انتقاد از ارائه آمارهای غیرواقعی خروج نخبگان

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهوری با انتقاد نسبت به سیاه‌نمایی و ارائه آمارهای نادرست از خروج نخبگان از کشور، گفت: برخی‌ها آمارهایی به نقل از صندوق بین‌المللی پول در زمینه میزان مهاجرت اعلام کردند که این آمارها واقعی نیست؛ ولی اذعان می‌کنم در اجرای سیاست‌های بازگشت نخبگان به کشور ضعیف عمل شده است.

 دکتر سورنا ستاری امروز در نشست تخصصی "آسیب‌شناسی مهاجرت و بازگشت ایرانیان مستعد و تحصیل کرده" با تاکید بر ضرورت اهمیت دادن به نیروی انسانی، افزود: از اقتصاد نفتی نمی‌توان انتظار داشت که وقتی معدن گچی کشف می‌شود، جشن گرفته نشود و یا مسئولان از بازگشت نخبگان به کشور خوشحال شوند، چرا که این رویکرد، رویکرد همه کشورهای نفتی است.

وی با بیان اینکه زمانی که نیروی انسانی پایه اقتصاد نباشد و پژوهش به آموزش متصل نشود، به نیروی انسانی توجهی نمی‌شود؛ از این رو باید زیست‌بوم‌های کسب و کار و نوآوری در کشور را فراهم کنیم.

ستاری با اشاره به اقدامات معاونت علمی برای توسعه اقتصاد دانش بنیان، خاطرنشان کرد: ماحصل این فعالیت‌ها ایجاد 3 هزار و 500 شرکت دانش‌بنیان، صدها استارت‌آپ و توجه جامعه به نیروهای انسانی تحصیل‌کرده بوده است و در این راستا دانشگاه‌ها باید برای توجه جامعه به نیروهای انسانی اقدامات لازم را انجام دهند.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور با انتقاد نسبت به سیاه‌نمایی و ارائه آمارهای نادرست از خروج نخبگان از کشور،‌ اظهار کرد: در این میان عده‌ای با نیروهای انسانی بازی می‌کنند و عده‌ای دیگر در مجلس، دولت و دیگر بخش‌ها از این آمارها برای کشمکش‌های سیاسی استفاده می‌کنند. از این رو از روز ابتدای فعالیتم در این سمت نسبت به این آمارها حساس شدم.

وی ادامه داد: برخی‌ها اعلام کردند که بر اساس آمارهای صندوق بین‌المللی پول در سال 2009،  180 هزار جوان ایرانی از کشور خارج شدند و این آمار در حالی منتشر شد که صندوق بین‌المللی پول آمارهای مربوط به خروج نخبگان از کشورها را ارائه نمی‌دهد.

ستاری با تاکید بر اینکه آمارهای این حوزه از سوی سازمان ملل منتشر می‌شود، بر واقعی‌سازی آمارها تاکید کرد و ادامه داد: متاسفانه در این مسیر مرکز آمار ایران در کنار آمارهای مختلفی که ارائه می‌دهد، آمارهای مهاجرت را اعلام نمی‌کند؛ این در حالی است که این آمارها یکی از آمارهای اصلی همه کشورهای دنیا به شمار می‌رود.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور در عین حال با اشاره به بررسی‌های انجام شده در خصوص مهاجرت نخبگان از کشور با تاکید بر اینکه ایران جزء کشورهای «مهاجر فرست» محسوب نمی‌شود، گفت: قبل از انقلاب 170 هزار دانشجو در کشور داشتیم و صدهزار دانشجو در خارج کشور تحصیل می‌کردند که از این صدهزار نفر 57 هزار نفر در آمریکا تحصیل می‌کردند.

ستاری با تاکید بر اینکه در آن زمان ایران بزرگ‌ترین کلونی مهاجرت دانشجو به آمریکا را دارا بوده است، اظهارکرد: کشور چین 350 هزار دانشجو به آمریکا اعزام کرده است و در ایران نیز آمارها نشان می‌دهد از 100 هزار دانشجوی مهاجر به 49 تا 50 هزار دانشجو رسیده‌ایم.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با طرح این سوال که آیا اعزام دانشجو به خارج مشکلاتی دارد یا خیر؟ توضیح داد: در دنیا چرخش دانشجویان دو برابر شده است؛ ولی ما در این چرخه حضور نداریم.

به گفته وی، چرخش دانشجویان به معنای جذب و اعزام دانشجو می‌شود که ایران در این چرخه وارد نشده است.

ستاری اضافه کرد: با ارائه آمارهای نادرست کارهای ژورنالیستی نادرستی نیز مانند قطع بورسیه‌ها، اجرایی شد و این در حالی است که براساس آمارهای سازمان ملل میزان مهاجرت دانشجویان ایران 30 تا 35 هزار نفر می‌شود.

وی با بیان اینکه من تز دکتری را دیدم که با استناد به آمارهای غلط مهاجرت دفاع شده بود، ادامه داد: این که ایران یک کشور مهاجرفرست نیست، واقعیت دارد؛ ولی در عین حال ما در زمینه اجرای سیاست‌های برگشت درست عمل نکردیم. به گونه‌ای که بر اساس گزارش NFS آمریکا، ایران بزرگ‌ترین عدد ماندگاری دانشجویان را در دنیا دارد که این امر نشان می‌دهد ما در اجرای سیاست‌های برگشت به درستی عمل نکردیم.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور، نرخ ماندگاری دانشجویان ایرانی در خارج را 20 تا 30 درصد بیشتر از متوسط دنیا عنوان کرد و یادآور شد: تعداد دانشجویان ایرانی فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های آمریکا 800 نفر است؛ از این رو توجه به سیاست‌های برگشت امری ضروری است، ولی ما با سیاست‌هایی که اتخاذ کردیم، توانستیم نزدیک به هزار نفر را به ایران بازگردانیم.

ستاری با اشاره به حضور 350 هزار دانشجوی چینی در آمریکا، گفت: زمانی که از مسئولان چینی در این خصوص سوال شد، گفتند ما نگرانی از خروج این نخبگان نداریم؛ ولی در عین حال سیاست‌هایی را برای بازگرداندن این دانشجویان اجرایی کردیم که نتایج خوبی را نیز مشاهده کرده‌ایم.

وی چالش اصلی کشور را نبود اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی در کشور دانست و افزود: اگر اقتصاد نفتی به اقتصاد مبتنی بر نیروی انسانی تغییر نیابد، در این زمینه موفق نخواهیم بود و به نظر من بهترین فرم جذب دانشجویان خارج از کشور، استارت‌آپ‌ها هستند؛ چرا که این استارت‌آپ‌ها بهترین جایی است که این افراد می‌توانند در آن جذب شوند.

رئیس بنیاد ملی نخبگان با اشاره به انگیزه بازگشت نخبگان به کشور بر تغییر رویکرد اقتصادی کشور تاکید کرد و یادآور شد: در این راه باید از سیاه‌نمایی و دادن آمارهای غیر واقعی جلوگیری شود و آمارها نشان می‌دهد که نسبت دانشجویان داخل به خارج، بیش از یک درصد است؛ ولی این عدد در متوسط دنیا سه درصد است و این عدد نشان می‌دهد که ما باید نسبت به خروج نخبگان رویکرد مناسبی داشته باشیم و به این پدیده حساس باشیم؛ ولی کار ژورنالیستی در مورد آن انجام شود.

ستاری با انتقاد به برخوردهای ژورنالیستی و غیرحرفه‌ای نسبت به خروج نخبگان، اظهار کرد: ما نباید وارد بازی‌های سیاسی شویم و باید به دور از سیاسی‌کاری، سیستم مناسبی را فراهم کنیم که با این رویکرد توانستیم 3 هزار و 500 شرکت دانش بنیان ایجاد کنیم که برخی از آن‌ها گردش مالی 60 هزار دلاری دارند.

معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور با تاکید بر اینکه با اکوسیستم دانش بنیان می‌توانیم سیستم‌های دولتی و بوروکراتیک را به چالش بکشانیم، خاطرنشان کرد: زمانی که اقتصاد دانش بنیان در کشور حاکم شود، می‌توانیم با فرهنگ غلط نفتی مقابله کنیم؛ البته درصدی از این اتفاقات عادی است، ولی تاکید دارم که باید آمارهای صحیحی در حوزه مهاجرت نخبگان ارائه شود تا بتوانیم براساس این آمارها و همچنین ایجاد اقتصاد دانش بنیان به مقابله با اقتصاد نفتی برویم.

وی با تاکید بر اینکه ما در حال حاضر در یک مبارزه و جنگ با اقتصاد نفتی هستیم، تاکید کرد: هیچ اقتصاد پیشرفته‌ای با این رویکرد و بر اساس منابع زیرزمینی شکل نگرفته است، از این رو باید اکوسیستم کشور به گونه‌ای تغییر یابد که دانشگاه‌ها نیز به این سمت حرکت کنند.

ستاری با تاکید بر اینکه ایران به یک کشور مهندسی و علوم پایه معروف است، اضافه کرد: باید مدل‌های بازگشت نخبگان به کشور توسعه یابد تا از این طریق بتوانیم نرخ ماندگاری در کشور را افزایش دهیم.