احداث خط لوله از سرزمین آب به سرزمین نفت

مشکل در نحوه رسیدن به منابع آبی موجود در کوه‌های تاجیکستان است که صدها کیلومتر با ایران فاصله دارند.

یکی از مسئولان استان خراسان پیشنهاد جدید و جالبی را مبنی بر ساخت یک خط لوله ارائه داده است. اگرچه این طرح قدری غیرواقع بینانه به نظر می‌رسد، اما نشان دهنده عزم ایران برای واردات آب از تاجیکستان است.

طرح محمدرضا محسن شامل انتقال آب دریاچه سارز در جمهوری تاجیکستان است. دریاچه سارز که در یک منطقه بسیار زلزله خیز واقع شده و در نتیجه بروز یک زمین لرزه که 100 سال قبل در این منطقه رخ داد، بوجود آمده است.

نتیجه بررسیها نشان می‌دهد که این خط لوله 600 کیلومتر طول خواهد داشت تا از گورنو- بدخشان در شرق تاجیکستان به خراسان برسد.

مشکل این خط لوله بعد مسافت نیست بلکه سختی راه است. دریاچه سارز در یک منطقه دور افتاده واقع شده است. جاده‌ای که به این دریاچه منتهی می‌شود بسیار باریک است در حالیکه مسیر خط لوله باید 10 تا 12 متر عرض داشته باشد.

همیجان اُریپوف یکی از مقامات وزارت انرژی تاجیکستان گفت: هنوز راهی برای انتقال آب از دریاچه سارِز به ایران وجود دارد.

اوریپوف خاطرنشان کرد: طرحهایی برای احداث نیروگاه برق آبی دشتیجام‌ در جنوب دریاچه وجود داشته و آب این دریاچه پس از انتقال به نیروگاه می‌تواند وارد خط لوله پیشنهادی شود.

اوریپوف گفت از سال 2012 در حال مذاکره با مسئولان ایرانی درباره صادرات آب بوده است.

وی افزود: ایده صادرات آب به ایران به 10 سال قبل بازمی گردد، زمانیکه ایران نامه‌ای درباره صادرات آب به امام علی رحمان رییس جمهور‌تاجیکستان ارسال و برای سرمایه‌گذاری سه میلیارد دلاری در پروژه‌ای برای انتقال آب به استان خراسان اعلام آمادگی کرد.

گزارشها حاکی از این است که این پیشنهاد اولیه لغو شد اما در سال 2007 ایران و تاجیکستان قراردادی را برای صادرات آب از تاجیکستان به ایران امضا کردند و در واقع تا شروع سال 2013 تاجیکستان باید روزانه یک میلیارد متر مکعب آب آشامیدنی به ایران منتقل میکرد که این امر تاکنون محقق نشده است.

راههای دیگری برای انتقال آب به ایران پیشنهاد شده است. ایران پیشتر انتقال آب به وسیله راه‌آهن را مطرح و با اشاره به تبادل آب و نفت این قرارداد را برای تاجیکستان شیرین کرده بود.

برنامه‌هایی برای احداث یک خط آهن بین ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان وجود دارد که تا سال آینده آغاز خواهد شد و از مرز شمالی ایران می‌گذرد.

روی کاغذ به نظر میرسد فاکتورهایی دیگری نیز وجود دارند که باید مورد توجه قرار گیرند. اگرچه حدود یک سوم آب آسیای میانه از کوه‌های تاجیکستان سرچشمه می گیرد اما تقریبا نیمی از جمعیت این کشور به آب آشامیدنی کافی دسترسی ندارند. احداث یک خط لوله آب از این کشور به ایران به نوع دیگری در دیگر کشورهای آسیای میانه که دارای ذخایر گاز طبیعی هستند دیده شده است. برای مثال ترکمنستان یا ازبکستان به روسیه و چین گاز صادر می‌کنند، در حالیکه مردم خود این کشورها از سهمیه بندی برق و کمبود گاز رنج می‌برند.

از سوی دیگر همسایگان جنوبی تاجیکستان در حال حاضر درباره طرح‌های احداث سد روغان در تاجیکستان بسیار نگران هستند. این کشورها نگران کمبود آبی هستند که از تاجیکستان سرچشمه می گیرد و ممکن است باعث ضربه خوردن به کشاورزی آن‌ها شود. انتظار می‌رود این کشورها به برنامه‌های صادرات آب تاجیکستان به ایران اعتراض کنند.