احتمال جنگ داخلی در افغانستان

حتی جان کری هم نتوانست گره پیچیده افغانستان را باز کند. درحالی‌که وزیر خارجه آمریکا به کابل آمد و دو نامزد را پای یک میز جمع کرد و در نهایت توافقی سه جانبه میان آن‌ها امضا شد، اما شواهد و قرائن نشان می‌دهد، این قصه سر دراز دارد. عبدالله عبدالله دوباره نواری را منتشر کرده که در آن یکی از معاونین حامد کرزی از قطعی بودن پیروزی اشرف غنی سخن به میان می‌آورد. پیرمحمد ملازهی معتقد است این پیچیدگی به این دلیل ایجادشده که اشرف غنی حتی حاضر نیست سهمی از قدرت به عبدالله بدهد و مفاد توافقنامه را زیر پا گذاشته است. اتفاقی که شاید حتی به آغاز جنگ داخلی در این کشور هم بینجامد. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با این کارشناس مسائل افغانستان می‌خوانید:

آقای عبدالله دوباره نواری از یکی از معاونین آقای کرزی منتشر کرده که نشان می‌دهد، مسئله تقلب هنوز حل نشده است. آیا طرح آقای کری نتوانسته اختلافات را برطرف کند؟
در مسئله افغانستان اختلافات قدری عمیق است. کمسیون انتخابات اعلام کرده که بیش از این منتظر نمی‌ماند و اگر ناظرین آقای عبدالله در روند بازشماری آرا شرکت نکنند، این مسیر با حضور ناظران بین‌المللی و همچنین اشرف غنی احمدزی آغاز می‌کنند. این بدین معناست که اختلافاتی که بر سر چگونگی ابطال برخی از آرایی که ناپاک تلقی می‌شد، بسیار عمیق است. ضمن اینکه عبدالله به این نتیجه رسیده هر کاری بکند، باز هم از صندوق نام اشرف غنی بیرون می‌آید و آن‌ها هم تقریباً روشن کردند که خیلی به توافقی که برای دولت وحدت ملی مد نظر بود و دو نامزد پذیرفتند هر که پیروز باشد رئیس‌جمهور است و دیگری هم از قدرت حذف نمی‌شود، پایبند نیستند. چرا که اخیراً برخی از نزدیکان آقای اشرف غنی گفته‌اند توافق بدین معنا نیست که عبدالله عبدالله را در بازی قدرت شریک کنند. بنابراین برداشت من این است که عبدالله عبدالله و تیمش نوعی توافقی سه جانبه را مقابل خود می‌بینند که بین دولت کابل، اشرف غنی احمدزی و تیم سازمان ملل و نیروهای آمریکایی به وجود آمده. طی این توافق قدرت به اشرف غنی احمدزی واگذار می‌شود. تیم عبدالله و هوادارانش به تدریج به این نتیجه می‌رسند که سه جریان فوق‌الذکر در تصمیم خود جدی هستند و عبدالله مجبور است اهدافش را کانال خود پیگیری کند.

عبدالله عبدالله و تیم انتخاباتی او چه راهکاری برای این وضعیت دارند؟ به عبارت دیگر عبدالله می‌خواهد چه بکند؟
دو دیدگاه در تیم عبدالله وجود دارد. یکی دیدگاهی که معتقد است باید یک دولت موازی تشکیل شود و اگر لازم باشد مسلح باشند و به صورت مسلحانه بتوانند از حقوق خود دفاع کنند. تیم دیگر بر این باور است مصلحت در این است که اقدامات از طریق سیاسی صورت گیرد و به مذاکرات و مراودات سیاسی به نتیجه برسند.

تشکیل شدن دولت موازی اوضاع را پیچیده‌تر نمی‌کند؟
همین طور است. نکته مهم این است اگر تیم عبدالله به طرف دولت موازی بروند، به جغرافیا احتیاج خواهند داشت و جغرافیای آن‌ها شمال افغانستان است و معنای این کار تجدید جنگ داخلی در افغانستان است که خطرات بسیار جدی نیز با خود به همراه خواهد داشت و ممکن است افغانستان را به تجزیه هم بکشاند.

آقای عبدالله وقتی موافقت‌نامه را با اشرف غنی به امضا می‌رساند، برداشتش این بود که قرار است بازشماری و بررسی مجدد آرا به صورت حقیقی صورت پذیرد؟
بله. چون آن‌ها روی صحبت‌های کری حساب بازکرده بودند و فکر می‌کردند اگر واقعاً آرای مشکوک برداشته شود، عبدالله برنده انتخابات خواهد بود. ولی به نظر من ذهنیت ساده‌لوحانه ای در این رابطه وجود دارد. این‌گونه نیست که طرف مقابل حاضر باشد به سادگی قدرت را واگذار کند. به نظر من در میان پشتون‌ها یک توافق اساسی وجود دارد که قدرت را به قبیله دیگری واگذار نکنند و این امر پیچیده‌ای است و این مسئله در جامعه افغانستان در حال نمود یافتن است. این نوار جدیدی که ستاد عبدالله منتشر کرده و کریم خلیلی که معاون دوم کرزی و فردی شیعه مذهب است و مدت‌ها هم در ایران حضورداشته، به تقلب متهم شده، نشان می‌دهد تیم عبدالله در دستگاه‌های امنیتی نیرو دارند و توانستند این مذاکرات را ضبط کنند و به تدریج در حال افشای اسناد و مدارک خود هستند و به مرور زمان افشای چنین اسنادی بیشتر هم خواهد شد و من فکر می‌کنم نوارها و سندهای دیگری هم در اختیاردارند و به مرور زمان افشا خواهند کرد. ولی طرف مقابل هم به سادگی زیر بار این اقدامات نمی رود و همه این اتهامات را رد می‌کنند. کما اینکه تاکنون هم چنین بوده است.

اما مسئله اینجاست که عبدالله پای آن توافقنامه را امضا کرده که هرچه کمسیون بازشماری آرا اعلام کند را خواهد پذیرفت. در این صورت عدم التزام او به نظر کمسیون برایش مشکل‌ساز نخواهد شد؟
چرا. ولی درعین‌حال باید ناظران عبدالله در صندوق‌های رأی باشند تا این شمارش صورت گیرد. اینکه ناظران او حاضر نیستند به شمارش مجدد آرا بروند، به این معناست که می‌خواهند این نتیجه را نپذیرند. اگر نتیجه را نپذیرند، با توجه به اینکه قطعی است اشرف غنی احمدزی به عنوان رئیس‌جمهور معرفی خواهد شد، می‌خواهند از این ابزار استفاده کرده و بتوانند سهم بیشتری از قدرت دریافت کنند. اگر حاضر شوند، سهم مناسبی به عبدالله بدهند، او هم نتایج را خواهد پذیرفت، ولی اگر زمزمه‌هایی که این روزها پررنگ تر از قبل مطرح می‌شود که هیچ سهمی به عبدالله داده نمی‌شود، جنبه واقعیت بگیرد، اوضاع پیچیده می‌شود.  

بر این اساس و با توجه به اینکه به باور شما اشرف غنی حتماً به عنوان رئیس‌جمهور معرفی خواهد شد، واکنش‌ها چگونه خواهد بود؟ آمریکا چطور با این مسئله برخورد خواهد کرد؟
عبدالله اگر سهم لازم را نگیرد، آن خط فکری که معتقد است باید دولت موازی تشکیل شود، تقویت می‌شود و عبدالله مجبور می‌شود در آن وادی وارد شود و مشکل اساسی جدی تری در افغانستان پدید می‌آید. اما در ارتباط با آمریکایی‌ها از همان ابتدا هم عبدالله عبدالله اولویتشان نبوده و ترجیح می‌دادند یک پشتون به قدرت برسد تا مسئله طالبان حل و فصل شود و آن‌ها بتوانند نیروهای خود را با خیال راحت از این کشور خارج کرده و پایگاه نظامی خود را داشته باشند. بنابراین آمریکایی‌ها از اعلام اشرف غنی استقبال خواهند کرد.

مقصودم این است که آمریکا با عدم پذیرش عبدالله چه خواهند کرد؟ با توجه به اینکه کری خود به افغانستان آمده و از دو طرف قول گرفته به نتیجه بررسی مجدد التزام داشته باشند.
آن توافق دلالت بر این دارد که هر که برنده شد، رئیس‌جمهور است و نفر دوم در رأس یک شورای اجرایی قرار می‌گیرد که قرار است تشکیل شود. این اتفاق اگر بیفتد عبدالله نتیجه را خواهد پذیرفت. مسئله این است که حتی همین مسئله هم ممکن است رعایت نشود. ضمن اینکه مسئله عبدالله این است که طی دو سال آینده نظام ریاستی در این کشور به نظام پارلمانی تبدیل شود و نخست‌وزیری احیا شود. نکته دوم اینکه خواست عبدالله این است کشور فدرالی شود و بین مناطق مختلف قومی توزیع قدرت صورت گیرد و عبدالله خواسته‌هایش چیزی فراتر از مسائل صرف در قدرت است. دلیل آن این است که این چالش میان دو دیدگاه است. یکی دیدگاهی که معتقد است با توجه به تنوع قومی در این کشور، توزیع قدرت صورت بگیرد و دیگری عقیده تمرکز قدرت است که از سوی قبایل پشتون طرح و حمایت می‌شود. در هر حال موضوع پیچیده است و با ظریب اطمینان قابل قبولی نمی‌توان گفت عبدالله چه خواهد کرد. پیش‌تر هم اگر جان کری نیامده بود و این فرمول را طراحی نمی‌کرد، هیچ کس پیش‌بینی نمی‌کرد که عبدالله حتی تا این حد هم از موضع خود کوتاه بیاید. در شرایط فعلی هم عبدالله از جان کری خواسته است که بیاید و باز هم دخالت کند تا بتواند مصالحه‌ای انجام دهد و سهمی از قدرت به دست گیرد. تیم عبدالله معتقد است آمریکایی‌ها باید این سهم را پیش از اعلام رسمی نتیجه انتخابات تضمین کنند.