درخواست تعیین‌ تکلیف بازداشتی‌های محیط‌ زیستی

 بیش از 700 نفر از برجسته‌ترین متخصصان، استادان دانشگاه و فعالان و انجمن‌های محیط‌زیستی کشور به‌همراه جمع کثیری از هنرمندان ایرانی در نامه‌ای به حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، نسبت به وضعیت 13 نفر از بازداشت‌شدگان محیط‌زیستی و نامشخص‌بودن وضعیت و محل نگهداری برخی از بازداشتی‌ها اعتراض کرده و از او خواستند زمینه بهره‌مندی این افراد از حقوق ابتدایی شهروندی و حق داشتن وکیل را فراهم کند.  امضا‌کنندگان این نامه که 76 نفر آنها هنرمندان شناخته‌شده کشور هستند، با اعتراض نسبت به برخی جریان‌سازی‌های رسانه‌ای نسبت به انتشار مطالب کذب و شبهه‌برانگیز در مورد اتهام بازداشتی‌ها که موجب خدشه‌دارشدن حیثیت نام‌بردگان شده، مجموع شرایط پیش‌آمده برای متهمان این پرونده را نقض آشکار قانون آیین دادرسی کیفری و نقض اصل 9، 32 و 35 قانون اساسی و قانون حقوق شهروندی کشور معرفی کرده و اعلام کردند: «تاکنون طی حدود 20 سال فعالیت حرفه‌ای بازداشت‌شدگان، جز تلاش برای خدمت به میهن و حفاظت از طبیعت این مرزوبوم شاهد هیچ‌گونه فعالیت شبهه‌برانگیزی از سوی ایشان نبوده‌ایم».  در بین امضا‌کنندگان این نامه نام هنرمندانی مانند رخشان بنی‌اعتماد، مرضیه برومند، هدیه تهرانی، رامبد جوان، پرویز پرستویی، تهمینه میلانی، علی مصفا و لیلی گلستان نیز دیده می‌شود. همچنین گروهی از کارشناسان و مدیران سازمان حفاظت محیط زیست نیز به‌همراه 50 نفر از برجسته‌ترین نخبگان و استادان دانشگاه‌های کشور از دانشگاه‌های تهران، گرگان، اصفهان، کردستان و... نیز از امضا‌کنندگان این نامه بودند.  حدود سه ماه قبل هشت نفر از کارشناسان حیات‌وحش و فعالان محیط زیست در تهران بازداشت شدند که کاووس سیدامامی نیز یکی از آنها بود که گفته شد در زندان خودکشی کرده است. بعد از این رخداد همچنین شش نفر فعال محیط‌زیستی نیز در استان هرمزگان بازداشت شدند که با گذشت نزدیک به 60 روز از بازداشت گروه دوم، هنوز هیچ خبری از محل نگهداری و وضعیت این بازداشتی‌ها وجود ندارد. درهمین‌حال محمدرضا تابش، نماینده مجلس، نیز اعلام کرد برخی دستگاه‌ها تعدادی از این افراد را متهم به جاسوسی کرده‌اند، اما نظرات کارشناسی وزارت اطلاعات برخلاف آنهاست. در این نامه که خطاب به حسن روحانی، ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، نوشته شده، آمده است: چنانچه مستحضر هستید، نزدیک به 90 روز است که 13 تن از کارشناسان حیات‌وحش و فعالان محیط زیست ایران در بازداشت نهادهای امنیتی به‌سر می‌برند و در این میان نیز تنها چند گزارش تلویزیونی و مطبوعاتی به ذکر موارد غیرمستدل و شبهه‌برانگیز به‌عنوان دلایل بازداشت این افراد پرداخته است. مرتضی آریانژاد، نیلوفر بیانی، هومن جوکار، امیرحسین خالقی‌حمیدی، حسن راغ، سام رجبی، عارف زارع، محمد زارع، علیرضا فرهادزاده، طاهر قدیریان، عبدالرضا کوهپایه و حمیده کاشانی‌دوست از بازداشت‌شدگان نهادهای امنیتی هستند.  علی‌رغم مراجعه مکرر خانواده‌های بازداشت‌شدگان به نهادهای مربوطه، تاکنون پاسخ شفافی درباره اتهامات، وضعیت و محل نگهداری، همچنین سرنوشت بازداشت‌شدگان در دست نیست. برخی از بازداشت‌شدگان حداقل یک‌بار با خانواده خود ملاقات و یا تماس کوتاه تلفنی داشته‌اند، اما عبدالرضا کوهپایه تاکنون هیچ تماسی با خانواده خود نداشته و وضعیت حسن راغ، محمد زارع و عارف زارع نیز در هاله‌ای از ابهام است. مجموع‌ این شرایط و عدم امکان ملاقات حضوری و آزادانه، نقض دادرسی عادلانه و نقض اصول 9، 32 و 35 قانون اساسی و مفاد قانون «احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی» مصوب مجلس شورای اسلامی و حتی قانون آیین دادرسی کیفری است. همچنین این افراد از حق داشتن وکیل دادگستری نیز محروم هستند، که این موضوع نقض صریح اصل 35 قانون اساسی است.هرچند مفاد تبصره ماده 48 قانون آیین دادرسی کیفری بر مبنای انتخاب وکیل از بین فهرست وکلای مورد تأیید قوه ‌قضائیه است؛ اما حتی مطابق همین ماده نیز تا زمانی که رئیس قوه ‌قضائیه فهرستی از این وکلا تهیه نکرده است، اجرای این تبصره عملا غیرممکن است. بنابراین تا پیش از اعلام اسامی این وکلا، نمی‌توان حق داشتن وکیل برای متهمان را نادیده گرفت. به‌علاوه حیرت‌آور است که تمامی فعالیت‌ها و تلاش‌های به‌حق جامعه محیط‌زیستی ایران در چند دهه اخیر برای آگاه‌سازی افکار عمومی و مقابله با بحران آب، تغییر اقلیم، نابودی تنوع زیستی و سایر مشکلات زیست‌محیطی که مستلزم ارتباط با استادان، دانشگاه‌ها و سمن‌های خارجی، پایش و نمونه‌برداری از عرصه‌های طبیعی با تجهیزاتی مانند دوربین‌های تله‌ای و نیز فعالیت تحقیقاتی و اجرائی در پروژه‌های رسمی و مورد تأیید سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت امور خارجه و سازمان جنگل‌ها و مراتع مانند پروژه منارید یا جذب کمک مالی برای پروژه‌های حفاظتی از نهادهای دست‌اندرکار بوده، اینک مشکوک و مجرمانه تلقی شده‌اند. این در حالی است که این موارد جزء فعالیت‌ها و وظایف ذاتی هر تشکل محیط‌زیستی است و مطابق اصل پنجاهم قانون اساسی و فرمایش‌های مکرر رهبر معظم انقلاب، حفظ محیط زیست وظیفه‌ای بر دوش تک‌تک افراد این سرزمین است؛ لذا هیچ‌گونه اهمال در این عرصه برای تشکل‌های محیط‌زیستی کشور جایز نیست. بدیهی است حفظ امنیت کشور و برخورد با کسانی که بخواهند مخل این امنیت شوند، بر هر چیز مقدم و مورد تأیید هر ایرانی است. اما شک و شبهه‌افکنی در فضای کار محیط‌زیستی و گستردن دایره شبهات و اتهامات به‌تمامی فعالیت‌های رایج و مرسوم و معمول محیط‌زیستی و بازداشت‌های مدت‌دار بدون توضیح مستدل، تنها باعث ایجاد نگرانی و دلسردشدن فعالان محیط زیست می‌شود.  ازاین‌رو، امضاکنندگان این نامه که شامل اشخاص حقیقی و حقوقی فعال در حوزه محیط زیست هستند، از جنابعالی درخواست دارند؛
اول: فعالیت‌ها و وظایف بدیهی تشکل‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی و تحقیقات علمی در زمینه طبیعت مشکوک تلقی نشده و محدود نگردد، و فضایی امن فراهم شود تا تمامی دغدغه‌مندان محیط زیست اعم از فعالان و محققان بتوانند به وظیفه خود عمل کنند.

دوم: در جهت تحقق حقوق متهمین زندانی، به‌منظور جلوگیری از خدشه‌دارشدن حیثیت بازداشت‌شدگان توسط برخی رسانه‌های خاص با طرح اتهامات ثابت نشده، زمینه دادرسی شفاف و بهره‌مندی آزادانه این افراد از حق داشتن وکیل دادگستری، ملاقات حضوری و تماس تلفنی با خانواده‌ها فراهم شود و دلایل بازداشت افراد نام‌برده در این نامه به‌روشنی اعلام و از واردساختن اتهامات ثابت‌نشده در رسانه‌ها و فضای عمومی تا پیش از روشن‌شدن وضعیت آنها جلوگیری شود.
سوم: بعد از گذشت بیش از دو ماه از فعالیت کمیته چهارنفره تحقیق که با حکم جنابعالی برای بررسی موضوع بازداشت کارشناسان حیات‌وحش و فعالان محیط زیست مأموریت یافته بودند، نتایج حاصل از این بررسی به اطلاع عموم برسد.

در پایان به استناد موارد ذکرشده در این نوشتار، امضاکنندگان این نامه به‌عنوان متخصصان، کارشناسان، کنشگران و علاقه‌مندان محیط زیست تقاضای تسریع در روند دادرسی بازداشت‌شدگان را دارند و شهادت می‌دهند: تاکنون طی حدود 20 سال فعالیت حرفه‌ای بازداشت‌شدگان، جز تلاش برای خدمت به میهن و حفاظت از طبیعت این مرزوبوم، شاهد هیچ‌گونه فعالیت شبهه‌انگیزی از سوی ایشان نبوده‌ایم.  رونوشت این نامه همچنین برای دفتر مقام معظم رهبری، ریاست مجلس شورای اسلامی و ریاست قوه ‌قضائیه نیز ارسال شده است. برخی از انجمن‌ها و تشکل‌های علمی و زیست‌محیطی که این نامه را امضا کرده‌اند به این شرح است: انجمن یوزپلنگ ایرانی، انجمن علمی ارزیابی محیط زیست ایران، انجمن علمی جنگلبانی ایران، انجمن صنفی مهندسان آب خوزستان، دیده‌بان یادگارهای فرهنگی و طبیعی ایران. همچنین نام جمعی از پیش‌کسوتان و استادان محیط زیست کشور نیز در پای این نامه آمده است، از جمله نام 1- مهندس بیژن فرهنگ‌دره‌شوری، اکولوژیست و پژوهشگر ارشد محیط زیست و بازنشسته سازمان حفاظت محیط زیست، هوشنگ ضیایی، کارشناس حیات‌وحش؛ استاد دانشگاه و بازنشسته سازمان محیط زیست، عبدالحسین وهاب‌زاده، بوم‌شناس، مؤلف و مترجم کتب محیط‌زیستی، علی یخکشی، فوق دکترای سیاست جنگل و استاد سابق دانشگاه گوتینگن آلمان، مجید مخدوم، دکترای محیط زیست، هیئت‌علمی دانشگاه تهران و رئیس انجمن علمی ارزیابی محیط زیست، محمود کرمی، استاد تمام دانشکده منابع طبیعی، محیط زیست دانشگاه تهران، مهندس بهرام زهزاد، هیئت‌علمی بازنشسته دانشگاه شهید بهشتی و اکولوژیست، اسماعیل کهرم، استاد دانشگاه و مشاور سابق رئیس سازمان محیط زیست، هادی کیادلیری، هیئت‌علمی دانشگاه علوم و تحقیقات تهران و رئیس انجمن علمی جنگلبانی ایران و...  از جمله هنرمندانی که این نامه را امضا کرده‌اند نیز می‌توان به این افراد اشاره کرد: رامبد جوان، هدیه تهرانی، پرویز پرستویی، رضا کیانیان، مرضیه برومند، رضا عطاران، نگار جواهریان، میترا حجار، علی مصفا، باران کوثری، هومن سیدی، سحر دولتشاهی، نوید محمدزاده و...