هدف عربستان از تغییر معیار توافق نفتی چیست؟

 اوپک پس از انجام ماموریت خود برای حذف مازاد نفت خام از بازار، هدف جدیدی برای تداوم پایبندی به «طرح کاهش تولید» تعریف کرده است.

این ماموریت بدون توجه به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌‌های تولید در شرکت‌های بین‌المللی نفتی، بر تداوم رشد قیمت طلای سیاه به‌منظور افزایش سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت و گاز تاکید دارد. در شرایطی که پیش‌بینی می‌شود برای نخستین بار از ۲۰۱۴ سرمایه‌گذاری‌های حوزه نفت افزایشی شود، این تصمیم اوپک می‌تواند هدف پنهان آل‌سعود برای نفت گران را توجیه کند.

ماموریت اوپک برای نبرد با مازاد عرضه نفت خام در دنیا، به واسطه اجرای موفق طرح کاهش تولید انجام شده است. بر اساس گزارش‌های رسمی همچون گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، سطح موجودی نفت خام تجاری کشورهای توسعه‌یافته احتمالا در ماه جاری میلادی به هدف اوپک، یعنی میانگین پنج سال گذشته دست یابد. کاهش سطح موجودی نفت کشورهایOECD اگرچه می‌تواند دلیلی تعیین‌کننده برای پایان دادن به توافق کاهش تولید باشد، اما برخی کشورهای عضو اوپک همچون عربستان سعودی، هدف جدیدی برای طرح کاهش تولید تعریف کرده‌اند که می‌تواند پایان این طرح را به تاخیر بیندازد. هدف تازه «تداوم اجرای طرح کاهش تولید تا رسیدن قیمت‌ها به سطحی است که موجب افزایش سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت دنیا شود.» به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، سطح ذخایر نفت خام کشورهای توسعه‌یافته در ماه فوریه، حدودا ۳۰ میلیون بشکه بیشتر از میانگین پنج سال گذشته بوده و احتمالا در این ماه به تعادل کامل خواهد رسید. این در حالی است که این میزان در زمان آغاز طرح کاهش تولید، چیزی حدود ۲۸۶ میلیون بشکه بیش از میانگین پنج سال گذشته بوده است. این میزان کاهش در سطح موجودی انبارهای نفتی، در حالی رشد قیمت طلای سیاه و بهبود روند سرمایه‌گذاری را در پی داشته است که به نظر می‌رسد به «اصرار اوپک بر افزایش بیشتر قیمت‌ها به منظور رشد سرمایه‌گذاری»، ایرادهایی وارد است. یکی از ایرادهایی که در تعیین هدف جدید از سوی اوپک مطرح است، عدم توجه این سازمان به بهبود سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و همچنین بی‌توجهی به رشد بهره‌وری در این صنعت است. پس از ریزش شدید قیمت‌ها در سال ۲۰۱۴، شرکت‌های بزرگ نفتی بالاجبار دست به کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری زدند که حالا در میزان نیاز آنها به سرمایه و عملکردشان اثر گذاشته است.

از دیگر سو گزارش‌هایی که به تازگی از میزان سودآوری شرکت‌های بین‌المللی نفتی منتشر شده است، از عملکرد مثبت آنها در سه ماه نخست سال جاری حکایت دارد. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، غول‌های نفتی دنیا از مزایای افزایش قیمت نفت و کاهش هزینه‌های آن بهره کامل می‌برند، زیرا در حال حاضر درآمد ابرشرکت‌ها معادل زمانی‌ است که قیمت نفت ۱۰۰ دلار بر بشکه بود و هنوز ریزش قیمت نفت رقم نخورده بود.با این تفاسیر این سوال مطرح است که آیا عربستان سعودی به عنوان کشوری که بر هدف جدید اوپک تاکید زیادی دارد، تغییرات اخیر در روند سرمایه‌گذاری و بهبود بهره‌وری در صنعت نفت دنیا را مشاهده نکرده است یا با آگاهی از این تغییرات و صرفا برای دست یافتن به قیمت مورد نظر خود، بحث سرمایه‌گذاری در بالادست صنعت نفت را بدون اشاره به تحولات اخیر مطرح می‌کند.

وضعیت چندان وخیم نیست
به این ترتیب هدف یاد شده در حالی از سوی اوپک تعریف شده است که طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی و همچنین گزارش‌های منتشر شده از میزان سودآوری شرکت‌های بین‌المللی نفتی در سه ماه نخست سال جاری، روند سرمایه‌گذاری در صنعت نفت بر خلاف سه سال گذشته در حال بهبود است. با روشن شدن این تناقض، به نظر می‌رسد پشت اصرار عربستان سعودی بر تداوم افزایش قیمت‌ها به منظور رشد سرمایه‌گذاری، هدف دیگری نیز وجود دارد به خصوص اینکه آن دسته از کشورهای عضو اوپک که به افزایش سرمایه‌گذاری در بالادست نفت و گاز اصرار دارند، به رشد بهره‌وری در این صنعت و کاهش هزینه‌ها اشاره‌ای ندارند.

به این ترتیب در شرایطی که اوپک در رسیدن به هدف اولیه خود، یعنی کاهش سطح مازاد نفت خام دنیا و رشد قیمت‌ها موفق بوده است، یک هدف دیگر با محوریت «افزایش سرمایه‌گذاری» برای ائتلاف کاهش تولید تعریف کرده است. به گزارش رویترز، در حال حاضر اوپک تصمیم دارد برای جبران افت یک هزار میلیارد دلاری سرمایه‌گذاری در صنعت نفت طی سه سال گذشته (که در پی قیمت‌های ضعیف نفت خام رقم خورد)، هدف جدید را پیگیری کند. این قیمت می‌تواند چیزی بین ۸۰ تا ۱۰۰ دلار باشد؛ محدوده‌ای که عربستان سعودی نیز برای دست یافتن به اهداف سیاسی و اقتصادی داخلی تمایل زیادی برای رسیدن به آن دارد.

خالد الفالح، وزیر نفت عربستان سعودی اوایل ماه آوریل اعلام کرد که تولید نفت در تعدادی از مناطق نفت‌خیز کاهش یافته و تنها راهی که می‌توان به واسطه آن از معضل کمبود عرضه در آینده بلندمدت پیشگیری کرد، تزریق سرمایه به پروژه‌های جدید در بالادست صنعت نفت است. امین ناصر، مدیرعامل آرامکوی عربستان نیز در ماه مارس اعلام کرد صنعت نفت و گاز دنیا تا ۲۵ سال آینده به بیش از ۲۰ هزار میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد تا بتواند به رشد تقاضا پاسخ دهد و همزمان از افت طبیعی تولید در میادین نفتی نیز جلوگیری کند. این میزان سرمایه‌گذاری در طول ۲۵ سال، به معنای تزریق سالانه حدودا ۸۰۰ میلیارد دلار به صنعت نفت و گاز دنیا است. با این حال طبق تخمین آژانس بین‌المللی، امسال چیزی حدود نیمی از این رقم جذب صنعت نفت خواهد شد که از نظر محمد السداء، وزیر انرژی قطر برای صنعت نفت کافی نیست.

اما داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی از میزان سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و گاز اگرچه نگرانی اوپک از افت سرمایه‌گذاری را تایید می‌کند، اما در عین حال به این نکته اشاره دارد که وضعیت آنچنان که اوپک اظهار می‌کند وخیم نیست. در مجموع، در مقایسه با اوج سرمایه‌گذاری در سال ۲۰۱۴ که به ۸۰۰ میلیارد دلار نزدیک شده بود، آمارها نشان می‌دهد این میزان سرمایه‌گذاری در مجموع تا سال ۲۰۱۷ حدود یک هزار میلیارد دلار کاهش یافته است.داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که طی سال‌‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۷، سطح سرمایه‌گذاری ۳۴۰ میلیارد دلار کاهش داشته است اما این روند بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ کند شده و حدود ۱۲۰ میلیارد دلار بوده است. کمتر شدن سرعت افت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت بر اساس آمارهای اعلام شده، به خودی خود نشان می‌دهد که بهبود سرمایه‌گذاری در حال رقم خوردن است. در واقع آژانس با اشاره به روند یاد شده، تخمین می‌زند که سرمایه‌گذاری در سال جاری برای نخستین‌بار از سال ۲۰۱۴ با رشدی ۴۶۶ میلیارد دلاری همراه خواهد شد. این میزان تنها ۲۰ درصد کمتر از سال ۲۰۱۱ است، یعنی زمانیکه میانگین قیمت نفت بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه بود.

نکته مغفول از دید اوپک
علاوه بر این، اگرچه اعداد و ارقام در ظاهر افت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را نشان می‌دهد، اما چیزی که این اعداد منعکس نمی‌کنند افزایش چشمگیر بهره‌وری در صنعت نفت از سال ۲۰۱۴ به این سو است. این تاریخ زمانی بود که به علت سقوط قیمت‌ جهانی نفت، شرکت‌‌های بین‌المللی نفتی برای کاهش هزینه‌ها به شرکت‌های ارائه دهنده خدمات فشار آوردند. همین عامل نیز باعث شد تا شرکت‌های بین‌المللی نفتی، در شرایط سخت قیمتی، با بهره‌وری بیشتری به فعالیت ادامه دهند، از همین رو ممکن است آن میزان سرمایه‌ای که این شرکت‌ها در سال ۲۰۱۴ و با تکنولوژی آن روز برای رشد تولید نیاز داشتند، از میزان سرمایه‌ای که امروز به آن نیاز است، بسیار بیشتر بوده باشد. این نکته‌ای است که به نظر می‌رسد اوپک به آن توجه چندانی نداشته و بحث سرمایه‌گذاری در صنعت نفت را با توجه به معیارهای قدیمی مطرح می‌کند.

با اجرای طرح کاهش تولید نفت از سوی اوپک، شرایط با تغییر همراه شد و شاخص نفت خام برنت با رشدی ۳۵ درصدی از زمان اجرای این طرح، به قیمت ۷۴ دلار بر بشکه دست یافت که بالاترین سطح از نوامبر سال ۲۰۱۴ به این سو به شمار می‌رود. با توجه به این میزان رشد قیمت و همچنین روند رو به رشدی که سرمایه‌گذاری در صنعت نفت در حال تجربه است، منابع آگاه عقیده دارند عربستان سعودی نفت ۸۰ و حتی ۱۰۰ دلاری را نشانه رفته است. اگرچه از ابتدای آغاز طرح کاهش تولید، هدف اصلی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک کاهش سطح موجودی نفت خام تجاری دنیا به منظور رشد قیمت نفت و متعادل کردن بودجه‌هایشان بود، اما کارشناسان همگی بر این نکته تاکید دارند که رشد بیش از اندازه قیمت‌ها نه تنها بازار را مجددا از تعادل خارج می‌کند، بلکه درآمدهای نفتی این کشورها را به واسطه رشد بیش از اندازه تولید از سوی رقبا به خطر می‌اندازد.

اوپک به عنوان سازمانی که یک سوم از نفت جهان را تامین می‌کند، به همراه ۱۰ تولیدکننده غیرعضو اوپک از جمله روسیه، طی توافقی تاریخی، تصمیم گرفتند تولیدات خود را روزانه ۸/ ۱ میلیون بشکه کاهش دهند. این تصمیم از ابتدای سال ۲۰۱۷ آغاز شد و طی دو بار تمدید، پایان سال ۲۰۱۸ زمان انقضای آن تعیین شد تا بازار نفت به تعادل کامل دست یابد. در حال حاضر بازار نفت به تعادل بسیار نزدیک شده است اما با این حال باید دید آیا اصرار بر هدف دوم اوپک مبنی بر رشد قیمت‌ها تا افزایش سرمایه‌گذاری در صنعت نفت، چه آینده‌ای را برای بازار رقم خواهد زد؟

منبع : دنیای اقتصاد