برندگان اجلاس اوپک چه کسانی بودند؟

روزنامه شرق در یادداشتی به قلم عليرضا سلطاني-استاد دانشگاه نوشت:

وزيران نفت و انرژي کشورهاي عمده توليدکننده نفت در اجلاس 174 اوپک، پس از سه روز مذاکره سخت، پيچيده و فشرده، سرانجام با رسيدن به توافق به پايان رسيد. توافقي که در آن همه حاضران احساس برد داشتند. احساسي که بيش از هر چيزي بر حفظ توافق تثبيت سقف توليد نفت استوار بود. اهميت اجلاس 174 اوپک را با اين شاخص می‌توان بيان کرد که برخلاف نشست‌هاي قبلي، وزيران نفت عضو و غيرعضو اوپک سه روز براي رسيدن به توافق و جلوگيري از گسستن توافقي که دو سال پيش کشورهاي توليدکننده نفت به آن دست پيدا کرده بودند، مذاکره و رايزني کردند؛ بنابراين آنچه در اجلاس اخير اوپک اهميت داشت، تداوم توافق و سياست هماهنگ کشورهاي توليدکننده نفت و حراست از روند همکاري شکل‌گرفته ميان کشورهاي نفتي عضو و غيرعضو اوپک بود که به‌سختي و پس از فرازوفرودهاي بسيار در اواخر سال 2016 به آن رسيده بودند و زمينه تقويت جايگاه کشورهاي توليدکننده نفت در بازارهاي جهاني، احياي اوپک و تحقق هدف نهايي و مشترک همه کشورهاي نفتي يعني بهبود و تعادل قيمت نفت در بازارهاي جهاني را فراهم كردند؛ بنابراين مي‌توان گفت کشورهاي حاضر در اجلاس 174 اوپک به‌ویژه کشورهاي بزرگ و تعيين‌کننده، با وجود همه مشکلات و چالش‌هاي سياسي في‌مابين و تلاش براي تحقق اهداف سياسي و تقابلي خود در قبال ديگر کشورهاي عضو، در نهايت نفع و هدف مشترک يعني حفظ انسجام، هماهنگي و وحدت ميان کشورهاي توليدکننده نفت را بر اهداف سياسي يک‌جانبه و چندجانبه مقدم شمردند و به لزوم اتخاذ تصميم واحد براي القاي پيامي روشن به بازارهاي جهاني از يک سو و قدرت‌هاي بزرگي مانند آمريکا که قصد تضعيف اوپک و ازبين‌بردن روند اتحاد و هماهنگي ميان کشورهاي نفتي عضو و غيرعضو اوپک را داشتند از سوی دیگر رسيدند.

توافق ديروز اعضاي اوپک و غيرعضو اوپک به نوعي تأکيد و تقويت توافق تثبيت توليد نفت بود، آنجا که کشورهاي حاضر تأکيد کردند رقم کاهش يک‌ميليون‌و 800 هزار بشکه مورد توافق رعايت شود و ميزان کاهش بيش‌از‌حد که در حدود يک ميليون بشکه پيش‌بيني مي‌شود، در بازار جبران شود. با اين تصميم هم توافق 2016 حفظ شد و هم يک ميليون بشکه نفتي که بيش از حد معين کاهش يافته و مورد تأکيد برخي کشورها مانند روسيه و عربستان بود، محقق شد.چنان‌که در سطور گذشته بيان شد، اين توافق به‌راحتي به دست نيامد. مذاکرات سخت، پيچيده و فشرده بزرگان نفتي در وين در سه روز، اين توافق برد- برد را براي اعضا به همراه داشت، اما شاه‌کليد و نشست سرنوشت‌ساز که اين مهم را رقم زد، ديدار وزيران نفت ايران و عربستان ساعتي قبل از آغاز اجلاس رسمي وزيران نفت اوپک بود. ظاهرا تاريخ دوباره براي اوپک و این دو کشور و تقريبا يک‌سال‌و نيم پس از توافق 2016 تکرار شد و ايران و عربستان در شرايطي که بدترين شرايط مناسبات سياسي را در طول چند دهه اخير تجربه مي‌کنند، در موضوع و منفعت مشترکي به نام نفت به توافق مي‌رسند. عربستان به تبعيت از سياست‌هاي خصمانه چندساله اخير خود، قصد همراهي با تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران و اثربخشي آن را داشته و دارد. اين کشور در نظر داشت شرايط را در اجلاس اوپک به سمتي ببرد که وضعيت توليد و عرضه نفت در بازارهاي جهاني در ماه‌هاي آينده، از طريق کمک به جايگزيني نفت تحريمي ايران، متعادل باقي ماند. در مقابل ايران می‌کوشید از اهرم توافق 2016 و با تلاش براي حفظ آن، مانع از اجراي راحت تحريم‌هاي نفتي آمريکا عليه ايران شود. برخلاف دوره قبلي تحريم، ايران قصد داشت در نهايت بهره‌برداري را از ابزارهاي ديپلماتيک و فرصت‌هاي بين‌المللي خود از جمله اوپک داشته باشد و به کمک اوپک مانع از تکرار تجربه تلخ تحريم‌هاي گذشته شود که در آن اوپک نقش منفعل و چه‌بسا منفي عليه ايران داشت. به نظر مي‌رسد اين هم اتفاق افتاد و ايران در پناه ديپلماسي انرژي در نهايت از اين اجلاس بهره برد؛ اما اين همه دستاورد نيست، بلکه چنانچه قبلا نيز بارها اين نگارنده بر آن تأکيد کرده، نفت و همکاري‌هاي نفتي ايران و عربستان، تجربه و فرصت خوبي است که دو کشور مي‌توانند با ايجاد حس و نفع مشترک، ديگر مشکلات و چالش‌هاي سياسي و امنيتي خود را حل‌وفصل كنند. فرصت ايجادشده در موضوع همکاري نفتي ايران و عربستان بايد به حوزه‌هاي ديگر نيز تسري يابد. در اين راستا پيشنهاد مي‌شود نهايت بهره‌برداري از ديپلماسي نفتي براي اين مهم صورت گيرد. نهايت اينکه نشست 174 اوپک جداي از اينکه بار ديگر توان ديپلماسي انرژي کشور را نشان داد، ثابت کرد كه چگونه مي‌توان با تعامل و گفت‌وگو به جايي رسيد که همه به منفعت مشترک بیندیشند.