ایران رکورد فرونشست زمین را شکسته است

 عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع گفت: کشور ما ۴ سانتی‌متر رکورد کره زمین را در فرونشست زمین شکسته است.

به گزارش ایسنا، همایش فرهنگی – پژوهشی بحران آب با هدف ارتقای سطح دانش و آگاهی دانش آموزان به عنوان نسل آینده کارشناسان و متخصصان کشور و ایجاد انگیزه و علاقه در آنان برای آشنایی با آسیب‌های موجود در حوزه آب و ارائه راهکارهای برون‌رفت در سطح دانش آموزی، به همت مجتمع آموزشی شهید مهدوی و با همکاری سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف، انستیتو آب و انرژی دانشگاه صنعتی شریف، شرکت آب و فاضلاب و شهرداری منطقه یک تهران و شرکت آب منطقه ای تهران برگزار شد.

بررسی چگونگی تدوین واحد درسی در زمینه بحران آب، موضوع پنل تخصصی این همایش بود که با حضور مدیران و کارشناسان حوزه آب و حوزه فعالیت‌های آموزشی مورد بررسی قرار گرفت.

در این همایش، دکتر محمد درویش، عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع با اشاره به اینکه بحران آب در کشور ما بحرانی جدی است، نشست زمین که امروز در وسعتی قابل توجه در مناطق مختلف کشور اتفاق افتاده است را نتیجه برداشت‌های بی رویه آب‌های زیر زمینی دانست و افزود: در ایتالیا و اسپانیا نشست زمین اتفاق می‌افتد و کمیته‌ای به ریاست نخست وزیر شکل می‌گیرد که جلوی این روند را از زمانی که متوجه شده‌اند، بگیرند. اما در ایران ما این رقم به ۵۴ سانتی‌متر یعنی ۱۴۰ برابر شرایط بحرانی رسیده است. آیا ما کاری در این زمینه کرده‌ایم؟ آیا برنامه‌ریزی خاصی در زمینه مهار این اتفاق تلخ یعنی نشست زمین انجام داده‌ایم؟

وی با ارائه آمارهایی در زمینه خشکی رودخانه‌ها و تالاب‌ها و ... و ابراز تاسف از اینکه هیچ کدام از اتفاق‌های حوزه منابع آبی کشور، باعث نشده است آنطور که باید توجه ما به این موضوع جلب شود، گفت: دنیا همیشه از کابوسی به نام نیومکزیکو می‌ترسید که سرش بیاید. در نیومکزیکو زمین ۳۲ سانتی متر در سال نشست می‌کند و همیشه در همه سندهای سازمان‌های بین‌المللی از آن به عنوان بالاترین نرخ افت سطح آب زیرزمینی یاد می‌کنند. اما در سال ۲۰۱۰ سازمان زمین شناسی ایران رقمی برای نشست زمین در دشت شهریار در جنوب تهران اعلام کرد که نشان داد این رقم به ۳۶ سانتی متر در سال رسیده است؛ یعنی اینکه کشور ما در منطقه‌ای که یکی از مناطق برخوردار ما از نظر سفره‌های آب و ریزش‌های آسمانی است، رودخانه‌های خیلی خوبی هم دارد، ۴ سانتی متر رکورد کره زمین را در فرونشست زمین شکسته است.

درویش در این همایش به آمارهای نگران کننده دیگری نیز اشاره کرد و بر اساس گزارش سال ۲۰۱۵ سازمان زمین شناسی برای حاضران در همایش توضیح داد که در یک فاصله‌ای بین دشت فسا و جهرم میزان نشست زمین به ۵۴ سانتی متر در سال افزایش پیدا کرده است و اگر زمین ۴ میلی‌متر در سال نشست داشته باشد، شرایط بحرانی باید اعلام شود. چرا که نشست زمین فرایند غیرقابل برگشت و غیرقابل جبرانی است. به خاطر برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی وقتی لایه‌های آبدار به هم بچسبد، حتی اگر شما بتوانید دوباره میزان تغذیه و برداشت را به تعادل برسانید، دیگر آن حجمی که قرار بوده آب را در خودش نگهداری کند، کم شده و مازاد آب به شکل سیل‌های ویرانگر در سطح خاک جاری می‌شود.

وی پدیده نشست زمین را شبیه انقراض یک گونه عنوان کرد و افزود: اگر این اتفاق بیفتد، دیگر قابل جبران نیست و باید تلاش کنیم در مناطق دیگری این اتفاق نیفتد.

درویش اظهار امیدواری کرد که با تلاش بیشتر و درک صحیح مشکلات به وجود آمده در حوزه آب، اصلاح روش‌ها و نوع محصولات کشاورزی و تعریف گزینه‌های جدید برای تامین معشیت مردم و حرکت به سمت توسعه‌ای که کمترین مصرف آب را داشته باشد، جلوی خسارت‌های بیشتر در بخش آب و خاک کشورمان گرفته شود.

در ادامه همایش فرهنگی – پژوهشی بحران آب، علی مهدی‌زاده، مدیر مرکز تخصصی توسعه تکنولوژی و مدیر آزمایشگاه تکنولوژی و تجهیزات آب و آبیاری سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف درباره بحران آب و نقش تکنولوژی‌های نوین آبیاری در کاهش این آسیب‌ها مطالبی را جهت آشنایی دانش‌آموزان حاضر در همایش ارائه کرد.

وضعیت منابع آب کشور، منابع آب تجدیدشونده در ایران و جهان، تقسیم‌بندی سرانه منابع آب تجدید شونده، حجم مصرف منابع آب کشور در بخش‌های مختلف کشاورزی، خانگی و صنعتی و برآورد نیاز آبی کشور در افق 1420 از جمله موضوعاتی بود که مهدی‌زاده به صورت تصویری و در قالب نمودار و جدول به حاضران در همایش نشان داد.

مدیر آزمایشگاه تکنولوژی و تجهیزات آب و آبیاری سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف با اشاره به اینکه هم اکنون حدود 92 درصد منابع آب کشور در حوزه فعالیت‌های کشاورزی به مصرف می‌رسد، راهکارهایی را برای مدیریت مصرف آب و برون‌رفت از بحران کم آبی با مد نظر قرار دادن این موضوع که بخش کشاورزی در ایران بیشترین آب را به مصرف می‌رساند، ارائه کرد.

وی به توسعه تکنولوژی‌های آبیاری نوین در اراضی آبی، نوآوری و بهبود کیفیت سامانه‌های نوین آبیاری، جلوگیری از توسعه زمین‌ های کشاورزی، آموزش بهره‌برداران و کشاورزان، توسعه و توجه به آب مجازی، توسعه کشت گلخانه‌ای، اصلاح الگوی کشت، مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز، ترویج استفاده بهینه از آب موجود و استفاده از کنتورهای حجمی در فعالیت‌های کشاورزی به عنوان راهکار مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی اشاره کرد.

در این همایش، دهقان کارشناس ارشد منابع آب زیرزمینی و مجری طرح احیا و تعادل بخشی و مهندس نیروبخش کارشناس دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا با ارائه مطالبی در حوزه منابع آبی کشور، مطالبی را در ارتباط با اهمیت آب در نظام خلقت، فیزیولوژی بدن، موجودات زنده، محیط زیست، تولید و حفظ اکوسیستم کره زمین، آب و تمدن‌های بشری، آب در آیینه ادیان، آبخوان‌ها، سیستم‌های بهره‌برداری از آب‌های زیر زمینی، درصد مصارف آب در کشورهای با درآمد متفاوت، آب مجازی و برخی از اثرات استفاده غلط از منابع آب ارائه کرد.

استفاده از پساب‌های شهری و صنعتی، اصلاح الگوی کشت در مناطق مختلف کشور، توجه به مسئله آب مجازی و تنظیم مقررات بازرگانی متناسب با آب مجازی بخشی از راهکارهای عبور از بحران آب بود که توسط سخنرانان ارائه شد.

محسن جناب، عضو هیئت علمی و رئیس مرکز آموزش عالی علمی- کاربردی سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف در پانل تخصصی این همایش که به منظور بررسی چگونگی تدوین واحد درسی در زمینه بحران آب برگزار شد، با اشاره به اینکه برای تدوین واحد درسی در حوزه بحران آب، قدم اول این است که دانش آموزان به خوبی با موضوع آشنا شوند، اینکه هدر رفت و توزیع آب چیست و آب مجازی که خیلی خیلی مهم هست با بیان‌های مختلف با آن آشنا شوند؛ موضوعاتی که هنوز بیشتر افراد بزرگسال جامعه نیز با آن آشنا نیستیم و نمی‌دانیم برای فعالیت‌های روزانه چقدر آب مصرف می‌شود و گاهی با شنیدن میزان آب مصرف شده برای فعالیتی تعجب می‌کنیم که چطور ممکن است این حجم بزرگی از آب برای یک فعالیت کوچک مصرف شود. این مباحث را می‌توان به صورت عملی از مقطع دوم ابتدایی تا پایان مقطع اول دبیرستان به دانش آموزان ارائه کرد. بعد از این مرحله با آموزش‌هایی که می‌بینند باید یاد بگیرند دنبال راهکارهایی برای کاهش مصرف آب برای فعالیت‌های مختلف باشند و راهکارهای ساده ارائه کنند. یاد بگیرند که این راهکارهای ساده است که در انتها به تکنولوژی منجر می‌شود.

وی با اشاره به آموزش موضوعاتی همچون ممیزی آب گفت: دانش‌آموزان با یادگیری ممیزی آب یاد می‌گیرند چگونه مصرف آب را برای هر فعالیتی اندازه بگیرند. اینکه برای هر فعالیتی در خانه و مدرسه چقدر آب مصرف می‌کنند و بعدها می‌توانند ممیزی آب را به سطوح بالاتر در کشاورزی و صنعت گسترش دهند.

عضو هیئت علمی سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف افزود: نباید از دانش‌آموزان انتظار داشته باشیم به یکباره بیایند و کاری خیره‌کننده در این زمینه ارائه کنند. همین که یاد بگیرند در خانه خود چگونه و با ارائه چند راهکار ساده سطح مصرف بی‌رویه آب را پایین بیاورند و تاثیرگذاری آن را ببینند، نشان دهنده این است که آموزش‌های ارائه شده در سطح دانش آموزان نتیجه بخش بوده است.

جناب، درباره موضوع آموزش مربیانی که مباحث مربوط به بحران آب توسط آنان به دانش آموزان ارائه خواهد شد، اظهار کرد: مربیان این بخش از آموزش، باید افراد خاصی باشند و آموزش‌های لازم را در این زمینه دیده باشند. برای انتقال این مباحث به دانش‌آموزان انگیزه و حس لازم را داشته باشند. به یک نوعی این نوع آموزش‌ها، مدیریت پروژه دانش‌آموزی است که مربیان باید این مسئولیت را به خوبی بشناسند و به عهده بگیرند.

وی به فرایند بسیار طولانی تایید و تدوین موضوعات جدید برای افزودن به کتاب‌های درسی دانش آموزان در سطح کلان اشاره کرد و افزود: در مجتمع‌های آموزشی مثل مجتمع شهید مهدوی که تدوین چنین واحد درسی را دنبال می‌کند، این کار زحمت بسیار زیادی را می‌طلبد. به همین دلیل پیشنهاد من این است که موضوع مربوط به بحران آب، ابتدا به صورت ترویجی در مدارس آغاز شود. با فعالیت‌های ترویجی در حوزه آموزش تا حدودی راحت‌تر می‌توان کار را آغاز کرد و سریع‌تر به نتیجه رسید. در بخش آموزش‌های ترویجی می‌توان از انواع مسابقات و جشنواره‌های علمی، سمینارها و همایش‌ها، مقاله‌نویسی، داستان‌نویسی، انیمیشن و نقاشی برای ترویج موضوعات آموزشی در قالب فعالیت‌های ترویجی کمک گرفت.

وی به ایجاد کارگروهی تخصصی که باید تنوعی از تخصص‌ها را داشته باشد اشاره کرد و گفت: این تخصص‌ها می‌تواند شامل حوزه آب به معنای کارشناسی تخصصی در این حوزه، حوزه آموزش به معنای محتوای آموزشی که بتواند یک موضوع را به یک محتوای آموزشی تبدیل کند و رسانه و روش برای آن ارائه کند. سازمان‌های آب منطقه‌ای و آموزش و پرورش اگر می‌خواهند در سطح کلان به موضوع بحران آب پرداخته شود، حتما باید در این کارگروه‌ها فعال شوند.

جناب با بیان اینکه فعالیت‌های آموزشی سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف به طور مشخص متمرکز بر آموزش‌های مهارتی و کاربردی است و وظیفه اصلی آن حرکت در مرزهای فناوری، انتقال دانش و مهارت است، از آمادگی مرکز آموزش‌های مهارتی پیشرفته سازمان جهاد دانشگاهی صنعتی شریف برای همکاری با دیگر مراکز آموزشی در حوزه بحران آب خبر داد.

دکتر مهدوی‌نیا از اعضای هیئت موسس مجتمع آموزشی شهید مهدوی اظهار امیدواری کرد: مجتمع آموزشی شهید مهدوی که برای اولین بار همایش فرهنگی- پژوهشی بحران آب را با همکاری سازمان‌های فعال در حوزه  آب آغاز کرده است، بتواند با کمک کارشناسان این حوزه و برگزاری سمینارها و همایش‌های دیگری در این حوزه، فعالیت‌های عملی در حوزه آموزش دانش آموزان را که از مدت‌ها قبل به صورت ابتدایی آغاز شده است، ادامه داده و با ارتقاء این آموزش‌ها الگویی را در این زمینه ارائه کند.

پخش کلیپ سمفونی آب با حضور استاد محمد سریر آهنگساز و موسیقی‌دان ایرانی، اجرای نمایش و شعرخوانی توسط دانش آموزان خیریه کهریزک با موضوع آب، بازدید از رصدخانه مجتمع شهید مهدوی، تقدیر از دانش آموزان برگزیده بخش مسابقه همایش بحران آب از دیگر برنامه‌های این همایش بود.

بر اساس اعلام روابط عمومی سازمان جهاد دانشگاهی شریف، همچنین در نمایشگاهی که در حاشیه همایش فرهنگی – پژوهشی بحران آب برگزار شد، فعالیت‌های دانش آموزان مجتمع آموزشی شهید مهدوی در قالب شعر، موسیقی، نقاسی، فیلم کوتاه، نمایش، عکاسی و دست سازه‌ها در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفت.