آشفته‌بازاری به نام مشاوره روان‌شناسی

 این روزها روان شناسان زیادی می توانند خیلی راحت روی اعصاب و روان آدم ها نظریه پردازی کنند و مشاوره بدهند.

وزارت علوم از هر دانشگاهی، مدرک روان شناسی صادر می کند و حتی کسانی که به صورت غیر حضوری مدرک می گیرند و یک واحد عملی نمی گذرانند هم اجازه دارند در این حوزه حساس وارد شوند.

انگار حال خوشِ این روزهای مراکز مشاوره به یک دکوراسیونِ جذاب و خوش آب و رنگ بند است؛ به رنگ بندی های ملایم و تناسب در چینشِ وسایل تزئینی که در نگاه اول به هزار لبخندِ بی رمق جان می دهد.

مراکزی هم هستند که به صورت تلفنی مشاوره می دهند و به قول خودشان با استفاده از شیوه‌ های نوین تکنولوژیک و روش‌ های درمانی موثر، در قبال هر دقیقه مشاوره، 2 هزار تومان باید به حسابشان ریخته باشی البته هزینه مکالمه نیز به عهده مشاوره شونده است یعنی این مراکز با یک حساب سر انگشتی برای هر یک ساعت مشاوره، خیلی راحت 110 هزار تومان دریافت می کنند. جالب اینجاست که مشاوران این سایت ها نیز ظاهرا از اساتید دانشگاه های معتبر هستند طوری که تماس گیرنده وسوسه می شود برای چند دقیقه مشاوره با آن ها هر مبلغی را بپردازد.

با این حساب، حذف دوره کارورزی و زیر پوشش بیمه قرار نگرفتن خدمات روان شناسی، تنها بخشی از مصائب این حوزه حساس تلقی می شود و اصلا به چشم نمی آید البته آن طور که معاون انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای سازمان نظام روان شناسی کشور به «خبر جنوب» می گوید تعرفه ها در نظام روان شناسی هر سال توسط شورای مرکزی، تصویب و ابلاغ می شود و عدول از تعرفه های مصوب سازمان نیز تخلف به حساب می آید و قابل پیگرد است.

به گفته دکتر محمد باقر حُبی، سایتی با مجوز خاص به منظور مشاوره تلفنی در کشور وجود ندارد و فعالیت اعضای هیات علمی دانشگاه ها در چنین سایت هایی نیز بعید است چرا که آن ها عمدتا فعالیت های خود را در چارچوب و دستورالعمل های قانونی شکل می دهند.

وی با تاکید بر این که مردم می توانند از چنین سایت هایی به عنوان کلاهبردار شکایت کنند در عین حال این اطمینان را می دهد که تخلفات مراکزی که مجوز دارند هم قابل پیگیری است.

از نظر این مسئول، تعرفه های نظام روان شناسی نسبت به سایر حرفه های درمانی بسیار ناچیز است و حتی خیلی مواقع از خدمات روان شناسی، درآمد خوبی حاصل نمی شود.

به باور او مراکز مشاوره از نظر تخصصی باید درآمد معقول خود را داشته باشند و تصور این که با دریافت ویزیت های بالا در حقِ مراجعه کننده، اجحاف می شود درست نیست چرا که اجحاف در حقِ مراجعان دقیقا در مراکزی کلید می خورد که فاقد مجوز هستند.

معاون انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای سازمان نظام روان شناسی کشور معتقد است وقتی برخی مردم چشم بسته وارد حریم های نا مطمئن و غیر مجازِ مشاوره می شوند از دست سازمان نظام روان شناسی هم زیاد کاری ساخته نیست. او انتظار دارد همان طور که نظام روان شناسی کشور برای مطمئن کردن فضای مشاوره تلاش می کند مردم هم قبل از مراجعه به مراکز و سایت های مشاوره، استعلام کنند و ببینند این ها مجوز دارند یا نه!

آموزش روان شناسان به صورت تئوری و جای خالی دوره های کارورزی هم یکی دیگر از اشکالات موجود در سیستم آموزشی است که در رشته روان شناسی بیداد می کند. تربیت کارشناس در این رشته به صورت تئوری و تنها اکتفا به تدریس چند کتاب و مقاله، نه تنها بر زخم هیچ کس مرهم نمی گذارد که تیر و ترکش هایش هم تا سالیان سال به زندگی مشاوره گیرنده می خورد.

روان شناس ها اصولا شنونده های خوبی هستند طوری که در چندین جلسه اول نه حرفی می زنند و نه مداخله می کنند. به نظر می رسد در حوزه روان شناسی، اتفاقات عجیبی در حال رخ دادن است.

این روزها مجموعه ای از کسانی که نه مدرک مرتبط با روان شناسی دارند و نه مجوزی از سازمان نظام دریافت کرده اند فقط و فقط به این دلیل که فن بیان خوبی دارند از نا آگاهی جامعه سوء استفاده کرده و با مشاوره های نادرست، روح و روانِ مراجعه کننده را نشانه می گیرند البته به قول معاون انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای سازمان نظام روان شناسی کشور، مشاوره یک فرآیند بسیار سنگین و پیچیده است و صرف نظر از مجموعه ای از اصول مشترک و معین در خیلی از تکنیک ها و مدل های مشاوره، رویکردهای متفاوتی وجود دارد.

از نظر این مسئول، حرف زدن یا نزدنِ مشاور و این که دقیقا چه می کند و چه تکنیک هایی به کار می برد خیلی توسط مراجعان قابل ارزیابی نیست. ختم کلام این که اگر کسی برای خدمات روان شناسی به مشاور تخصصی مراجعه می کند باید مثل سایر تخصص های درمانی به دانش و مهارت روان شناس هم اعتماد کند و متناسب با آن، فرآیند مشاوره را ادامه دهد.

همه تاکید حُبی بر این است که اگر روان شناس مجوز دارد یعنی مهارت، دانش و شایستگی های فردی و حرفه ای او بررسی گردیده و بعد اجازه مشاوره به او داده شده هر چند بخشی از این اطمینان بر می گردد به این که مراجعان نیز نسبت به وضعیت خود احساس مسئولیت کنند.

بیشترین فراوانی تخلفات در حوزه روان شناسی نیز از بی توجهی و کوتاهی مشاوران در مسئولیت هایی که در حیطه درمان به عهده شان گذاشته شده آب می خورد چنان چه به گفته این روان شناس، پرونده خیلی از آن ها به دلیل عدم رازداری و تشخیص های اشتباه در مسیر درمان و مشاوره هر هفته در کمیته های رسیدگی به تخلفات، بررسی و برایش حکم صادر می شود.

«عده زیادی به اصطلاح روان شناس که فاقد صلاحیت های حرفه ای و حتی مدرک تخصصی هستند این روزها با تبلیغات و نفوذ در رسانه های دیداری و شنیداری وارد فرهنگ عمومی جامعه شده و با ادعاهایی که در درمان دارند از نا آگاهی جامعه سوء استفاده کرده و کاسه اعتماد مردم را شکسته اند.

مردم هم بی آن که این ادعاها را راست آزمایی کنند و ببینند نظر مراجع ذی صلاح درباره این مشاوران چیست معمولا به آن ها مراجعه می کنند و ته ماجرا، اعتمادشان را نسبت به کل جامعه روان شناسان از دست می دهند»، این ها حرف های معاون انتظامی و رسیدگی به تخلفات صنفی و حرفه ای سازمان نظام روان شناسی کشور در خصوص ماجرای پیچیده این روزهای حوزه مشاوره در کشور است.

از مشاورانی که بدون تخصص و تجربه، نمک بر زخم های مردم می پاشند تا آن ها که با مجوز و در چارچوب قانون، گرفتار بی توجهی می شوند و دردها و رنج های مراجعه کنندگان را پیچیده تر می کنند، گاهی پایان بندِ داستان خیلی از زندگی های زخمی را بدتر از قبل کرده اند و این اصلا کوچک نیست!/خبر جنوب