جامعه دچار بحران جنسی شده است؟

 یک عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: در حوزه مسائل جنسی با توجه به تابو بودن آنها، کارهای پژوهشی اساسی انجام نمی‌شود و در این زمینه با خلاء شناختی مواجه هستیم.

«حسین اکبری» در میزگرد «بررسی و ارائه راهکار برای بحران جنسی موجود در جامعه» که در دانشکده مهندسی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد، با طرح این پرسش که آیا اساساً بحران جنسی، بحرانی حقیقی است و در جامعه ایران اتفاق افتاده است؟ اظهار کرد: برای پاسخ به این پرسش ابتدا باید دید که تعریف بحران چیست. بحران وضعیت یا پیشامدی ناگهانی و فراگیر است که وضعیتی خطرآفرین و ناگوار برای گروه یا جامعه‌ای ایجاد می‌کند. در مسئله جنسی در جامعه با تغییراتی مواجه هستیم و می‌بینیم برخی از مسائل در جامعه در حال افزایش است، برای نمونه افزایش مسائلی مانند هم‌خانگی و هم‌باشی‌ها و روابط خارج از خانواده و فرازناشویی و هم‌چنین مواردی مانند مراجعه به سایت‌های غیراخلاقی و... وجود دارد، اما این‌که این مسائل نشانه بحران اجتماعی است یا نشانه‌ای از تغییرات اجتماعی، باید مورد تحقیق و پژوهش قرار گیرد.

وی ادامه داد: با این وجود جامعه ما دارد به گونه‌ای تغییر می‌کند که الگوهای جدیدی از رفتار و رابطه در آن در حال ظهور بوده که اقتضای تغییرات جدید هستند. وقتی جامعه تغییر می‌کند، نمی‌توان توقع داشت که الگوهای پیشین رفتار در شکل جدید جامعه تداوم داشته باشند، بنابراین جامعه شروع به تغییرکردن کرده و شکل جدیدی از رفتارها به وجود می‌آیند. جای سوال است که رفتارهایی که در حال افزایش پیدا کردن است نشانه بحران است یا ما با شکل جدیدی از جامعه و تعریف جدیدی از جامعه و روابط روبه‌رو هستیم که شکل غالب در آینده خواهد بود و یک چیز طبیعی بوده و در کل جامعه اتفاق خواهد افتاد؟ که متأسفانه پاسخ دقیقی برای آن نداریم.

اکبری با بیان این‌که در حوزه مسائل جنسی با توجه به تابو بودن آنها، کارهای پژوهشی اساسی انجام نمی‌شود و در این زمینه با خلاء شناختی مواجه هستیم، عنوان کرد: با این وجود به نظر می‌رسد بسیاری از مسائلی که از آن‌ها تحت عنوان اختلال نام می‌بریم، الگوهای رفتاری آینده جامعه هستند، به همان شکلی که در حال حاضر در بسیاری از کشورهای دیگر وجود دارند. به عنوان مثال هم‌خانگی یا ازدواج سفید در بسیاری از کشورها وجود دارد و حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد خانواده‌ها به این شکل زندگی می‌کنند و در جامعه نیز به عنوان یک شکل از خانوده پذیرفته شده است اما در آمارهای رسمی ذکر می‌شود.

وی افزود: لذا به نظر می‌رسد برخی از موارد، روندهای طبیعی تغییرهای اجتماعی است که جامعه ما با آن مواجه است و جلو می‌رود، اما در حال حاضر و در وضعیت فعلی غیرطبیعی تلقی می‌شوند و ما پاره‌ای از آن‌ها را تحت عنوان نشانه‌های بحران جنسی در نظر می‌گیریم؛ اما برخی از این‌ها مانند مراجعه به سایت‌های غیراخلاقی، نشانه نوعی اختلالات مزمن شخصیتی و اجتماعی هستند. در آمارها داریم که میزان مراجعه ایرانی‌ها به این سایت‌ها بسیار بالاست و در تحقیقات ما نیز مشخص شد بیش از ۶۰ درصد جوانان به سایت‌های غیر اخلاقی مراجعه می‌کنند.

عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: بنابراین هنگامی که به انواع اختلالاتی که در این حوزه وجود دارد مراجعه می‌کنیم، پیش‌بینی این است که برخی از آن‌ها تغییرات طبیعی هستند که با توجه به تغییرات در دیگر نقاط جامعه بروز پیدا کرده‌اند و شکل آینده روابط در جامعه را به وجود خواهد آورد، اما پاره‌ای از آن‌ها نوعی اختلالات هستند که وقتی آن‌ها را با هم جمع می‌کنیم با انبوهی از مسائل روبه‌رو هستیم که به آن بحران جنسی می‌گوییم.

وی با بیان این‌که هنگامی که صورتی از مسائل در جامعه یا الگویی از رفتار در جامعه رشد پیدا می‌کند و الگوی غالب می‌شود به معنای خوب بودن آن رفتار نیست، گفت: بنابراین اگر بیان می‌شود الگوهایی از رفتار در جامعه رشد پیدا خواهند کرد و پدیده‌های طبیعی جلوه خواهند کرد، به معنای خوب بودن آن رفتارها و الگوها نیست و می‌تواند به شدت تأثیرگذار باشد. برای نمونه در شهر مشهد رانندگی مردم بسیار مشکل دارد و این نوع از رانندگی در مشهد طبیعی است و این به معنای خوب بودن آن فرهنگ نیست، اما در حال حاضر فرهنگ طبیعی است و دارد به این شکل عمل می‌شود.

اکبری بیان کرد: واقعیت این است که برخی از الگوها در حال تغییرکردن است، وقتی جامعه تغییر پیدا می‌کند و ارتباطات و سبک زندگی مردم را تغییر می‌کند شما نمی‌توانید توقع داشته باشید که عناصر جامعه به شکل قبلی خود باقی بمانند. بنابراین با توجه به این‌که جامعه به صورت سیستمی به جلو می‌رود و بخش‌های مختلف آن در حوزه‌های مختلف در حال تغییر است باید انتظار داشت که الگوهای روابط جنسی تغییر کند و الگوهای جدیدی از رابطه جنسی به وجود آید.

وی در ادامه با بیان اینکه در گذشته روابط دخترها و پسرها روابط تعریف شده و مشخصی بود، گفت که این در حالیست که الان اَشکال خاصی از روابط دختر و پسر یا رابطه دختران با مردهای میانسال و یا حتی کهنسال یا انواع دیگری از روابط وجود دارد که پیش از این نبوده‌اند.

اکبری معتقد است در هفت سال گذشته تحول عظیمی در رابطه دختر و پسر مشاهده شده و مطالعات نشان می‌دهد این الگو به شدت دارد دگرگون می‌شود.

این استاد جامعه‌شناسی با بیان این‌که جامعه دارد پیچیده می‌شود، گفت: الگوهای جدیدی دارد به وجود می‌آید. بحث خوب و یا بد بودن نیست، اما قابل پیش‌بینی است که ما در ‌آینده با اَشکال مختلفی از الگوهای روابط جنسی روبه‌رو خواهیم شد که اگر خود را برای مدیریت آن‌ها آماده نکنیم با چالش‌های بسیار بیش‌تری نسبت به امروز مواجه خواهیم شد.

وی خاطرنشان کرد: این امری است که اتفاق می‌افتد؛ چه بخواهیم، چه نخواهیم. از دیدگاه جامعه‌شناسی جامعه هم‌چون یک ارگان است و دارد راه خودش را می‌رود. حال اگر ما بتوانیم جامعه را به مسیر بهتری هدایت کنیم که چه بهتر وگرنه جامعه مسیر خود را می‌رود. جامعه متوقفِ حرکت مسئولان نمی‌ماند و متأسفانه بسیاری از مدیران ما خواب هستند و یا خود را به خواب می‌زنند و تغییرات عظیمی که در حال رخ دادن است را نمی‌بینند.

اکبری با اشاره به این‌که جامعه ما جامعه جوان است، بیان کرد: جوانی جامعه مساوی تراکم انواع هیجانات و تحریکات و مسائلی است که یکی از آن‌ها تراکم نیازهای جنسی افراد است، بنابراین ما با چنین جامعه‌ای مواجه هستیم و جوانان نیاز دارند که نیازهای جنسی خود را تخلیه کنند. وقتی تحریکات اجتماعی رشد پیدا می‌کند باید راه‌هایی برای از بین بردن این تحریکات نیز به وجود بیاید، اما هنگامی که این راه درستی برای تخلیه این تحریکات وجود نداشته باشد، قاعدتاً مسیرهای دیگری باز می‌شود و تحریکات اجتماعی در سطح بالایی باقی نمی‌ماند. این تحریکات باید تخلیه شوند که فعلاً مسیر درست آن یعنی ازدواج به تأخیر خورده است و باعث شده است تا افراد به سراغ مسیرهای دیگری برود و ازدواج موقت یکی از مسیرهای ممکنی است که وجود دارد که خود نیز دچار مشکل است، بنابراین این مشکلات به وجود می‌آید.

 باید چکار کرد؟

وی با اشاره به برخی مشکلات پیش ‌روی جوانان برای ازدواج، اظهار کرد: مشکلات بسیار زیادی در سر راه ازدواج وجود دارد که باید بر طرف شود و بسیاری از آن‌ها فرهنگی و اجتماعی است. کارهای زیادی در زمینه ازدواج انجام شده، اما جامعه به دلیل بازدارنده‌های بسیاری که سر راه وجود دارد افراد به این سمت نمی‌رود. با این وجود سوال این است که در شرایط موجود باید چکار کرد؟ این سوال بزرگی است. ما در حال حاضر با افراد بسیاری مواجه هستیم که نیاز جنسی دارند، سن بلوغ جنسی پایین آمده است و فاصله ۱۵ و ۱۶ ساله‌ای بین بلوغ افراد و ازدواج آن‌ها وجود دارد و این افراد در این مدت نیاز جنسی دارند و این دست خود افراد نیست که به افراد فشار وارد می‌کند. چند مکانیزم برای مدیریت نیاز جنسی وجود دارد که بهترین آن ازدواج یا ازدواج موقت است که از طریق شرعی این نیاز برطرف شود. مکانیزهای دیگری نیز وجود دارد، مانند سرکوب که مشکلاتی دارد و ما با پدیده پیچیده‌ای روبه‌رو هستیم.

اکبری با طرح این پرسش که چرا در گذشته این‌گونه نبود و آیا آن‌ها غریزه جنسی نداشتند و با ما متفاوت بودند؟ افزود: دلیل این موضوع الگوهایی است که در گذشته وجود داشته و اکنون دیگر نیست. زندگی در گذشته متفاوت با حالا بوده و تحرکات به انواع مختلف خود توسط کار تخلیه می‌شده است. این‌ها یکسری نسخه‌هایی است که به عنوان نسخه‌های جایگزین برای کاهش تحریکات جنسی پیشنهاد می‌شود یکی از بهترین راهکارها ورزش و پر کردن اوقات فراغت به روش‌هایی است که انرژی افراد تخلیه شود. بنابراین اگر ازدواج میسر نبود با ورزش و تفریحات بسیاری از این مسائل تا حدی حل می‌شود. این روش‌ها یک نوع مسکن است تا به صورت موقتی این مشکلات را حل کند؛ چراکه ازدواج یک موضوع بسیار پیچیده است و سیاست‌های کلان می‌خواهد.

وی اضافه کرد: اوج جوانی در کشور همین چند سال است و در چند سال آینده جوان‌های دهه ۶۰ و دهه ۷۰ از این سن عبور خواهند کرد. اگر بتوانیم از این مسئله عبور کنیم دیگر مشکل ازدواج نخواهیم داشت؛ چراکه دیگر آنقدر جوان برای ازدواج نخواهیم داشت و بسیاری از این مشکلات را خود جامعه حل می‌کند و نیازمند مسئولان نیست. با این وجود این مشکل جنسی ممکن است حل نشود؛ چراکه این موضوع متنفاوت از زوداج است و برای مثال بر اساس بررسی‌ها بیش‌تر افرادی که به زنان روسپی مراجعه می‌کنند مردان متاهل و سن‌بالا هستند.

به گزارش ایسنا، «سیدمحسن اصغری‌نکاح»، عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در میزگرد «بررسی و ارائه راهکار برای بحران جنسی موجود در جامعه» اظهار کرد: نمی‌توان با قطعیت گفت آیا بحران جنسی در جامعه رخ داده است یا خیر؛ چرا که کار عالمانه مشخصی در این زمینه انجام نشده است و ما اطلاعات مناسبی از گروه‌های مختلف اجتماعی نداریم.

وی ادامه داد: اینکه آیا بحران جنسی داریم یا نداریم یک مسئله است و این چالش جنسی که با آن مواجه هستیم مسئله‌ای است که باید روی آن بررسی و کار کرد. در این موضوع باید عوامل به وجودآورنده بحران داشته باشیم تا بتوانیم راهکارها و راه‌حل‌ها را استخراج کنیم.

اصغری‌نکاح با بیان اینکه چالش‌های جنسی ما از جنس فرهنگی و اجتماعی است، افزود: تبادلات، تحول‌ها و تغییرات سریع فرهنگی و اجتماعی و گاهی برنامه‌ریزی‌هایی برای تعاملات هدف‌مند فرهنگی و اجتماعی در حال رخ‌دادن است و تنها مربوط به ایران نیست. هرچند جامعه ایران تجربه ویژه‌ای در این زمینه دارد، اما در کل جهان با بحران‌های بسیار زیاد فرهنگی و اجتماعی مواجه هستیم از جمله بحران جنسی که در کل جهان رخ داده است.

وی خاطرنشان کرد: خانواده به عنوان مأمن اصلی تامین منافع چندجانبه فردی، اجتماعی و فرهنگی از جمله در مسائل جنسی در بحران قرار گرفته است و مفهوم خانواده در جهان دارد تغییر می‌کند و این از جمله بحران‌هایی است که ایران از آن بی‌آسیب نمانده و زمین‌لرزه‌هایی هستند که پس‌لرزه‌های آن ایران را تحت تأثیر قرار داده است و ما باید از این زنگ خطر برای چاره‌جویی آن استفاده کنیم.

عضو هیأت علمی دانشکده علوم تربیتی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه شواهد موجود چیزی به نام بحران جنسی را نشان نمی‌دهد، اما چالش‌های جدی وجود دارد، عنوان کرد: رواج روابط جدید و سبک زندگی جدید در جوامعی شروع شده است و در همان جوامع هم مخالفانی دارد و سؤال این است که آیا در آینده جامعه بشری باید به این شکل اداره شود؟ آیا مفهوم نهاد خانواده قرار است تغییر کند؟ آیا مفهوم میل و گرایش جنسی قرار است تغییر کند؟ اگر تغییر می‌کند، وضع مطلوب آن چه خواهد بود؟.

وی افزود: وضع موجودی که ارائه شده در جامعه بشری، به ویژه در فرهنگ اروپایی و غربی، مزایا و ویژگی‌های خود را دارد، اما در این زمینه در حال حاضر این فرهنگ مدل جنسی بازخورد خود را داده است و رابطه جنسی مطلوب و طبیعی که ساختارهای بیولوژیک و فیزیولوژی و روانشناختی انسان‌ها با آن طبیعتاً ساخته شده است، در غرب تغییر داده شده و ما با بحران مفهوم‌سازی جدید مواجه هستیم. در این زمینه یک شبه‌علم دارد صورت می‌پذیرد و به عنوان علم ترویج می‌شود.

اصغری‌نکاح با بیان اینکه در آینده با چالش‌های جدی‌تری در این زمینه مواجه هستیم، به برخی روابط غیرمتعارف جنسی که ترویج می‌شود، اشاره کرد و با بیان اینکه چه بسا در آینده این روابط، طبیعی‌شده عنوان شود، پرسید: اما آیا این سیر طبیعی رشد جامعه بشری است؟ آیا خانواده به عنوان یک زیست اجتماعی زنده و به عنوان مهم‌ترین فضای رشد انسان می‌تواند به جز زن و مرد فرزندپروری کند و انسان تولید کند؟

وی افزود: اگر این الگوی جنسی پیشرفت کند، خانواده از بین خواهد رفت و ما در آینده با یک بحران جدی انسانیت خواهیم داشت.

ین مدرس دانشگاه بیان کرد: با این وجود متاسفانه برای عده‌ای که باید بیش‌ترین نگرانی را داشته باشند که مسئولان هستند، ظاهراً نگران نیستند و مسئولانی که باید از 20 سال قبل برنامه‌ریزی شرایط را می‌کردند، مخاطبان غایب این مجامع هستند.

این استاد روانشناسی با اشاره به اینکه در جامعه انقلاب جنسی به عنوان دگرگونی رخ نداده است، اما بحران‌های مختلفی وجود دارد، گفت: بحران‌های مختلفی مانند تجرد قطعی، ازدواج سفید، طلاق، زنان سرپرست خانوار و حاشیه‌نشینی و... مسائل چندگانه هستند، چراکه مسئله یک بعدی نیست، اما پازل مسئله جنسی در فرهنگ، جامعه، سیاست و اقتصاد نیز وجود دارد. ما در عده‌ای از افراد و خانواده‌ها با مشکل جدی مواجه هستیم.

وی همچنین گفت که فضای مجازی تبادلات شبه‌فرهنگی، فرهنگ تفکر ما را در مسائل جنسی دارد تغییر می‌دهد. آنچه دیده می‌شود نیازهای جنسی واقعی انسان نیست و کاریکاتوری از نیازهای جنسی است که باید اصلاح شود.

اصغری‌نکاح در پاسخ به این پرسش که با توجه به مشکلات مختلف موجود چه راهکاری برای حل مشکلات جنسی پیشنهاد می‌شود؟ گفت: در این مسئله شناخت وضع موجود مهم است و برای نمونه بلوغ زودرس مسئله است، اما مسئله‌ اصلی ما نیست. یکی از عوامل آسیب‌پذیری خانواده و جامعه ما فاصله بین بلوغ جنسی و آمادگی برای ازدواج از لحاظ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است. ما با تغییرات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو شدیم. در گذشته هرکسی در خانواده خود به شغل می‌رسید و با حمایت خانواده ازدواج می‌کرد، اما الان خود خانواده درگیر مسائل خود است و به نوعی سبک زندگی را تغییر داده‌ایم؛ یعنی خانواد می‌خواهد تمام امکانات را داشته باشد و می‌خواهد جوان نیز در هنگام ازدواج این‌ها را داشته باشد. هم‌چنین ما فرهنگ ازدواجی ساخته‌ایم که خود خرج بسیاری دارد. این موانع ایجاد و تبدیل به فرهنگ شده است که تغییر دادن آن بسیار سخت بوده و نیازمند فعالیت‌های طولانی مدت است.

وی ادامه داد: در این موضوع اصل با ازدواج و تسهیل‌گری و توانمندسازی برای ازدواج است. تبصره پر حاشیه آن ازدواج موقت است و راهبرد میانی آن توانمندسازی برای مدیریت خود و فضاهای خانواده و مدیریت جامعه است که باید همه این‌ها را با هم داشته باشیم.

این استاد روانشناسی بیان کرد: اگر ما برای جوانان شغل ایجاد کرده و هم‌چنین در جامعه برای ازدواج تسهیل‌گری کنیم بسیاری از مشکلات جوانان حل خواهد شد.