آمریکا، ایران و اروپا را گروگان گرفت؟

 شب گذشته رئیس جمهوری آمریکا در یک نطق ضد ایرانی پس از اینکه تهران را متهم به حمایت از تروریسم کرد، از توافق هسته ای ایران با پنج به علاوه یک رسماً خارج شد و امضای این سند را به عکاسان خبری با افتخار نشان داد.

این اقدام ترامپ به شدت واکنش های بین المللی را برانگیخته است. موگرینی، نمایندۀ عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی دقایقی پس از سخنرانی ترامپ در میان خبرنگاران حاضر شد و با لحنی خشم آلود تاکید کرد که اتحادیه اروپا در برجام خواهد ماند و روابط اقتصادی خود را با تهران حفظ خواهد کرد.

در این باره دکتر علیرضا اکبری، کارشناس ارشد مسائل راهبردی و بنیانگذار موسسه پژوهش‌های راهبردی «تصمیم» به خبرآنلاین گفت: آمریکا با اعلام خروج خود، اروپا، ایران و دیگر متعاهدان برجام را به گروگان گرفت. ترامپ برای تامین نیات نامشروع خود، دنیا را به چالش می‌کشد.

اعلام رسمی خروج قطعی امریکا از برجام، و تاکید بر افزایش حجم و سطح تحریم‌های بیشتر علیه ایران، حمله لفظی به توانمندی‌های موشکی و دفاعی ایران، و انتقاد تهدید‌امیز علیه سیاستهای منطقه‌ای ایران، و نهایتا وعده تلویحی برای تغییر نظام ایران، اینها فشرده ده دقیقه اعلام مواضع ترامپ علیه ایران و برجام بود.

از سوی دیگر، تماس سمبلیک رییس‌جمهور امریکا با رییس‌جمهور فرانسه، جهت ذکر جزییات این تصمیم، ساعاتی پیش از اعلام رسمی آن، معنا دار است. از هم‌اکنون خط و نشان امریکا برای دولت‌ها و شرکت‌های اروپایی کشیده شده است.

معاون اسبق وزیر دفاع در ادامه گفت: نطق کمیسر عالی سیاسی امنیتی اتحادیه اروپایی، و انتقاد از تصمیم ترامپ، و حمایت از برجام، و اعلام صریح تصمیم اتحادیه از حمایت و پایداری برجام، و تفکیک منافع اروپایی از منافع سایرین، و تاکید بر نقش برجام در توسعه امنیت جهانی و به خصوص اروپا، و تاکید بر تداوم تعهدات اروپا در برجام، و دعوت دیگر طرفهای برجام به حفظ تعهدات برجامی خود و دفاع از منافع خاص اروپا در تداوم برجام که توسط خانم موگرینی اعلام شد، روی دیگر این چالش بزرگ است. در واقع، بروکسل تا اینجا نشان داده که به سادگی در زمین خطرناک ترامپ بازی نخواهد کرد.

خروج یک طرف از توافق، بر حسب متن برجام، مکانیزم خاصی دارد، که طبق مواد ۳۶ و ۳۷ ناظر بر حل اختلافات، قاعدتا بایستی مسیر تقریبا دو‌ماهه ای را طی کند، اما، در این مورد خاص، از قرار، ترامپ به روال خود عمل می‌کند، «بی اعتنایی به عرف و مقررات و توافقات بین‌المللی!»

این که آمریکا هم تحریم‌های هسته‌ای دو دهه قبل را احیا کند، هم تحریم‌های جدیدی تحمیل کند و هم دیگر طرفهای برجام را برای چنین رویکردی تحت فشار قرار دهد، تقریبا از قبل، قابل پیش‌بینی بود.

اکبری بیان کرد: تا آنجا که به ایران مربوط می‌شود، جمهوری اسلامی ایران، در رفتار بین‌المللی خود تابع اصول و ملاحظات خاص خود است: باید معلوم کنیم که، مخاطب ما در تعامل بین‌المللی، همه دنیا است، یا ایالات متحده آمریکا؟ طبعا تقابل و تضاد امریکا با ایران، اگر مورد قبول و تکرار سایر قدرتهای جهانی واقع نشود، رفتار ایران نیز با امریکا منحصر به فرد خواهد بود. همه دیگر طرفهای برجام، قاعدتا بایستی حساب رفتار خود و تعهد خود به برجام را به میزان استقلال و منافع ملی خود، از حساب امریکا جدا بدانند. به‌این ترتیب، تا آنجا که امریکا در رویکرد تهاجمی جدید خود تنها باشد، پاسخ متقابل ایران نیز، تنها ایالات متحده را مورد لحاظ قرار خواهد داد. آنجا که اروپا یا دیگران، نیز تهدیدات و فشارهای امریکا را در اعمال محدودیت و تحریم، علیه ایران تکرار کنند، آنگاه پاسخ ایران نیز، فراگیر خواهد بود.

اکبری در نهایت به خبرآنلاین گفت: آن‌چه مسلم است، این‌که، ایران: اولا، حقوق هسته‌ای خود را، به هر دلیل، تحت تهدید و فشار، اسقاط نخواهد کرد. دوم، توافق هسته‌ای را برای عادی سازی شرایط و رفع تحریم از ساحات اقتصادی و حقوق بین‌المللی خود، پذیرفت. اگر قرار باشد همه فشارها و تهدیدات، توسط همه طرفهای مقابل، بازگردد، دیگر چه ضرورتی است که ایران، کمترین تعهد یا محدودیتی را بر سایر حقوق و منافع خود بپذیرد؟

از این رو، از نظر ایران، پاسخ تهدیدات تحریمی امریکا، به تناسب زیان‌هایی است که به منافع ملی ما وارد می‌کند. اروپا و دیگر متعاهدان برجام، باید بزرگ‌ترین انتخاب خود را در تاریخ معاصر، برگزینند، یا ایستادگی بر حقوق و میثاقهای بین‌المللی و حفظ چارچوب های متعارف، از طریق حفظ تعهدات خود در برجام، یا، برهم زدن همه میثاقها و چارچوب های قانونی.

اکبری افزود: تا این جا، اروپا رسما اعلام کرده که بر حفظ برجام و تداوم تعهدات خود پای بند خواهد بود. آمریکا الان در فشار ایزوله شدن قرار دارد. ایران رسماً اعلام کرده که برجام را به اتفاق پنج متعاهد دیگر ادامه خواهد داد. از آنجا که ایران بیش‌ترین هزینه را برای برجام پرداخت کرده است، منطقی است که آخرین طرفی باشد که از برجام خارج شود. مادام که موازنه هزینه فایده، حضور ایران را در برجام توجیه کند، سیاست ایران باید بر بهره‌مندی از تتمه منافع برجامی خود باشد. تا زمانی که اروپا و محور شرق، تسلیم رفتار دیکتاتوری بین‌المللی آمریکا نباشند، ایران نیز در حفظ مناسبات منطقی خود با متعاهدان، تلاش خواهد کرد.

به گفته این کارشناس ارشد مسایل راهبردی و بین‌المللی، واقعیت این است که: ایران گزینه‌های قابل ملاحظه‌ای در پیش روی خود دارد. از تمرکز بر تامین تعاملات جهانی خود بدون چرخه دلار، تا خروج از پیمان عدم اشاعه هسته‌ای. اینک رویکرد پنج کشور طرف توافق، نقشه آینده تحولات بین‌المللی را روشن‌تر خواهد کرد. مسکوت ماندن نقش سایر طرف‌های برجام در رویکرد آمریکا، اما، نوعی ابهام‌آفرینی را در استراتژی ترامپ، نمایش داد. تعلیق و بلاتکلیفی، حربه کاسب‌کارانه ترامپ است.

معاون اسبق وزیر دفاع در دولت اصلاحات با بیان اینکه در عین اعلام بازگشت تحریم‌ها، ترامپ راهی را برای معلق گذاشتن طرف‌های دیگر، باز گذاشته است، گفت: مخاطب تعلیق و بلاتکلیفی، هم ایران و کشورهای منطقه خاورمیانه‌اند، و هم دیگر طرف‌های برجام. هریک باید به نحوی از این تعلیق، هزینه‌ای بپردازند. اما، زمان نشان خواهد داد که آمریکا و اسراییل نیز، هزینه سنگینی از این ابهام خواهند پرداخت.