گزارش خرید حمایتی و فروش زعفران از طریق بورس کالا

 مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، گزارشی شفاف، دقیق و جامعی از عملکرد سه ماهه اخیر این سازمان در حوزه خرید حمایتی و چگونگی بازاررسانی و عرضه محصول زعفران ارائه داد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی تدبیر و امید به نقل از سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، حسین شیرزاد در این مصاحبه مبسوط، به موضوعات گسترده‌ای همچون؛ استفاده بی‌سابقه از ظرفیتهای بورس کالا، بکارگیری روشهای فنی و مبانی حرفه ای بازرگانی، عرضه محصول با رعایت اصول برندینگ و کیفیت درجه بندی شده، مقابله با چالش رقابت منفی و مخرب در صحنه تجارت جهانی، راهکارها و برنامه‌های در دست اقدام سازمان مرکزی تعاون روستایی در زمینه ایجاد و تکمیل زنجیره‌های تولید و ارزش زعفران در سطح ملی بمنظور افزایش سهم بری کشاورزان زعفرانکار و همچنین گزارش کاملی از کمیت، تنوع و کیفیت زعفران عرضه شده در بازار فیزیکی و سپرده کالایی بورس کالای کشاورزی و بسیاری موارد شنیدنی دیگر اشاره کرد.

متن کامل این گفتگو به شرح زیر است:

س : جناب دکتر شیرزاد، در ابتدای این جلسه با توجه به تأکید حضرتعالی در شفاف سازی اقدامات سازمان، خواهش می کنم گزارشی از آمار فروش مربوط به زعفران های خریداری شده ارائه بفرمایید.

ج : از مجموع بالغ بر ۶۶ تن زعفرانهای خریداری شده موجود در انبارهای سازمان تعاونی روستایی تا به امروز مجموع ۲۸.۶۵۶.۰۰۰ گرم زعفران به ارزش ۱۵۵.۸۷۹.۰۸۳.۰۰۰ریال به اشخاص حقیقی (۴۱ درصد) و تشکل‌های تعاونی روستایی (۵۹ درصد) در قالب ۱۷۸ مورد معامله در بازار فیزیکی بورس فروخته شده و جمعا" به میزان ۳۷.۷۳۰.۹۲۱ گرم از آن در انبار های مربوطه نگهداری می شوند.

س : آیا ممکن است کمی به تنوع زعفران های مورد بحث اشاره بفرمایید؟

ج : بله. زعفران های موجود و فروخته شده از ۴ درجه و نوع مختلف شامل نگین به میزان ۱۷ درصد، شبه نگین (سرگل) ۱۱درصد، پوشال مرغوب ۳۵ درصد و پوشال معمولی ۳۷ درصد بوده که به ترتیب ۷۱.۲ ، ۴۸ ، ۲۸.۵ و ۴۲.۵ درصد آنها به فروش رسیده است.

س : آقای دکتر شیرزاد جنابعالی مدت سه ماه است که بر اساس حکم وزیر محترم جهاد کشاورزی به عنوان رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران منصوب شده اید، با توجه به اقدام سال گذشته دولت در خرید توافقی زعفران لطفاً نظر کلی¬تان را در این خصوص بیان بفرمایید.

ج : در حال حاضر بیش از ۱۶۵ هزار خانوار فقط در دو استان کشور تولید کننده زعفران هستند و سطح زیر کشت آن بیش از ۱۱۰ هزار هکتار است. این محصول خواستگاه خرده پایی و خرده مالکی و معیشتی دارد. لذا دولت در سال ۱۳۹۶ با مداخله در بازار زعفران به شکل حمایتی و توافقی به یاری تولیدکنندگان زعفران ساکن در سکونتگاه های روستایی محروم عمدتا مرزی شتافته است. ذکر این نکته هم ضروری است که در کشور ما، محصول زعفران با کیفیت های متفاوت در مناطق مختلف کشور تولید می شود. اگر استانداردها در همین سطحی که امسال با آن روبرو بوده ایم، تولید شود در واقع گامی رو به جلو است.

س: نحوه فروش زعفران در سال جاری چگونه بوده است و چه تفاوتی با گذشته داشته است؟

ج : امسال به منظور فروش زعفران، ضمن برگزاری جلسات متعددی با شرکت بورس کالا با هدف راه اندازی بورس بین المللی زعفران و بازار آتی زعفران تصمیم گرفته شد جهت آغاز عملیات فروش اقدام به عرضه زعفران در رینگ بین الملل، بازار سپرده کالایی و بازار فیزیکی بورس کالای کشاورزی شد. البته در فرآیند بورسی زعفران خرده مالکان هم امکان حضور دارند. در سال گذشته طرح دیر اجرایی شد و فرآیند اندکی به سمت خارج از بورس تمایل داشت اما امسال سیاست اجرای فرآیند به طور کامل در بورس است.

س: لطفاً از مکانیزم پذیرش و خرید زعفران برای مخاطبین ما توضیح بفرمایید.

ج : نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی بیشتر گرایش به سمت گواهی سپرده کالایی مبتنی بر پذیرش انبار است در این خصوص دو انبار در تربت و مشهد پذیرش شده و امسال هم امکان پذیرش انبارهای بیشتر وجود دارد و استانداردهای مورد نظر در انبار معیار پذیرش است. کشاورز محصول را به انبار محل تولید تحویل می دهد. پس از تحویل، اطلاعات کشاورز در سامانه اطلاعات کشاورز ثبت شده و برای کشاورزان کد بورسی صادر می شود. در زمان تحویل محصول، ارزیابی کمی و کیفی مطرح است لذا محصول به آزمایشگاه ارسال می شود تا کیفیت آن براساس برگ آنالیز و مشخصات زعفران تعیین گردد. برگ آنالیز زعفران با همکاری بورس، شورای ملی زعفران، تعاون روستایی و سازمان استاندارد و صادرکنندگان تهیه شده و مشخصات مندرج در آن با اجماع نظر نمایندگان دستگاههای یاد شده مورد پذیرش قرار گرفته است. آنالیز تعریف شده در بورس با در نظر گرفتن استانداردها و اجماع نظر متخصصان این حوزه صورت پذیرفته است. نمونه محصول کشاورز به آزمایشگاه ارسال و در صورت تطابق با مشخصات مربوطه پذیرفته می شود.خریدار در زمان تحویل محصول، محصول را با مشخصات تعریف شده دریافت خواهد کرد.

س : آیا برنامه و فرایند جدیدی برای خرید زعفران در سال های آتی دارید؟

ج : در آینده شاید بتوان به سمت قرارداد اختیار معامله هم رفت در این قرارداد قبل از زمان کشت محصول، دولت براساس زمین و میزان عملکرد پیش بینی شده کشاورز، میزان محصول قابل تحویل توسط کشاورز را مشخص می کند. جهاد کشاورزی برگه اختیار معامله ای را به کشاورز می دهد که در زمان معین (برداشت) میزان محصول زعفران مشخص شده را با قیمتی که دولت مشخص کرده بفروشد. این اختیار می تواند استفاده شود یا نشود. می توان بازار ثانویه هم در نظر گرفت که قبل از زمان برداشت این حق را خرید و فروش نماید.

خاطر نشان می کنم که هدف همه این اقدامات حمایتی در جهت ساماندهی بازار زعفران با هدف فعال سازی و بهره گیری از ظرفیت تشکلهای بخش کشاورزی در کشور بوده است. چون ملاحظه میشود هرساله سطوح زیر کشت زعفران بدلیل شرایط اقلیمی کشور در حال گسترش است، لذا سعی شده که اقدام بگونه ای باشد تا در سالهای آتی نیازی به دخالت مستقیم دولت در بازار و خرید حمایتی، مشابه آنچه درسال گذشته شاهد آن بودیم احساس نشود.

ج : به نظر شما چالش های عمده موجود در بازارهای جهانی زعفران کدام اند؟

پ: من معتقدم یکی از چالش های جدی بازار زعفران رقابت مخرب در صحنه بازرگانی خارجی است. متاسفانه به گونه ای تاریخی تجار داخلی با قیمت پائین محصول را در اختیار خریداران خارجی قرار داده و علاوه بر رقابت منفی قیمتی محصول، در کیفیت هم به حداقل استانداردها پایدار نمی ماندند.از سوی دیگر عدم شناخت فعالان محلی از نیاز مصرف کنندگان خارجی یکی دیگر از چالش های این بازار است. به واقع بازار شناسی دقیق از بازار خارجی در عرصه تولید، فرآوری و بسته بندی در کشور صورت نمی گیرد. مورد بعدی نبود برندهای قدرتمند از زعفران ایران در بازار جهانی است. زعفران بر اساس برند در دنیا شناخته شده است. از معدود محصولات کشاورزی که نیازمند برند مشخص است زعفران می باشد، متاسفانه در شناساندن برند زعفران داخلی در خارج موفق عمل نشده است. تکنولوژی فرآوری زعفران در کشور بسیار ضعیف است و با وجود تولید بسیار بالای زعفران در کشور به سبب اقلیم مناسب، در زمینه خشک کردن و بسته بندی محصول موفق عمل نشده است. عدم وجود صنایع تکمیلی و عدم وجود پیوند بین حلقه های مختلف صنعت زعفران ( تولید، عرضه، فرآوری، صادرات) از دیگر چالش های صنعت زعفران کشور است و بسیاری از موارد دیگر که در این حوزه وجود دارد.

س : لطفا سازوکار تعیین قیمت زعفران و سهم کشاورزان از ارزش افزوده حاصله را توضیح دهید.

ج : قیمت تعیین شده برای فروش زعفران بر اساس پارامترهای متعددی از جمله رصد بازار داخلی و کشور هایی که در ۵ سال اخیر رتبه بالای واردات زعفران از ایران را داشته اند و نگاه به ارزش واقعی زعفران و زحمت کشاورزان در مقایسه با سایر محصولات کشاورزی عمومی کشور همچنین پی ریزی مناسب برای قیمت گذاری زعفران در سنوات آتی بوده است. سازمان مرکزی تعاون روستایی تاکنون سعی کرده تا زنجیره ارزش زعفران شامل گروه مختلف از جمله کشاورزان، خریداران گل زعفران، شرکت های فرآوری داخلی و خارجی، خریداران، شبکه عمده فروشی داخلی و خارجی و مجموعه ای از تشکل ها شامل اتحادیه صادر کنندگان، فروشندگان، صادر کنندگان گیاهان دارویی را با یکدیگر همراه و هماهنگ سازد. چون بر اساس مطالعات بین المللی تنها یک چهارم ارزش افزوده ایجاد شده در این زنجیره به دست کشاورزان می رسد. حتی معتقدم ارقام از این هم پایین تر می باشد.

س : چشم‌انداز آینده تولید و بازار زعفران دارای چه مشخصاتی است؟

ج : بنظر من صادرات به تنهایی در مورد محصول زعفران کفایت نمیکند بلکه حضور مستمر و پایدار در بازار جهانی و ایجاد ارتباطات بلند مدت در حوزه صادرات زعفران کارگشا خواهد بود. در بحث زنجیره بهترین راهکار سهیم نمودن همه حلقه ها در منافع است. زنجیره زمانی شکل می گیرد که تمام حلقه ها بر تشکیل، ضرورت و تخصیص منابع اتفاق نظر داشته باشند. در تقویت حلقه بازرگانی، بورس، ابزارهای مناسبی برای ارائه دارد. مشتریان خارجی از باب کیفیت و اطمینان از ایفای تعهدات بسیار حساس هستند. ورود بورس به این حلقه استاندارد سازی را به مشتری اطمینان می دهد.

اعتقاد دارم ترویج توانمند سازی ظرفیت سازی وآموزش کشاورزان در این حوزه بسیار مهم است. امروزه شاید ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران باشد اما به یقین تنها تولید کننده نیست. کشورهایی مثل یونان، افغانستان، چین، ازبکستان، آذربایجان، استرالیا، نیوزلند، فرانسه، مراکش در بحث تولید زعفران ورود پیدا کرده اند. اسپانیا در گذشته از ایران در تولید زعفران جلوتر بود اما تولید کننده ایرانی با هزینه کمتر این تولید را پوشش داد و از اسپانیا جلو زد در بحث بازاریابی ایران بسیار ضعیف عملکرده است و نیاز است برند جغرافیایی برای محصول زعفران در کشور تعریف و ثبت شود. مثلا لازم است در انبار یک گرم زعفران با دستگاه اسپکتروفتومتر آزمایش رنگ صورت بگیرد و کروسین و مواد خارجی و رطوبت چک شود و بعد پذیرش کالا در انبار صورت پذیرد. خریدار حرفه ای زعفران، منطقه تولید زعفران، کود محصول، نحوه خشک کردن و... برایش مهم است. لذا دقت در این زمینه بسیار مهم است. لازم است ویژگی های زعفران به صورت موازی تعیین شود. بهتر است محدوده سافراتال، کروسین، مواد خارجی، اندازه کلاله، رطوبت و گرده برای هر نوع زعفران تعریف شود. لازم است در مورد استانداردهای تعریف شده دقت و ظرافت بیشتری خرج شود. صادرکنندگان حوزه زعفران افرادی هستند که کمتر اطلاعی در مورد مناسبات بین المللی این محصول و برند سازی دارند و بیشتر به دنبال رانت ارزی هستند و معمولا هم بیشتر سود به این افراد می رسد.