چه کسانی نباید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند؟

  شهریور به نیمه که می‌رسد، آنهایی که خسته از سرماخوردگی‌های طولانی زمستانند و عطسه و سرفه‌های فصل سرما امانشان را بریده، به تکاپو می‌افتند. از نیمه شهریورماه واکسن‌های آنفلوآنزا در داروخانه‌ها توزیع می‌شود و حالا به گفته رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو، امسال قرار است دو‌میلیون و ٢٠٠‌هزار دوز واکسن آنفلوآنزا، وارد شود.

اواسط شهریورماه تا اواخر آخرین‌ماه تابستان بهترین زمان برای تزریق واکسن آنفلوآنزاست تا آنها که ترس از سرماخوردگی دارند، آن را بخرند و تزریق کنند. تهیه این واکسن کار سختی نیست، کافی است بدون حتی داشتن نسخه به یکی از داروخانه‌ها مراجعه کرد، نزدیک به ٣٠‌هزار تومان پول (براساس تعرفه ‌سال گذشته) پرداخت کرد. نه خرید و نه حتی تزریق آن نیازی به نسخه پزشک ندارد، اما سوال اینجاست که آیا همه می‌توانند این دارو را تزریق کنند؟

محمود ‌هادی‌پور که داروساز است، پاسخ می‌دهد: «بله»! اما این توضیح را اضافه می‌کند که: «همه به این دارو نیازی ندارند. درست است که ضرری ندارد، اما سودی هم ممکن است نداشته باشد.»

بررسی‌ها نشان می‌دهد واکسن آنفلوآنزا vaxigripe چیزی نیست که به‌طور روتین و برای همه تجویز شود. بیماری آنفلوآنزا در افرادی مثل سالمندان و افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن، شدیدتر از افراد دیگر بروز می‌کند و ممکن است عوارضی هم به جای بگذارد، بنابراین تزریق واکسن آنفلوآنزا برای این دو گروه از افراد ضرورت دارد.

براین اساس، افراد بالای ٦٥سال یا آنهایی که بیماری‌های مزمن ریوی دارند یا مبتلا به آسم و برونشیت هستند یا در گروه بیماران کلیوی و قلبی قرار می‌گیرند یا اچ‌آی‌وی مثبت هستند و بیماری‌های نقص سیستم ایمنی دارند، مبتلایان به دیابت و تالاسمی و کودکان ٦ تا ٢٣ماه، در گروه افرادی قرار می‌گیرند که کاندیدای تزریق واکسن آنفلوآنزا هستند. پزشکان می‌گویند که استفاده از واکسن ضدبیماری آنفلوآنزا، در کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سکته‌های قلبی تأثیر دارد و حتی می‌تواند میزان مرگ‌ومیر بیماران مبتلا به عارضه‌های قلبی را در فصل زمستان، تا ٧٢‌درصد کم کند.

چه زمانی واکسن بزنیم؟
توصیه رئیس اداره بیولوژیک سازمان غذا و دارو این است افراد از اواخر شهریور یا اوایل مهر این واکسن را تزریق کنند؛ چرا که چهار هفته نیاز است تا سطح ایمنی بدن بالا رود. بنابراین، این واکسن باید قبل از آغاز فصل سرد سال تزریق شود.

چند نکته درباره واکسن آنفلوآنزا
واکسن تزریقی آنفلوآنزا حاوی ویروس کشته‌شده است. استفاده از این واکسن پس از ٦ ماهگی مورد تأیید قرار گرفته است.

واکسن استنشاقی آنفلوآنزا به صورت اسپری بینی از ویروس ضعیف‌شده ساخته شده است و برای افراد بین ٢ تا ٤٩‌ سال مورد تأیید قرار گرفته است.

این واکسن برای کسانی که قبلا نسبت به آن حساسیت نشان داده‌اند، توصیه نمی‌شود.

تقریبا دو هفته پس از زدن واکسن بدن شما پادتن‌هایی تولید می‌کند که برای محافظت در برابر آن گونه‌ی خاص ویروس آنفلوآنزا، مورد نیاز هستند.

فصل شیوع آنفلوآنزا معمولا از مهر تا اردیبهشت به طول می‌انجامد. بهترین ماه‌ها برای واکسیناسیون آنفلوآنزا مهر و آبان است، اما بعد از این زمان هم می‌توان واکسن زد.

شما با زدن واکسن تزریقی آنفلوآنزا، آنفلوآنزا نمی‌گیرید؛ اما عوارضی جزیی مانند تورم، تب خفیف و درد بدن ممکن است که رخ دهد. همین مسأله در مورد واکسن استنشاقی هم صادق است و تنها ممکن است اثرات جانبی جزیی به صورت آبریزش بینی، سردرد و گلودرد خفیف بروز کند.

پزشکان توصیه می‌کنند نیازی نیست که همه افراد از این واکسن استفاده کنند، بلکه افراد با بیماری‌های خاص یا سالمندان بیش از دیگران به استفاده از این واکسن نیاز دارند.

بر پایه تحقیقات انجام‌شده این واکسن از ابتلا به آنفلوآنزا جلوگیری می‌کند اما تأثیر چندانی بر مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری ندارد. این در حالی است که در گذشته تصور می‌شد واکسن سرماخوردگی تا ٥٠‌درصد مرگ ناشی از بیماری آنفلوآنزا را کاهش می‌دهد.

پزشکان توصیه می‌کنند که برای تزریق این واکسن حتما با پزشک متخصص مشورت شود؛ مثلا افرادی که به تخم‌مرغ حساسیت دارند، حتما باید برای تزریق این واکسن تحت آزمایش و بررسی قرار گیرند.

چه کسانی باید واکسن آنفلوآنزا بزنند؟
افراد با سن ٦٥‌سال و بالاتر، بدون درنظرگرفتن شرایط جسمانی آنها.

بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن ریوی یا قلبی شامل آسم.

بزرگسالان و کودکان مبتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت.

بزرگسالان و کودکان مبتلا به اختلالات مزمن عملکرد کلیه.

بزرگسالان و کودکان مبتلا به نقص سیستم ایمنی ناشی از بیماری‌ها یا مصرف داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی (مانند کورتیکواستروئیدها) یا رادیوتراپی.

کودکان و نوجوانان ٦ماهه تا ١٨ساله که ترکیبات محتوی استیل سالیسیلیک اسید (آسپیرین) را برای مدت طولانی مصرف می‌کنند و به دنبال ابتلا به بیماری آنفلوآنزا، در معرض خطر ابتلا به سندرم Rreye قرار دارند.

چه کسانی نباید واکسن آنفلوآنزا تزریق کنند؟
واکسیناسیون لازم است در بیماران مبتلا به تب یا عفونت حاد به تعویق انداخته شود. درصورت داشتن حساسیت به هریک از ترکیبات فعال یا جانبی دارو و باقیمانده‌های احتمالی ترکیبات تخم‌مرغ، پروتیین مرغی، فرمالدئید، ستیل ‌تری متیل آمونیوم بروماید، پلی‌سوربات ٨٠ یا جنتامایسین، از مصرف واکسن بپرهیزید.

احتیاط‌های ویژه در حین مصرف این واکسن را تحت هیچ شرایطی داخل عروق تزریق نکنید. همانند سایر واکسن‌های تزریقی، این واکسن می‌تواند منجر به واکنش آنافیلاکتیک در بدن بیمار شود. برای همین باید دقت شود تا هنگام تزریق، امکانات درمانی و نظارت‌های لازم در دسترس باشد. تداخل این واکسن را می‌توان همراه سایر واکسن‌ها تجویز کرد، ولی درصورت تجویز همزمان دو واکسن، احتمال تشدید عوارض جانبی آنها وجود دارد.

واکسیناسیون لازم است روی اندام‌های متفاوتی صورت گیرد. پس از تجویز واکسن آنفلوآنزا امکان مشاهده پاسخ مثبت کاذب در برخی سنجش‌های آزمایشگاهی مثل هپاتیت وجود دارد که گذرا است.

یک داروساز درباره ضرورت استفاده از واکسن آنفلوآنزا می‌گوید: تزریق تنها با تجویز پزشک.

فروش واکسن آنفلوآنزا باید نسخه‌ای شود
محمود‌ هادی‌پور داروساز است و داروخانه‌ای دارد که هر‌ سال پاییز که می‌شود، پر می‌شود از مشتریانی که دنبال واکسن آنفلوآنزا هستند. او اما دارو را بدون نسخه پزشک به بیمار نمی‌دهد؛ چراکه معتقد است همه نیاز به تزریق واکسن آنفلوآنزا ندارند و باید حتما قبلش با پزشک مشورت کرده باشند. به اعتقاد او، این واکسن را حتما پزشک باید توصیه کرده باشد. ‌هادی‌پور در گفت‌وگو با «شهروند» توضیح بیشتری درباره ضرورت تزریق واکسن آنفلوآنزا می‌دهد.

همه نیاز به تزریق این واکسن دارند؟
خیر؛ واقعا خیلی‌ها نیازی به تزریق این واکسن ندارند، تنها افرادی که ایمنی بدنشان در خطر است، نیاز به این دارو دارند؛ مثل سالمندان و کودکان و بیماران خاص. البته تجویز دارو برای این افراد هم باید با نظر پزشک باشد.

یعنی همه بیماران هم نیاز ندارند؟
خیر؛ کسانی که تحت درمان‌های ویژه هستند، با تجویز پزشک می‌توانند این دارو را تزریق کنند.

واکسن آنفلوآنزا عارضه‌ای هم می‌تواند داشته باشد؟
نه به آن صورت. تزریق این دارو منع‌شده نیست اما خیلی هم تجویزش متعارف نیست؛ چون ممکن است اصلا سودی برای فرد نداشته باشد.

این تصور در بین مردم وجود دارد که با تزریق واکسن دیگر به سرماخوردگی مبتلا نمی‌شوند؛ چقدر این موضوع درست است؟

نه؛ اصلا این موضوع قطعی نیست. ما می‌گوییم این واکسن باید با تجویز پزشک تزریق شود، حتی من می‌گویم که این دارو باید نسخه‌ای باشد. با این حال باید مردم یاد بگیرند که این دارو را پزشک برایشان تجویز کند.

یعنی افراد ممکن است واکسن تزریق کرده باشند اما باز هم مبتلا شوند؟
بله؛ چون هر‌ سال ویروس‌های جدیدی می‌آید که ممکن است در آن واکسن پیش‌بینی نشده باشد. بنابراین احتمال دارد که ویروس‌های جدیدی گریبان فرد را بگیرد که در آن واکسن نباشد و دوباره مبتلایش کند.

این واکسن‌ها را براساس ویروس‌هایی که در هر منطقه شایع شده، تولید می‌کنند؟
بله؛ مثلا بررسی می‌کنند که در ‌سال گذشته، در کشورهای آسیایی چه ویروسی از آنفلوآنزا شایع یا وارد شده و بر اساس آن واکسن را تولید می‌کنند. بنابراین واکسن‌ها براساس مناطق جغرافیایی تولید می‌شوند.

نکته‌ای که در ارتباط با این دارو وجود دارد، این است که آن را می‌شود به راحتی خرید یک مسکن تهیه کرد.

بله؛ درست مثل استفاده بیجا از آنتی‌بیوتیک است؛ اگر کسی به داروخانه من مراجعه کند، قطعا بدون نسخه این دارو را به او نمی‌دهم اما همه داروخانه‌ها این طور نیستند. مردم ما طوری هستند که خیلی در کارهای فنی دخالت می‌کنند، پزشکی هم یک کار فنی است و مردم نباید در آن دخالتی داشته باشند.

در حال حاضر قیمت تصویب‌شده برای این واکسن چقدر است؟
هنوز مشخص نیست؛ اما در ‌سال گذشته هر یک واکسن بالای ٢٠‌هزار تومان بود.

این دارو از کجا وارد می‌شود؟
یک‌سری از آنها هلندی است، یک‌سری هم فرانسوی و انگلیسی هستند. قبلا از روسیه هم وارد می‌شد. ما در کشور تولید این واکسن را نداریم.

واکسن آنفلوآنزا را بهتر بشناسیم
واکسن آنفلوآنزا آنتی‌ژن‌های سطحی ویروس آنفلوآنزا دارد که روی تخم‌مرغ‌های بارور حاصل از گله‌های مرغ سالم تکثیر داده می‌شوند. این واکسن به صورت سوسپانسیون در سرنگ‌های آماده مصرف و به شکل مایع شفاف و بی‌رنگ در سرنگ‌های تک‌دوز است.

این دارو برای پیشگیری از آنفلوآنزا به‌ویژه در افرادی که درصورت ابتلا به آنفلوآنزا در معرض خطر بروز عوارض آن قرار دارند، توصیه می‌شود. واکسن آنفلوآنزا به دو صورت تزریقی و افشانه‌ای داخل بینی استفاده می‌شود.

شکل تزریقی آن شامل ویروس کشته شده است که شخص را مبتلا نمی‌کند ولی باعث می‌شود بدن برای مبارزه با بیماری ناشی از ویروس زنده پادزهر ایجاد کند. تزریق ویروس کشته‌شده شخص را در برابر نوعی ویروس زنده که در واکسن وجود دارد، مصون می‌کند. تاثیرگذاری واکسن آنفلوآنزا ٨٠‌درصد است؛ یعنی گروهی از افراد ممکن است با وجود تزریق واکسن، باز هم مبتلا به سرماخوردگی شوند. این واکسن را لازم است در دمای بین دو تا هشت درجه سانتیگراد (یخچال) و به دور از نور و انجماد نگهداری کنید. عمر قفسه‌ای دارو یک‌سال است. قبل از تزریق، واکسن را به دمای حدود ٢٥ درجه سانتیگراد (دمای استاندارد اتاق) برسانید و سرنگ را قبل از تزریق به آرامی تکان دهید .

مادران باردار بخوانند
این واکسن را می‌توان در دوران شیردهی تجویز کرد، براساس اطلاعاتی که وجود دارد، عوارض ناخواسته مشخصی در ارتباط با تجویز این واکسن در مادر و جنین مشاهده نشده است. این واکسن را می‌توان در سه‌ماهه دوم و سوم بارداری تجویز کرد. در زنان بارداری که به دلایل پزشکی، احتمال بروز عوارض ناشی از آنفلوآنزا در آنها بیشتر است. مصرف این واکسن بدون درنظرگرفتن ماه بارداری توصیه شده است.

واکسن آنفلوآنزا عارضه‌ای دارد؟
از عوارض جانبی که پس از تزریق واکسن آنفلوآنزا شایع است، می‌توان به سردرد، تعریق، درد عضلات و مفاصل، تب، ضعف، لرز، خستگی، واکنش‌های موضعی مثل سرخی، ورم، درد و سختی محل تزریق اشاره کرد. این عوارض معمولا در یک تا دو روز بدون درمان برطرف می‌شود.

از واکنش‌های ناخواسته گزارش‌شده می‌توان به اختلالات خون و سیستم لنفاوی، واکنش‌های آلرژیک شدید، اختلالات سیستم عصبی مثل تشنج و اختلالات عروقی و پوست مثل خارش و کهیر اشاره کرد.

به‌ طور کلی می‌گویند که پس از تزریق واکسن ممکن است یکی دو روز اثرات جانبی مانند درد و سوزش در محل تزریق ظاهر شود. در بعضی‌ها درد و تب خفیفی هم دیده می‌شود اما این اثرات به بدی ابتلا به آنفلوآنزا نیست که دو تا سه هفته طول می‌کشد.