ستاره‌های فخرفروشی

 نوید صراف در فرهنگستان فوتبال نوشت: «حق استقلال است که ستاره سوم را به پیراهنش اضافه کند چرا که با ۳ قهرمانی در لیگ برتر و ۷ قهرمانی در جام حذفی، تعداد قهرمانی‌های استقلال به عدد ۱۰ رسیده و ستاره سوم حق تیم ما و هوادارانمان است»

اشتباه نکنید، این جملات از یک نمایش تئاتر و یا فیلم سینمایی انتخاب نشده، اینها سخنان جدی محمد نوری، یکی از اعضای کمیته فنی استقلال است که خواستار پیگیری این حق (اضافه شدن ستاره سوم) از سوی مدیرعامل تیم شده. این اظهار نظر بهانه‌ای شد تا نگاهی به تاریخچه ستاره‌گذاری و سیستم این اقدام در کشورهای مختلف بیاندازیم:

فلسفه ستاره‌گذاری
واقعیت این‌ست که همه باشگاه‌های ورزشی دنیا بخصوص باشگاه‌های فوتبال، همانند بسیار از انسان‌ها تمایل زیادی به رخ کشیدن افتخارات‌شان دارند و با استناد به همین تمایل، یکی از فواید رقابت در تورنمونت‌های مختلف، کسب پیروزی و قهرمانی و البته به رخ کشیدن قدرت در مقابل رقبا است. بعضی از این قهرمانی‌ها، باید همواره جلوی چشم باشند تا از یک سو خودی‌ها از آن لذت ببرند و به آن افتخار کنند و از سوی دیگر، رقبا و هواداران‌شان با مشاهده‌اش، غبطه بخورند. فلسفه ستاره‌گذاری روی لباس تیم‌های فوتبال نیز دقیقا همین است: «به رخ کشیدن افتخار و برتری‌جویی نسبت به رقیب»

البته لازم به ذکر است که حک کردن ستاره روی پیراهن، همیشه و به طور یکسان از قواعد مشخصی پیروی نمی‌کنند؛ گاهی این اتفاق بر اساس فرمولی خاص که در فدراسیون و سازمان لیگ آن کشور به ثبت رسیده انجام می‌شود و گاه بدون هیچ قاعده و قانونی!

یوونتوس، شروع‌کننده ستاره‌بازی
شاید برای شما سوال باشد که اولین تیمی که روی پیراهن‌اش ستاره درج کرد، چه تیمی بود؟ درست حدس زدید: «یوونتوس». بیانکونری‌ها در سال ۱۹۵۸ بعد از کسب دهمین اسکودتوشان، به اولین باشگاهی تبدیل شدند که ۱۰ بار سری‌آ ایتالیا را فتح کرده و به نشانه این افتخار بزرگ، یک ستاره روی پیراهن‌شان اضافه کردند و به این ترتیب سنت ستاره‌گذاری در جهان آغاز شد. بعد از این اتفاق، فدراسیون فوتبال ایتالیا این قضیه را قانونمند کرد و مقرر شد که به ازای هر ۱۰ قهرمانی در سری‌آ، یک ستاره به باشگاه‌ها تعلق بگیرد. در فصل ۱۲-۲۰۱۱، یووه به سی‌ام قهرمانی‌اش در سری‌آ دست یافت اما فدراسیون فوتبال ایتالیا اجازه درج ستاره سوم را به بیانکونری نداد چراکه ۲ مقام قهرمانی این تیم در فصول ۰۵-۲۰۰۴ و ۰۶-۲۰۰۵ را به دلیل «کالچوپولی» را مردود اعلام کرده بود. سرانجام سیاه‌وسفیدپوشان تورین با قهرمانی در فصل ۱۴-۲۰۱۳، رسماً تعداد قهرمانی‌شان را به عدد ۳۰ رساندند و ستاره سوم را روی پیراهن‌شان درج کردند. بعد از یووه، تیم‌های میلان و اینتر با ۱۸ قهرمانی در سری‌آ، هر کدام دارای یک ستاره هستند.

اروپایی‌های ستاره‌دار
لیگ ایتالیا تنها لیگ ستاره‌دار اروپا نیست و در نروژ نیز کسب ۱۰ قهرمانی در لیگ، یک ستاره برای تیم‌ها به ارمغان می‌آورد و به این ترتیب، روزنبورگ با ۲۵ قهرمانی و دریافت ۲ ستاره، تنها تیم ستاره‌دار در لیگ نروژ است. از سال ۲۰۰۶، تیم‌های سوئدی نیز که ۱۰ بار یا بیشتر موفق به کسب عنوان قهرمانی در مسابقات لیگ سوئد شده‌اند، یک ستاره به ازای هر ۱۰ قهرمانی در کنار آرم خود حک کرده‌اند. در فوتبال هلند نیز بعد از پیشنهاد باشگاه پی‌اس‌وی آیندهوون در سال ۲۰۰۷، این سیستم اجرایی ‌شد و باشگاه‌ها به ازای ۱۰ قهرمانی، حق اضافه کردن یک ستاره به پیراهن خود را کسب کردند. به این ترتیب تیم‌های آژاکس (با ۳۳ قهرمانی) صاحب ۳ ستاره، آیندهوون (با ۲۴ قهرمانی)، صاحب ۲ ستاره و فاینورد (با ۱۵ قهرمانی)، صاحب یک ستاره هستند.

در کشورهایی همچون جمهوری چک، آلبانی، اتریش، بلژیک، قبرس، فنلاند، مجارستان، رومانی، اسلوونی، صربستان، سوییس، اوکراین و مالت به ازای هر ۱۰ قهرمانی در لیگ، یک ستاره روی پیراهن حک می‌کنند. در کشورهایی چون ترکیه، روسیه، بلاروس، ازبکستان، دانمارک، ایسلند و استونی نیز به ازای هر پنج قهرمانی در لیگ، یک ستاره به پیراهن باشگاه‌ها افزوده می‌شود. البته همانطور که گفتیم، سیستم ستاره‌گذاری در کشورهای مختلف، روند متفاوتی دارد و به عنوان مثال در لهستان به ازای ۱۰ قهرمانی یا بیشتر در لیگ لهستان، یک ستاره طلایی، به ازای پنج تا ۹ قهرمانی، یک ستاره نقره‌ای و به ازای یک تا چهار قهرمانی، یک ستاره سفید روی پیراهن باشگاه‌ها درج می‌شود.

اما اوضاع در بوندسلیگا کمی متفاوت‌تر است و در فوتبال آلمان از سال ۲۰۰۴ تاکنون، تیم‌ها بر اساس سیستم رسمی ستاره‌گذاری روی پیراهن که توسط سازمان لیگ فوتبال این کشور معرفی شده، به ستاره‌گذاری روی پیراهن‌هایشان اقدام می‌کنند. بر اساس این سیستم، تیم‌ها برای کسب اولین ستاره، باید به ۳ قهرمانی دست یابند. ستاره دوم در قبال قهرمانی پنجم به تیم اهدا می‌شود، دهمین قهرمانی ستاره سوم را به ارمغان می‌آورد و ستاره چهارم بعد از قهرمانی بیستم به پیراهن تیم‌ها افزوده خواهد شد.

یک قهرمانی، یک ستاره
در لیگ حرفه‌ای کره جنوبی (کی‌لیگ)، تیم‌ها به ازای هر یک قهرمانی یک ستاره روی پیراهن‌شان می‌زنند. البته به نظر می‌رسد دلیل استفاده از یک ستاره به ازای هر یک قهرمانی، سابقه کوتاه این لیگ‌هاست و احتمالاً با بالا رفتن تعداد سال‌ها و قهرمانی‌های یک تیم، از عدد بالاتری برای درج ستاره بهره بگیرند. در حال حاضر باشگاه‌های «سئونگنام» و «بوسان ای‌پارک» از کره‌جنوبی، به ترتیب ۷ و ۴ ستاره روی پیراهن‌هایشان دارند. در لیگ حرفه‌ای آمریکا (MLS) نیز همین سیستم (یک ستاره به ازای هر قهرمانی) در حال اجراست و مطمئناً در آینده این سیستم در آمریکا نیز دستخوش تغییر و تحول خواهد شد.

ستاره‌های ملی
پس از قهرمانی برزیل در جام‌جهانی ۱۹۷۰ مکزیک، مسئولان فدارسیون فوتبال برزیل تصمیم گرفتند که به مناسبت سومین قهرمانی سلسائو در جهان، ۳ ستاره روی پیراهن تیم ملی‌شان درج کنند و از آن تاریخ تاکنون تمام تیم‌های ملی که قهرمان جام‌جهانی شده‌اند، از همین الگو تبعیت کرده‌اند. در این بین اروگوئه دست به اقدامی عجیب زده و ۴ ستاره روی پیراهن‌اش درج کرده است؛ دو ستاره برای ۲ قهرمانی در جام‌جهانی و دو ستاره دیگر برای ۲ قهرمانی در المپیک! دلیل مسئولان فدراسیون فوتبال اروگوئه برای این اقدام این‌ست که آنها معتقدند به دلیل عدم برگزاری جام‌جهانی فوتبال در سال‌های ۱۹۲۴ و ۱۹۲۸، ملاک قهرمانی جهان، قهرمانی در المپیک بوده و به همین دلیل ۴ ستاره روی پیراهن تیم ملی‌شان درج کرده‌اند.

ستاره‌های مَن‌درآوردی
در این بین هستند باشگاه‌هایی که بدون هیچ افتخاری و یا پیروی از قانونی خاص، به درج ستاره روی پیراهن‌هایشان اقدام می‌کنند. به عنوان مثال باشگاه «پنارول» اروگوئه به نشانه حضور ۱۱ ستاره در ترکیب تیم‌اش، ۱۱ ستاره روی پیراهن‌اش درج کرده است! از آن عجیب‌تر اقدام باشگاه پاناتینایکوس بود که برای مدتی به خاطر حضور در فینال جام باشگاه‌های اروپا، یک ستاره طلایی و برای دو بار حضور در مرحله نیمه‌نهایی این جام، دو ستاره سفید به پیراهن خود افزوده بود اما به دلیل اینکه این اقدام مورد تمسخر شدید رقبا قرار گرفت، بعد از مدتی، مسئولان تیم تصمیم به حذف ستاره‌ها گرفتند.

درج ستاره‌ در آسیا نیز وضعیت جالبی دارد. به عنوان مثال «وسترن‌سیدنی» استرالیا برای قهرمانی در لیگ قهرمانان آسیا، ستاره‌ای روی پیراهن‌اش اضافه کرده که البته پیراهن‌های ستاره‌دارش را در همه مسابقات نمی‌تواند مورد استفاده قرار دهد. باشگاه السد قطر هم برای قهرمانی‌های قاره‌ای و کشوری، جداگانه ستاره‌ای روی لوگو طراحی کرده که در نوع خود، اقدامی بسیار عجیب و البته مضحک است.

موضع فیفا در قبال ستاره‌ها
نکته بسیار جالب در مورد ستاره‌گذاری، موضع فیفا در این قبال است به نحوی که در بخش قانون‌گذاری فیفا، تمام تیم‌های جهان که در رقابت‌های باشگاهی اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکا حاضر می‌شوند، از درج خودسرانه ستاره بر روی پیراهن‌هایشان منع شده‌اند. در واقع انجمن قانون‌گذاری فیفا، قرار دادن ستاره را در جام‌جهانی «معتبر»، در رقابت‌های داخلی کشورها، « اختیاری» و در رقابت‌های باشگاهی قاره، «غیرقانونی» می‌داند. به همین دلیل است که باشگاه‌های رئال مادرید، آث‌میلان، بایرن‌مونیخ و لیورپول، هیچ‌کدام حق درج ستاره روی پیراهن‌هایشان بابت کسب قهرمانی در قاره اروپا را ندارند.

در پایان باید به این واقعیت مجدداً اشاره کنیم که ستاره زدن، یک امر کاملاً سلیقه‌ای در فوتبال ا‌ست و همین امر موجب شده که فیفا درج ستاره در رقابت‌های داخلی را «اختیاری» اعلام کند. در واقع این سازمان، هیچ ستاره‌ای در سطح داخلی را به رسمیت نمی‌شناسد و از این روست که در سایت رسمی فیفا، لوگوی هیچ باشگاهی ستاره ندارد.