفیت، انرژی گرفته و به مدار بالاتر می‌روند. اما از آنجایی که اتم می‌خواهد همواره در حالت پایدار باشد، پس از برخورد، الکترون‌ها به مدار ظرفیت باز می‌گردند و انرژی خود را به صورت انرژی نورانی همچون نور فلورسانس (Fluorescence) منتشر می‌کند.

دلیل نامگذاری بارش‌های شهابی

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با تاکید بر اینکه هر بارش شهابی به نام خاصی مشهور است، گفت: نام بارش‌ها برگرفته از صورت فلکی است که کانون بارش که با R  (Radiant)نمایش داده می‌شود، قرار دارد.

به گفته وی برخی از بارش‌ها مانند بارش شهابی "برساوشی" در تابستان و بارش "اسدی" در پاییز بسیار مشهور هستند.

بارش شهابی اژدهایی

عتیقی با بیان اینکه آسمان مهرماه هر سال میزبان دو بارش شهابی "اژدهایی" و "جباری" است، افزود: بارش شهابی "اژدهایی" امسال شبانگاه یکشنبه تا بامداد دوشنبه ۱۵ و ۱۶ مهر ماه به اوج بارش خود می‌رسد.

وی کانون این بارش را در شمال آسمان دانست و یادآور شد: این بارش در صورت فلکی "اژدها" بین صور فلکی "خرس بزرگ" و "خرس کوچک" (دب اکبر و دب اصغر) قرار دارد.

به گفته این فعال حوزه نجوم، منشا بارش شهابی اژدهایی، دنباله‌دار "ژیاکوبینی زینر"/۲۱P است.

دنباله‌دار ژیاکوبینی زینر"/۲۱P

عتیقی ZHR‌ این بارش را ۱۵ تا ۲۰ شهاب در ساعت عنوان کرد و گفت: ZHR میزان بارش ساعتی سمت الرسی است که با در نظر گرفتن این موضوع که کانون بارش درست بالای سر ناظر زمینی باشد یا اینکه رصدگر در محیطی به دور از نور مزاحم ماه و یا سایر آلاینده‌های نوری و حتی غبار باشد می‌تواند تعدادی از شهاب‌های این بارش شهابی را مشاهده کنند.

به گفته وی هر چه ارتفاع کانون بارش به افق نزدیکتر باشد یا فرد رصدگر در آلودگی نوری باشد، شهاب‌های کمتری را می‌تواند مشاهده کند.

نحوه رصد و عکاسی بارش شهابی اژدها

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با اشاره به نحوه رصد پدیده نجومی بارش شهابی اژدهایی، با تاکید بر اینکه برای رصد بارش‌های شهابی نیاز به تلسکوپ یا ابزارهای رصدی نیست، گفت: رصدگران با استفاده از لباس و نوشیدنی گرم و دور شدن از شهرهای بزرگ و آلودگی نوری می‌توانند در همه پهنه آسمان به دنبال شهاب‌های این شهاب‌باران بگردند.

وی با بیان اینکه بارش شهابی اژدهایی امسال در وضعیت مناسبی قرار دارد، یادآور شد: بارش شهابی اژدهایی امسال خوشبختانه در پایان ماه قمری و بدون حضور نور مزاحم ماه رخ می‌دهد از این رو شرایط مناسبی برای رصد این پدیده نجومی وجود دارد.

عتیقی با تاکید بر اینکه برای عکاسی از بارش‌های شهابی باید از دوربین‌های مکانیکی یا دیجیتال موسوم به DSLR استفاده کرد، در این باره توضیح داد: این نوع دوربین‌ها امکان نوردهی به مدت دلخواه را دارند و باید ISO بر روی عددهای بالاتر ۸۰۰ یا ۱۶۰۰ قرار گیرد و با لنز میدان دید باز (واید) به سمت بخشی از آسمان ترجیحا در اطراف صورت فلکی کانون بارش نشانه رفت و در وضعیت B ‌تا زمانی که شهابی از جلوی لنز در آسمان عبور کند، به عکاسی ادامه داد.

اقداماتی که باید در زمان بارش‌های شهابی انجام داد

مدیر انجمن نجومی آماتوری ایران به اقدامات مهم رصد گران برای رصد بارش‌های شهابی افزود: تهیه گزارش‌های علمی از بارش با درج نام فرد یا اسامی اعضای گروه، مختصات جغرافیایی رصد، تعداد شهاب‌های رصد شده و بیان بازه زمانی مشاهده شهاب‌ها از جمله اقداماتی است که رصدگران در گزارش‌های نجومی خود باید انجام دهند.

به گفته وی صورت فلکی که شهاب در آن جا به جا می‌شوند، میزان شدت نور هر شهاب و بیان میزان جا به جایی هر شهاب بر حسب درجه در آسمان از دیگر مواردی است که رصدگران باید در گزارش خود ارائه دهند.