ازدواج با فاصله سنی معکوس؛ فرصت یا تهدید؟

 در ازدواج‌های معکوس نقش همسری به والد و فرزندی تبدیل می‌شود، به این صورت که زنان در چنین ازدواج‌هایی نقش مادر یا معلم را در زندگی بر عهده می‌گیرند.

متاسفانه طی سال‌های اخیر آمار ازدواج‌های معکوس در کشورمان رو به افزایش است. مردانی که به علت شرایط اقتصادی و موقعیت اجتماعی زنان در جامعه به ازدواج با زنان کوچکتر از خودشان تن می‌دهند. در این بین زنان نیز به علت اینکه همسر هم سن و سال خود را پیدا نمی‌کنند با چنین مردانی ازدواج می‌کنند. در این مطلب نگاهی می‌اندازیم به دلایل شیوع ازدواج‌های معکوس در جامعه و آسیب‌هایی که چنین ازدواج‌هایی را تهدید می‌کند.

میزان شیوع ازدواج های معکوس در ایران
شکوفه اویارحسینی کارشناس ارشد مشاوره خانواده در گفت و گو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ گفت: طبق آمار سازمان ثبت احوال کشور میزان شیوع ازدواج‌های معکوس در سال ۹۲، ۱۱.۹ درصد بود.
وی عنوان کرد: منظور از ازدواج‌های معکوس که به آن ها برده‌داری نوین نیز گفته می‌شود، ازدواج مرد با همسر حداقل 6 سال بزرگتر از خودش است.

آسیب‌هایی که سلامت ازدواج معکوس را تهدید می‌کند
شهین بحرینی کارشناس ارشد روان شناسی بالینی در گفت و گو با خبرنگار حوزه کلینیک گروه علمی پزشکی باشگاه خبرنگاران جوان؛ درباره ازدواج معکوس (ازدواج مرد با همسر بزرگتر از خودش) اظهار کرد: چنین ازدواج‌هایی بیشتر از ازدواج‌های دیگر در معرض خطر‌هایی همچون طلاق عاطفی و قانونی قرار دارند. در ایران ازدواج پسران با دختران بزرگتر از خودشان طی سال‌های اخیر شیوع پیدا کرده است. البته شاید دلیل این امر، این است که در گذشته آماری در خصوص این ازدواج‌ها نداشتیم. ولی از دوران اسلام چنین ازدواج‌هایی وجود داشت.
اویار حسینی تاکید کرد: با وجود اینکه آمار طلاق در ازدواج‌های معکوس نسبت به متعارف بیشتر است، سازمان ثبت احوال ازدواج معکوس را به علت اینکه ثبت قانونی دارد و فرزندی که متولد می‌شود دارای هویت است، از ازدواج سفید بهتر می‌داند.
وی بیان کرد: ازدواج مردان با دختران کوچکتر از خودشان کاملاً پذیرفته شده است، اما ازدواج معکوس از نظر عرفی قابل قبول نیست.

دلایل رونق پیدا کردن ازدواج معکوس در جامعه
این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی افزود: سن ازدواج در میان دختران تحصیل کرده بالا رفته است؛ بنابراین این دختران برای ازدواج در برابر پسران کوچکتر از خودشان قرار می‌گیرند. از سوی دیگر ما پسران زیادی را در طول جنگ تحمیلی از دست داده‌ایم که باید به این آمار تلفات ناشی از سوانح رانندگی را نیز اضافه کنیم؛ بنابراین تعادل سنی بین همسرگزینی در ایران از بین رفته است.
بحرینی با اشاره به تبعیت کردن ازدواج‌های معکوس از تبادل اجتماعی تاکید کرد: آمار بیکاری در ایران روز به روز در حال افزایش است و پسران در سن بالا استقلال مالی کسب پیدا می‌کنند. در نتیجه پسران به دلیل موقعیت اجتماعی و اقتصادی زنان بزرگتر از خودشان در جامعه، تن به ازدواج با آن‌ها می‌دهند. به عبارتی پسران جوانی یا زیبایی خودشان را با موقعیت اجتماعی و اقتصادی همسرشان مبادله می‌کنند. ابعاد شخصیتی افراد نیز در ازدواج‌های معکوس موثر است. به این معنا که پسرانی که در خانواده‌های زن سالار تربیت شده‌اند اغلب به دنبال همسرانی هستند که کاملاً آن‌ها را حمایت کنند و این ازدواج‌ها به شرطی که زن مستقل باشد، ادامه پیدا می‌کنند.
وی تصریح کرد: پیش داوری‌ها، تصورات غالبی و میزان حمایت اجتماعی در ازدواج‌های معکوس تاثیرگذار است. والدین پسری که قصد دارد با دختر بزرگتر از خودش ازدواج کند، معمولاً با این ازدواج مخالفت می‌کنند. حتی زنان وقتی متوجه می‌شوند که یک خانم با پسر کوچکتر از خودش ازدواج کرده، تصور می‌کنند که به نسل آن‌ها توهین شده و موقعیت آن‌ها در خطر است.
این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی با بیان اینکه نقش تصورات غالبی در ازدواج‌های معکوس را نباید نادیده گرفت، اظهار کرد: تصوراتی مبنی بر اینکه زن زودتر پیر و شکسته می‌شود یا اینکه در سنین بالا نمی‌تواند نیاز‌های زناشویی همسرش را تامین کند، در مورد ازدواج‌های معکوس صادق است. همچنین گاهی اوقات پیشگویی‌های خودکامبخش (خود تاییدکنندگی) نیز در مورد تصورات غالبی صدق می‌کند. به این معنا که زوجینی که ازدواج معکوس می‌کنند علاوه بر اینکه تصورات غالبی و پیش داوری‌ها به آن‌ها می‌گوید که ازدواجشان منجر به شکست می‌شود، خودشان نیز با همواره در انتظار طلاق هستند و با بروز کوچکترین مشکلی در زندگی، شکست می‌خورند.
بحرینی بیان کرد: زوجین باید از نظر پختگی روانی در یک سطح باشند. اگر زن به پختگی روانی کامل رسیده باشد و مرد هنوز به این پختگی دست پیدا نکرده باشد، ازدواج آن‌ها با هم به شدت آسیب زا است. همچنین نگرش مرد در خصوص ازدواج با همسر بزرگتر از خود نیز در موفقیت یا شکست ازدواج‌های معکوس دخیل است. به این معنا که اگر زن یا شوهر نسبت به خوشبختی زندگیشان تردید داشته باشند نمی‌توانند در مقابل فشار‌های اجتماعی مقاومت کنند؛ بنابراین انعطاف پذیری افراد و داشتن راهکار‌های مقابله‌ای با شرایط استرس، تعیین کننده میزان موفقیت در ازدواج‌های معکوس است.
وی افزود: زن و شوهر باید در ازدواج‌های معکوس همچون ازدواج‌های متعارف هم‌کفو هم، از نظر جسمی، روانی، فیزیولوژیکی و اجتماعی باشند. وقتی یک پسر می‌خواهد با یک زن بزرگتر از سن خودش ازدواج کند میزان خطر چنین ازدواجی نسبت به ازدواج‌های متعارف افزایش پیدا کرده و ضرورت استفاده از مشاوره پیش از ازدواج نیز پر رنگ‌تر می‌شود.

نقش زنان در ازدواج های معکوس
این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی تاکید کرد: به طور کلی زنان برای ازدواج نیاز به پشتوانه همسرشان دارند؛ بنابراین اگر مرد جایگاه اجتماعی مناسبی نداشته باشد، زندگی مشترک با مشکل جدی مواجه می‌شود. در ازدواج‌های معکوس مشاهده می‌کنیم که نقش همسری تبدیل به والد و فرزندی یا معلم و شاگردی شده است. به این صورت که زنان در چنین ازدواج‌هایی نقش مادر یا معلم را در زندگی به عهده می‌گیرند. گویی که همسرشان کودک یا شاگردی است که به آموزش و تربیت نیاز دارد.
اویارحسینی بیان کرد: در ازدواج‌های معکوس به دلیل اینکه زوجین به ۲ نسل متفاوت تعلق دارند، سوء تفاهم‌ها بین آن‌ها بیشتر شده و درک متقابل میانشان صورت نمی‌گیرد.
این کارشناس ارشد مشاوره خانواده افزود: هیجان خواهیِ زنان وقتی به ۴۰ سالگی می‌رسند، کاهش، اما هیجان خواهیِ مردان در سن ۴۰ سالگی افزایش پیدا می‌کند.

تفاوت سنی مناسب برای ازدواج
این کارشناس ارشد روان شناسی بالینی گفت: از نظر روان شناسی بهترین تفاوت سنی برای ازدواج ۳ تا ۵ سال است که مرد می‌تواند بزرگتر یا کوچکتر از همسرش باشد.
بحرینی یادآور شد: اگر ازدواج‌های معکوس تنها بر اساس موقعیت اقتصادی زن صورت گرفته باشد هنگامی که مرد به ثبات اقتصادی می‌رسد، زندگی از هم فرو می‌پاشد؛ متاسفانه مشاوره ازدواج در ایران چندان اهمیت ندارد در صورتی که زوجین به خصوص در مورد ازدواج‌های معکوس باید پیش از ازدواج به مشاور مجرب مراجعه کنند تا اگر ازدواج آن‌ها پیامد‌های خوبی ندارد، مشاور صادقانه واقعیت‌ها را بیان کند؛ بنابراین ازدواج‌های معکوس به خودی خود آسیب زا نیستند، ولی باید افرادی که قصد چنین ازدواج‌هایی را دارند، حتماً با مراجعه به مشاور احتمال شکست در زندگیشان را کاهش دهند.