ماجرای تجارت سیاهِ دلار از افغانستان به ایران

  «خبر جنوب»/ تجارت پرسودِ انتقال دلار از افغانستان به ایران، این روزها جیبِ برخی شهروندان افغان را پُر از اسکناس کرده است. انتقال ارز از شهرهای این کشور به ایران چنان ابعاد بزرگی به خود گرفته که کمبود دلار در افغانستان و ضربه به اقتصاد این همسایه شرقی، تنها بخشی از نتایج این بده بستانِ های غیرقانونی است.

بحران ارزی در ایران، کلید انتقال روزانه 5 میلیون دلار از افغانستان به کشورمان را بصورت غیرقانونی رقم زده تا صدها افغان بتوانند سود قابل توجهی به جیب بزنند.

این تجارت جدید در مرزهای شرقی ایران باعث خروج ارز از اقتصاد افغانستان شده و حتی زندگی عامه مردم این کشور را هم تحت تاثیر قرار داده است.

بهاءالدین رحیمی، رئیس اتحادیه صرافان هرات هم دقیقا این موضوع را تایید کرده و گفته روزانه حدود 700 تا 800 شهروند افغان از هرات به ایران سفر می‌کنند و به صورت غیرقانونی، مجموعاً دو تا سه میلیون دلار از افغانستان خارج کرده و به ایران انتقال می دهند.

هر چند به قول او از این که چه میزان دلار از افغانستان به صورت قاچاق وارد ایران می‌شود، گزارشی در دست نیست اما طبق قوانین افغانستان هر شهروند این کشور می‌تواند فقط تا 20 هزار دلار یا معادل آن را از این کشور خارج کند. در ایران نیز هر مسافر می‌تواند تا 10 هزار یورو یا معادل آن را به صورت فیزیکی از کشور خارج و وارد نماید.

رئیس اتحادیه صرافان هرات به این نکته هم اشاره کرده که انتقال هر 10 هزار دلار از هرات به مشهد حداقل یک و نیم میلیون تومان سود دارد چرا که قیمت دلار در هرات، ارزان‌تر از بازار آزاد ایران است و دلارهای منتقل‌شده به مشهد، گران‌تر فروخته می‌شود.

کسانی که از شهرهای غربی افغانستان دلار می‌خرند و آن را وارد شهرهای شرقی ایران می‌کنند، در راه بازگشت به افغانستان نیز اجناس ایرانی مثل روغن، بیسکویت و نوشیدنی می‌خرند تا با فروش آن در بازار افغانستان، سود بیشتری عایدِ خود کنند.

تجارت پرسودِ انتقال دلار به ایران به حرفه ای جدید برای رانندگان و مسافران مسیر هرات به مشهد تبدیل شده چنانچه آن طور که رسانه های افغان گفته اند قرار است دولت افغانستان مثل اوایل دهه 90 که به دلیل تحریم ها قیمت ریال کاهش یافت با اعمال قوانینی مانع از انتقال دلار به ایران شود.

با این تفاسیر اما «سفی الدین سیحون» استاد اقتصاد دانشگاه کابل گفته که دولت نتوانسته جلوی قاچاق ارز را بگیرد. به قول او قاچاق ارز به ایران موجب کمبود دلار آمریکا در افغانستان شده و افت 3 و نیم درصدی ارزش پول ملی افغانستان در ماه جاری را به دنبال داشته است.

«خانجان الوکوزی»، معاون اتاق بازرگانی و صنایع و معادن افغانستان نیز تاکید کرده که دلالان، دلارها را در بازار سیاه ایران به ریال تبدیل می کنند و پس از قاچاق ریال، آنها را در ایالت های مرزی به نرخ های رسمی می فروشند.

نتیجه اینکه «خلیل صدیق»، رییس کل بانک مرکزی افغانستان در ماه جولای برای ارائه توضیحات در مورد کاهش ارزش افغانی به پارلمان فرا خوانده شده و گزارشی از میزان قاچاق ارزی به پارلمان ارائه داده است؛ از انتقال چمدان های پر از دلار در شهرهای کابل و مزارشریف به دوبی گرفته تا تراکنش غیرقانونی 4 میلیارد دلاری.

هر چند دلالانی که با بلومبرگ مصاحبه کرده اند گفته اند که ویزای رسمی ورود به ایران دارند اما این موضوع را نه دولت ایران و نه افغانستان، تایید نکرده است.

دلالان افغان هر دلار آمریکا را به 120 هزار ریال می خرند چنانچه به گفته «ایمال هاشور»، سخنگوی بانک مرکزی افغانستان دلالانی که ویزای چند بار ورود به ایران را دارند، ریال ایران را با 30 درصد سود در افغانستان می فروشند.

به هر حال این طور که معلوم است تحریم‌های ایران، حسابی بر حال و هوای اقتصاد افغانستان تاثیر گذاشته طوری که خروج دلار موجب بالا رفتن تورم در این کشور شده و قیمت بسیاری از اجناس را حتی تا 20 درصد هم افزایش داده است.

قاچاق ارز از افغانستان، آن هم به ازای خروج کالاهای اساسی ارزان‌قیمت ایرانی، ماجرایی است که روزانه چندین هزار دلار، سود نصیب قاچاقچیان می کند.

در این میان، ریال حاصل از فروش دلار در خاک ایران به سرعت به مواد غذایی و کالاهای اساسی ارزان‌قیمت موجود در بازار تبدیل می‌شود و با فروش آن در بازار افغانستان، سود بیشتری را عاید این تاجران می کند.

البته رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی معتقد است تجارت سیاه میان افغانستان و ایران کاملا هم به سود همسایه شرقی ایران نبوده بلکه افزایش تقاضای ارز در بازار افغانستان نیز موجب کاهش ارزش افغانی طی ماه‌های گذشته شده است؛ نمونه اش اینکه طی یک سال گذشته ارزش هر افغانی در برابر دلار آمریکا حدود ۱۰ درصد کاهش یافته و در حال حاضر هر دلار آمریکا در مقابل ۷۲.۳ افغانی مبادله می‌شود.

با این توضیحات از تبعات منفی قاچاق ارز و نتیجه ای که در بلندمدت بر اقتصاد کشور ایران خواهد گذاشت نمی توان غافل شد. دلار در ایران، کمیاب شده و افغانستان که مقررات خرید و فروش ارز در آن چندان سفت و سخت اجرا نمی شود به یکی از منابع مهم تامین ارز مورد نیاز اقتصادی دلاری ایران تبدیل شده و این ماجرای کوچکی نیست. بر اساس شنیده ها افغانستان برای اعمال قوانین جدید در این راستا دست به کار شده چون به هر حال داستان انتقال روزانه 5 میلیون دلار از این کشور به ایران را نمی توان ساده تفسیر کرد.

البته آن طور که حشمت اله فلاحت پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس به «خبر جنوب» می گوید این آمار و ارقام ها اصلا مستند نیست و خیلی کمتر از این حرف هاست. فلاحت پیشه به برنامه ریزی های جمهوری اسلامی و داستانِ دیدار پلیس امنیت ملی از مرزهای کشور برای ساماندهی ارز، گریز می زند و تاکید می کند که گرچه بخشی از این مشکلات مربوط به گذشته است اما هنوز که هنوز است مرزهای کشور سامان نگرفته اند و قاچاق ارز آن طور که باید کنترل نمی شود.

از نظر نماینده اسلام آباد غرب، هدف اصلی تحریم ها و آنچه آمریکایی به دنبال آن هستند اتفاقا ایجاد همین نابسامانی اقتصادی است هر چند به قول او کشوری مثل ایران که 15 کشور همسایه و 25 کشور همجوار دارد را نمی توان به راحتی تحریم کرد.

فلاحت پیشه با ارائه این تئوری که آمریکایی ها نمی توانند جلوی واردات ارز به ایران را بگیرند این نکته را نیز تذکر می دهد که بیان این نظریه به این معنا نیست که اجازه داشته باشند اقتصاد ایران را نابسامان کنند و تا آستانه فروپاشی پیش ببرند چنانچه دقیقا هدف تحریم ها نیز تحمیل بی سامانی اقتصاد به ایران است.

رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، ورود بی سامان دلار به ایران را به قیمت تخلیه منابع کشور و بحران در حوزه ارزی تصور می کند ضمن اینکه معتقد است حتی در این شرایط، زمینه ورود اسکناس و دلارهای تقلبی به ایران نیز تسهیل می شود.

هر چند به قول او ستاد اقتصاد مقاومتی، ورود دلار از افغانستان به ایران را در قالب قاچاق، گنجانده و سیاست هایی برای اصلاح آن در پیش گرفته اما به نظر می رسد باید با جدیت بیشتری این موضوع دنبال شود.