اگرچه احتمال دارد که تحریم های اقتصادی آمریکا بر سرمایه گذاری های چین در ایران تاثیر بگذارد، اما در عین حال ایران را ترغیب می کند تا به دنبال گزینه های جایگزین برای حرکت موتور رشد اقتصادی باشد. در چشم انداز بلند مدت، با وجود اختلال های احتمالی چین همچنان در اقتصاد ایران نقش خواهد داشت و انگیزه اش هم اهمیت جغرافیایی ایران، بازار رو به رشد و منابع گسترده انرژی این کشور است.یکی از عواقب ناخواسته خروج آمریکا از توافق هسته ای ایران حرکت چین به سمت تعامل بیشتر با ایران خواهد بود. چین یکی از امضاکنندگان برجام است و در سال 2017 مبلغی 1.5 میلیون یوآنی در اختیار آژانس بین المللی انرژی اتمی گذاشته تا برای نظارت بر تعهد ایران به اجرای برجام از آن استفاده شود که این مساله خود از حمایت سیاسی چین از برجام حکایت دارد؛ پکن همواره بر لزوم تعهد همه طرفین به مفاد توافق هسته ای تاکید کرده است. همچنین شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین اولین رهبر خارجی بود که پس از اجرای برجام در ژانویه 2016، به ایران سفر کرد.
ایران نیز برای روابط دیپلماتیک خود با چین اهمیت ویژه ای قائل است. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران پس از خروج آمریکا از برجام در ماه مه، در تلاش برای جلب حمایت دیپلماتیک، به چین سفر کرد. این مساله نشان دهنده نقش حیاتی چین در سیاست خارجی ایران به ویژه در زمان وخامت روابط بین تهران و واشنگتن است.
در سال 2015 (همان سالی که پنج به علاوه یک و اتحادیه اروپا با ایران برجام را امضا کردند)، تجارت دوجانبه تجاری بین چین و ایران بیش از 33 میلیارد دلار بود. حجم مبادلات تجاری دوجانبه دو کشور در سال 2016 برابر با 30 میلیارد دلار بود و در سال 2017 با افزایشی 19 درصدی به 37.18 میلیارد دلار رسید. طبق اطلاعات کمیسیون اروپا، در سال 2017 چین سهمی 20 درصدی در کل مبادلات خارجی ایران داشته است. اکنون هم به رغم فشارهای آمریکا، چین همچنان بزرگ‌ترین واردکننده نفت ایران باقی مانده است. میزان واردات نفتی چین از ایران در سال 2017 برابر با 571 هزار و 275 بشکه در روز بود. آغاز معاملات نفت در بازار بورس شانگهای در ماه مه 2018 احتمال اینکه چین بتواند هزینه نفت را به یوآن بپردازد تقویت کرد. بدین ترتیب، نقش دلار آمریکا در تجارت خارجی ایران کمرنگ تر می شود.
پکن همچنین مشترکا با شرکت توتال فرانسه در میدان گازی پارس جنوبی ایران سرمایه گذاری کرده است. شرکت ملی نفت چین سهمی 30 درصدی در قرارداد 4.8 میلیارد دلاری توسعه فاز 11 این میدان گازی دارد. باتوجه به تحریم های آمریکا علیه ایران که به ویژه شرکت های انرژی را در صورت فعالیت در بخش نفت و گاز ایران هدف قرار می دهد و توتال که اعلام کرده در صورت مستثنی نشدن از تحریم ها به فعالیت خود در ایران پایان می دهد، شرکت ملی نفت چین بیشترین سهام را در پروژه پارس جنوبی خواهد داشت. در همین حال، سرمایه گذاری های شرکت ملی نفت چین در میدان نفتی آزادگان شمالی در شرق ایران به حدود 2 میلیارد دلار می رسد و سینوپک، شرکت بزرگ نفتی دیگر در چین هم سرمایه گذاری 2 میلیارد دلاری در توسعه فاز یک میدان نفتی یاداوران دارد. به علاوه چین با ارتقاء پالایشگاه های قدیمی نفت خام ایران به این کشور در کاهش وابستگی اش به واردات بنزین از دیگر منابع کمک کرده است. چین همچنین در راستای پیشبرد ابتکارعمل کمربند و جاده به رسیدگی به زیرساخت های ایران ادامه می دهد. در سال 2017 بانک اکسیم چین 28 پروژه را در ایران تامین مالی کرد و به این کشور مبلغ 8.5 میلیارد دلار وام داد.
اگرچه احتمال دارد که تحریم های اقتصادی آمریکا بر سرمایه گذاری های چین در ایران تاثیر بگذارد، اما در عین حال ایران را ترغیب می کند تا به دنبال گزینه های جایگزین برای حرکت موتور رشد اقتصادی باشد. در چشم انداز بلند مدت، با وجود اختلال های احتمالی چین همچنان در اقتصاد ایران نقش خواهد داشت و انگیزه اش هم اهمیت جغرافیایی ایران، بازار رو به رشد و منابع گسترده انرژی این کشور است.
منبع : دیپلماسی ایرانی
