عروسکی‌های که با سیلی سرخ هستند

 یکی از کارگردانان تئاتر عروسکی همدان معتقد است که با وجود آنکه این استان پایگاه تئاتر کودک و نوجوان در ایران است و جریان این هنرنمایشی وجود دارد اما همچنان هنرمندان تئاتر عروسکی این استان صورت خود را با سیلی سرخ نگه‌داشته‌اند و با حداقل‌ها کار می‌کنند.

محسن پورقاسمی از کارگردانان تئاتر عروسکی در همدان و همچنین مدیر یونیما دفتر همدان درگفت‌وگویی با ایسنا با اشاره به اینکه نزدیک به ۲ سال است مدیریت یونیما (اتحادیه نمایشگران عروسکی) همدان را برعهده دارد، بیان کرد: قبل از اینکه یونیما در همدان تاسیس شود جریان تئاتر عروسکی در این استان وجود داشت. اما بعد از اصلاح ساختارها و تاسیس یونیما در این استان، هنرمندان تئاتر عروسکی صاحب جایگاه و پایگاه شدند و سعی کردیم این رشته را به صورت اصولی مدیریت کنیم.

او درباره فعالیت‌های یونیما توضیح داد: زیر بنای هر رشته هنری مخصوصا نمایش عروسکی که هنری تخصصی است، بر دو محور استوار است، یک تولید و دیگری آموزش. اگر تولید مناسب و آموزش صحیح نباشد قطعا راه پیش نخواهد رفت. بنابر این ما روی این دو موضوع کار کردیم و مجموعه‌ای به نام فرهنگسرای آوینی را با کمک‌ وزارت فرهنگ و ارشاد استان، گرفتیم. در این مدت سعی کردیم کلاس، دفتر و کارگاه و همچنین موزه عروسک‌های نمایشی استان را دایر کنیم. در این دو سال ما تاکید زیادی بر آموزش داشتیم و ۷ کارگاه تخصصی برگزار کردیم. حدود ۱۰ کار عروسکی تولید کردیم که در جشنواره‌های مختلف بین‌المللی و داخلی اجرا رفتند. اکنون نیز برنامه مدون ۵ ساله برای یونیمای استان همدان تدوین شده است اما در این مسیر یک چالش بزرگ داریم آن هم تامین و حمایت‌های مالی است. اما با این حال ما در این دو سال با دست خالی، کلی کار انجام داده‌ایم.

این کارگردان تئاتر عروسکی افزود: نمونه کوچکی از  نبود این حمایت‌ها را در بحث برگزاری ورکشاپ حرفه‌ای ساخت عروسک‌های غول‌پیکر حس کردیم. برگزاری چنین کارگاهی هزینه بالایی دارد زیرا مواد اولیه ساخت این عروسک‌ها گران است. متأسفانه تا الان با وجود پیگیری‌هایی که انجام دادیم نتوانستم مسئولان را مجاب کنم تا این کارگاه برگزار شود. ما برای برگزاری این ورکشاپ می‌خواهیم هم از استادان خارجی و هم از استادان ایرانی دعوت کنیم. اکنون نمونه‌های عروسک‌های غول پیکری که در ایران است با نمونه‌های خارجی آن بسیار متفاوت است؛ در همین مرحله نیز من نتوانستم کسانی را که می‌توانند در این امر به ما کمک کنند را مجاب کنم. همه این ورکشاپ‌هایی که برگزار کردیم با بودجه و بضاعت خودمان بوده است و هیچ حمایت خارجی نداشتیم.

پورقاسمی در پاسخ به اینکه چه حمایت‌هایی از وزارت ارشاد یا مرکز هنرهای نمایشی از گروه‌های تئاتر عروسکی صورت می‌گیرد، گفت: یونیما یک NGO خصوصی است و به صورت یک اتحادیه عمل می‌کند. حمایت مالی و ریالی از طرف هیچ نهادی ندارد و فقط شاید در حد اختصاص دادن یک فضا یا امکانات به ما بوده است. مرکز هنرهای نمایشی نیز رابطه‌ای با یونیما ندارد که بخواهد پولی به آن تزریق کند. اکنون حدود ۱۶ مرکز یونیما در کشور وجود دارند و تا جایی که من خبر دارم به هیچ‌کدام از آن‌ها از طرف مرکز هنرهای نمایشی کمک مالی داده نداشته‌ است.

وی درباره اجراهای تئاترهای عروسکی در این استان و میزان استقبال از آن توضیح داد: استان همدان پایگاه تئاتر کودک و نوجوان ایران است و امسال نیز بیست و پنجمین دوره این جشنواره را برگزار خواهد کرد. بنابراین اجرای نمایش کودک و نوجوان در استان همدان جاافتاده است و مخاطبان خاص خودش را دارد و به شکلی پیش رفته است که حتی می‌توانیم بگوییم نمایش بزرگسال در این سالها تضعیف شده است. درحال حاضر ۱۰ سالن نمایشی در سطح شهر همدان وجود دارد. لازم به ذکر است که در این استان تولید و اجرای تئاتر عروسکی فقط محدود به جشنواره‌ها نشده است و در طول سال نیز اجراهایی را شاهد هستیم اما سالن تخصصی برای چنین نمایشی وجود ندارد و این سبک نمایشی در همان سالن‌هایی اجرا می‌روند که دیگر نمایش‌ها نیز اجرا می‌شود.

او ادامه داد: یک مشکل دیگری که در تئاتر ما وجود دارد این است که رده بندی سنی دقیقی برای نمایش‌ها نداریم. این در حالی است که در کشورهای دیگر به طور مثال برای تئاتر کودک و نوجوان ۱۶ رده‌بندی سنی وجود دارد. یعنی مثلا یک کودک ۴ ساله نمی‌تواند برود و نمایشی که برای یک کودک ۵ ساله است را ببیند. این مشخص می‌کند که چقدر بر روی این موضوع کار و تحقیق شده است. اما در ایران شرایط به این صورت است که تقریبا مخاطب تمامی نمایش‌ها خانواده‌ها هستند.

مدیر یونیما همدان اضافه کرد: نمایش عروسکی نیازمند حمایت بیشتری است و هزینه کرد بیشتری را به همراه دارد. بنابراین به خاطر تخصصی بودن این حرفه و هزینه‌بر بودن آن گروه‌های زیادی نیستند که در آن فعالیت کنند و به همین دلیل در طول سال نمی‌توانیم به طور مداوم شاهد تئاتر عروسکی باشیم و گاها تا سه اجرای عمومی تئاتر عروسکی را شاهد هستیم. بچه‌هایی که در تئاتر عروسکی همدان فعالیت می‌کنند صورت خود را با سیلی سرخ نگه می‌دارند. به عنوان مثال شغل اصلی من تئاتر عروسکی نیست و کارمند هستم. برخی مواقع از حقوق اداره‌ام هم برای این کار خرج می‌کنم. ما با حداقل‌ها کار می‌کنیم اما با شرایط کنار آمدیم و چراغ این هنر را در همدان روشن نگه‌داشتیم.

این هنرمند که در بخش فضای باز جشنواره تئاتر عروسکی «تهران مبارک» شرکت کرده است درباره نمایش خود، گفت: نمایش «لَلین» از نام لاله جین استان همدان گرفته شده که پایتخت سفال و سرامیک در جهان است. من دنبال طرحی بودم که سفال را با تئاتر عجین کنم. در این مسیر به سراغ تکنیک خیمه شب بازی رفتم و شعر را تبدیل به داستان کردم و عروسکها را در داخل کوزه قرار دادم.