اگر اروپا به این نتیجه برسد که ایران چاره‌ای جز ماندن در توافق هسته‌ای ندارد، رغبتی به سپردن تعهدات کافی و اطمینان‌بخش نخواهد داشت و اگر ایران تصور کند که اروپا نقش پلیس خوب را در طرح بزرگ امریکا علیه ایران ایفا می‌کند، به هیچ مقداری از تعهدات و امتیازات اروپا رضایت نخواهد داد.
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم دیاکو حسینی/ کارشناس ارشد مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری نوشت:انتشار کلیاتی از بسته پیشنهادی اروپا شاید بسیاری را در تهران ناامید کرده باشد. طبق برداشت غالب، سه کشور اروپایی با وجود آنچه ممکن است به اشتیاق و انگیزه آنها در نگه‌داشتن برجام تعبیر شود، توانایی بسیار کمی در ارائه تضمین‌های معتبر به ایران دارند و حتی از آن کمتر می‌توانند خسارت‌های ناشی از خروج یکجانبه ایالات متحده از توافق را جبران کنند. در مجموع و تا این مرحله به نظر می‌رسد در ایران کسی از کلیات بسته پیشنهادی اروپا راضی نیست؛ هرچند خوشبین‌ترین‌ها امیدوارند که طی گفت‌وگوهای بیشتر، طرفین موفق به ارائه چارچوب بهتری شوند که در نهایت نظر مساعد ایران را هم جلب کند. چرا دستیابی به تضمین برجام تا این حد میان اروپا و ایران دشوار است؟ گذشته از جزئیاتی که همچنان باید در هفته‌ها و ماه‌های آینده به بحث گذاشته شود و با درنظر گرفتن تصویر بزرگ‌تر، حفظ برجام مستلزم صرف مقاومت بی‌سابقه‌ای در برابر امریکایی است که نه تنها در هفت دهه گذشته با تقویت پیوندهای تمدنی با اروپا، اردوگاه غرب را بنا کرده بود بلکه در این اردوگاه، اروپا را به دنباله استراتژیک امریکا تبدیل کرده است. کشورهای اروپایی هنوز مطمئن نیستند که تا چه اندازه نهادهای مالی اروپا قادر خواهند بود در برابر ساز و کارهای تنبیهی امریکا مقاومت کنند یا حتی به استقلال کافی برای نقش‌آفرینی‌های سیاسی دست یابند. همین طور آنها تردید دارند نتایج کلی‌تری که از این استقامت حاصل می‌شود، تا کجا روابط اروپا و امریکا را دگرگون خواهد کرد؛ مناسباتی که از نگاه اروپایی‌ها با وجود گسلی که دونالد ترامپ در آن ایجاد کرده، همچنان برای حفظ جایگاه جهانی اتحادیه اروپا و بریتانیا ضروری است.
در تناقض آشکار اروپایی، حفظ توافق هسته‌ای نیازمند سپردن امتیازاتی به ایران در ازای پایبند ماندن ایران به تعهدات هسته‌ای است اما آنها همین طور نگرانند که موفقیت این تدابیر در نهایت، تنش‌های اروپا و امریکا را چنان بسط دهد که به دشواری، قابل ترمیم کند. با ملاحظه میزان بی‌اعتمادی و گسست‌هایی در منافع کلیدی ایران و اتحادیه اروپایی، می‌توانیم انتظار داشته باشیم که اروپایی‌ها دراین باره هم بیندیشند که آیا جلب رضایت ایران در برجام، ارزش تعمیق اختلافات اروپا و امریکا را دارد یا نه. شاید جناح‌های تندروتر و طرفدار اتحاد فراآتلانتیک این نگرانی را هم اضافه کرده باشند که فاصله گرفتن اروپا از امریکا، توانایی‌های بروکسل در رسیدگی به نگرانی‌های جعلی مشترک در رابطه با ایران از جمله در سیاست‌های منطقه‌ای یا برنامه‌های موشکی را تضعیف می‌کند. در سوی دیگر، ایران نیز همزمان با آنکه از منافع همسو با اروپا در حفظ برجام آگاهی دارد نسبت به نیات و توانایی‌های آن در انجام تعهداتش در برجام منهای امریکا بدگمان است. از نگاه ایرانیان، مروری بر سیاست‌های غرب در برابر ایران، گویای اختلافات جزئی و تاکتیکی میان اروپا و امریکاست تا جایی که در برخورد نهایی، جدا پنداشتن آنها، برداشتی دقیق از واقعیات نیست. این قضاوت‌ها، علاوه بر دشوار کردن امکان تضمین برجام، چشم‌انداز همکاری میان ایران و اروپا در برجام و فراسوی آن را نیز بشدت متزلزل می‌کند و چه بسا محتمل است که دست یافتن به هرگونه پیشرفتی را در جایی که منافع مشترک نیز وجود دارد، متوقف کند. اما خوشبختانه همه چیز تا این حد مأیوسانه پیش نمی‌رود؛ دیپلمات‌های امیدواری در هر دو سو وجود دارند که ترجیح می‌دهند با وجود همه موانع عملی و روانی یکی از نادرترین شانس‌های تاریخی را در گشودن فصلی نو در روابط ایران و اروپا آزمایش کنند؛ گشایشی که می‌تواند سیاست‌های متقابل را فراتر از برجام و مستقل از ایالات متحده به نحوی بازتنظیم کند که متضمن منافع درهم پیچیده تهران و بروکسل حول نگرانی‌های مشترک باشد و یا از سرکشی‌های امریکا کمترین آسیب را ببیند. رسیدن به این نقطه به شهامت فراوانی در هر دو طرف نیاز دارد که توانایی کنار آمدن با گذشته‌های تلخ و بهره‌برداری از حداقل اشتراکات را به آنها می‌بخشد. حفظ برجام در سنگ بنای این تلاش‌ها، به تصمیمات جسورانه و سختی در ایران و اروپا نیاز دارد که از کنار گذاشتن بدبینی‌های غیرضروری آغاز می‌شود.
اگر اروپا به این نتیجه برسد که ایران چاره‌ای جز ماندن در توافق هسته‌ای ندارد، رغبتی به سپردن تعهدات کافی و اطمینان‌بخش نخواهد داشت و اگر ایران تصور کند که اروپا نقش پلیس خوب را در طرح بزرگ امریکا علیه ایران ایفا می‌کند، به هیچ مقداری از تعهدات و امتیازات اروپا رضایت نخواهد داد. اگر قرار است این گفت‌وگوها ثمربخش باشد، اروپا باید بپذیرد که جمهوری اسلامی ایران ترسی از کنار گذاشتن توافقی یکطرفه و زورگویانه که منافع و حیثیت ملی ایران را پایمال می‌کند، نخواهد داشت؛ حتی اگر در این راه مجبور باشد هزینه‌های سنگینی را پرداخت کند.
در مقابل ایران باید بپذیرد که کشورهای اروپایی در توافقی مخفیانه با امریکا در حال توطئه علیه ایران نیستند. آنها واقعاً از امریکای ترامپ و دنیای وحشت‌انگیزی که او با قلدری، یکجانبه‌گرایی و تخریب همه عناصر نظم بین‌المللی در حال بنا کردن آن است، هراسانند. تضمین برجام اکنون آوردگاه مشترک ایران و اروپا در مقابله با هرج و مرجی است که دولت امریکا نوید می‌دهد. اولین گام برای رسیدن به موفقیت، غلبه بر ریشه‌های دشواری اعتماد در دستیابی به تضمین‌هایی است که طرفین می‌توانند آینده را بر بنیان آن بنا کنند.
ارسال نظر
