ماجرای یک قهر و آشتی هسته‌ای چه بود؟

پس از مانورهای رسانه‌ای گسترده در خصوص تنش‌زدایی در شبه جزیره کره و همزمان با اعلام تاریخ و محل ملاقات میان کیم جونگ اون رهبر کره‌شمالی با دونالد ترامپ، هفته گذشته خبر رسید که مقامات کره‌شمالی علاوه بر لغو دیدار با همتایان خود در کره‌جنوبی، از احتمال لغو دیدار با ترامپ خبر داده‌اند. این امر به ظاهر به دلیل اظهارات آمریکا در خصوص مذاکرات و همچنین انجام مانور مشترک میان واشنگتن و سئول رخ داده است، اما در پس ماجرا قطعاً عوامل دیگری در خصوص این شکنندگی دیپلماتیک وجود دارد.

آشتی هسته‌ای!

دقیقاً یکسال قبل در چنین زمانی بود که کره‌شمالی با انجام آزمایش‌های گسترده هسته‌ای و پرتاب یک بمب هیدروژنی منطقه استراتژیک شبه جزیره کره را تا یک قدمی جنگ اتمی پیش برده بود. پس از این ماجرا، ماه‌ها جدال لفظی میان رهبر کره‌شمالی و رئیس جمهوری آمریکا ادامه داشت تا اینکه ناگهان پیونگ‌یانگ با یک چرخش 180 درجه‌ای از فرصت بازی‌های المپیک زمستانی استفاده کرده و مقدمات مذاکره با همسایه جنوبی خود را فراهم ساخت. دیدار رهبران دو کشور و پوشش رسانه‌ای نمادین آن با پیوند خوردن به دو سفر مایک پمپئو به کره‌شمالی که با آزادی سه زندانی آمریکایی همراه شد، شواهدی از وقوع یک معجزه در عرصه روابط بین‌الملل را نوید می‌داد. پس از این قضایا، رهبر کره‌شمالی با اعلام اینکه حاضر است تسلیحات اتمی خود را کنار بگذارد، اعلام کرد که اکنون زمان شکوفایی اقتصادی است و قصد ندارم که سرنوشتی همچون قذافی یا صدام را تجربه کنم. در همین رابطه بود که تعطیلی مهمترین مرکز آزمایش‌های هسته‌ای کره‌شمالی و تعیین زمان دیدار اون با ترامپ همه چیز را تا یک قدمی صلحی استثنایی در منطقه پر تنش شبه جزیره کره پیش برد.

قهر هسته‌ای!
در همین گیر و دار و با توجه به لحن همچنان تند واشنگتن بر علیه پیونگ‌یانگ، چهارشنبه هفته گذشته معاون وزیر خارجه کره‌شمالی پس از لغو نشست عالی‌رتبه با مقامات سئول تصریح کرد که اگر واشنگتن مایل به خلع سلاح کامل کره‌شمالی است باید انتظار داشته باشد که دیدار 22 خرداد میان اون و ترامپ نیز لغو شود. او واشنگتن را متهم کرد که پس از اعلام تنش‌زدایی اظهارات واشنگتن همچنان بی‌محابا ادامه دارد و مدلی که آنها پیشنهاد کرده‌اند، مدلی مشابه عراق و لیبی است که در نهایت منجر به فروپاشی نظام حاکم در این کشورها شده است؛ در نتیجه پیونگ‌یانگ هرگز این شیوه را نمی‌پذیرد. این در حالی است که در تازه‌ترین اظهارنظرها پس از شایعات مربوط به لغو دیدار ترامپ و اون، رئیس ایالات متحده در دیدار با دبیرکل ناتو ضمن تشویق رهبر کره‌شمالی مبنی بر حمایت واشنگتن از حکومت مادام‌العمر وی، تلویحاً تهدید کرد که در صورت عدم توافق، الگوی لیبی که همان حمله نظامی به این کشور بود، یکی از گزینه‌های جدی آمریکا است.

تردید اون پس از سفر به چین
هر چند گفته می‌‌شود که دلیل تهدید کره‌شمالی مبنی بر لغو مذاکرات با آمریکا، بیشتر مدل خلع سلاح این کشور و انجام مانور مشترک آمریکا با کره‌جنوبی است، اما یک موضوع مهم در این میان وجود دارد و آن نیز دیدار چند روز قبل کیم جونگ اون با شی جین پینگ رئیس جمهوری چین در پکن است. بلافاصله پس از این دیدار شاهد هستیم که لحن مقامات کره‌شمالی در خصوص مذاکرات صلح شبه جزیره تغییر کرده و با پافشاری بر ادبیات آمریکا، انتقادها نیز از مشی و روش این کشور شروع شد. در این رابطه کارشناسان معتقدند که پکن و مسکو به عنوان دو کشور حامی کره‌شمالی اکنون سال‌هاست که علاوه بر نفوذ بر پیونگ‌یانگ، این همسایه اتمی خود را نیز پذیرفته‌اند. این امر با توجه به قابلیت تهدید‌آمیز پیونگ‌یانگ برای همسایگان خود همواره به عنوان برگ برنده‌ای برای مسکو و پکن تعبیر شده است، چرا که برای این دو کشور امکان اثرگذاری بیشتر در منطقه فراهم کرده است. این امر برای آمریکا نیز از نظر برخی تحلیل‌گران یک امتیاز محسوب می‌شود، چرا که می‌تواند توجیهی منطقی برای حضور نظامی آمریکایی‌ها در شبه جزیره کره را در بر داشته باشد. در این میان چین با توجه به پذیرش پیونگ یانگ، اکنون نگران این است که با تنش‌زدایی میان آمریکا و کره‌شمالی یا سرنگونی احتمالی اون به واسطه مدل مذاکرات پیشنهادی، امکان دارد که پیونگ‌یانگ نیز با گرایش به سمت آمریکا، علاوه بر خروج از اتحاد با پکن به عنوان کشوری همسو با واشنگتن در برابر آنها قدعلم کند.

تعارض‌های موجود در خلع سلاح اتمی کره‌شمالی

این در حالی است که پیش از اعلام خبر اولین دیدار مایک پمپئو با رهبر کره‌شمالی، برخی از تحلیل‌گران آمریکایی نسبت به موفقیت این مذاکرات ابزار تردید کرده و اعلام کرده بودند که با توجه به مانورهای وسیع رسانه‌ای و سیاست آمریکا در خصوص سایر معادلات جهانی، امکان دارد که این دیدارها از پیش شکست خورده باشد. آنها معتقد بودند که اون با توجه به فضای بین‌المللی اکنون نیاز به یک مشروعیت دارد و توانسته با زیرکی این مشروعیت را توسط ترامپ کسب کند. حال با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای با ایران و کسب این وجهه بین‌المللی توسط اون، او با تاکید بر نگرانی‌های کشورش در مذاکره با آمریکایی‌ها، می‌تواند از این جو باز هم به سود خود استفاده کند.

از سوی دیگر، مساله خلع سلاح اتمی پیونگ‌یانگ نیز اکنون با چالش‌های خاص خود همراه است. نخست اینکه راضی کردن پیونگ‌یانگ برای از دست دادن ابزار بازدارندگی خود در منطقه به عنوان کشوری منزوی در قالب مذاکرات امری بسیار دشوار و زمان‌بر خواهد بود. از سوی دیگر تخریب سایت آزمایش‌ هسته‌ای کره‌شمالی می‌تواند خطرات زیست‌ محیطی و مخرب انتشار رادیو اکتیو را افزایش دهد و از سوی دیگر با انهدام این سایت با توجه به تجربه و امکانات مخفی پیونگ‌یانگ، دانشمندان اتمی این کشور می‌توانند به راحتی چیزی مشابه سایت قبلی را باز طراحی و عملیاتی سازند. این در حالی است که مقامات کره‌شمالی هر چند اعلام کرده‌اند که این تخریب در حضور خبرنگاران صورت می‌گیرد، اما هیچ صحبتی از کارشناسان و بازرسان آژانس در میان نیست که این امر می‌تواند به ایجاد شک و شبه در میان کارشناسان امنیتی آمریکا دامن بزند.

به همین دلیل است که بسیاری از ناظران نسبت به حسن نیت کیم جونگ اون برای خلع سلاح هسته‌ای خود که برای حکومت او حکم بقا را دارد، ابراز تردید کرده‌اند و در همین حال هشدار می دهند که حتی اگر او با چنین اقدامی موافقت کند، خلع تسلیحات کره شمالی یک روند بسیار طولانی خواهد بود. بنابراین ممکن است دو طرف تنها با بهره‌بردن از فضای تبلیغاتی ماه‌های گذشته بار دیگر به نقطه صفر بازگشته و روند پرتنش سابق را ادامه دهند.