احتمال انحلال سازمان تجارت جهانی!

 یک کارشناس اقتصادی گفت: عملکرد ضعیف مسئولین سازمان تجارت جهانی (WTO) و بی اعتنایی قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان به قوانین این سازمان و از همه مهمتر عدم تحقق اهداف آن طی ۲۳ سال گذشته، همگی بیانگر این واقعیت تلخ است که ریشه های این سازمان سست شده و در نتیجه نابودی و انحلال سازمان تجارت جهانی محتمل است.

 محمدرضا سبزعلیپور در نشستی اظهار کرد: هرچند که هیچکس نمی‌تواند دقیقاً اعلام کند که هدف، نقشه و حرکت بعدی ترامپ برای آینده اقتصاد آمریکا و دیگر کشورهای جهان چیست اما این واقعیت را به خوبی می‌دانیم که جنگ تجاری دو کشور چین و آمریکا برای تعدادی از کشورهای جهان که با این دو ابرقدرت مراوده اقتصادی دارند عواقب منفی خواهد داشت.

وی نسبت به بی توجهی برخی از کشورهای عضو WTO به قوانین سازمان تجارت جهانی و همچنین آغاز جنگ تجاری ترامپ علیه چین و مقابله به مثل مقامات چینی برعلیه آمریکا واکنش نشان داد و گفت: سازمان تجارت جهانی World Trade Organization که اصطلاحاً  (WTO) نامیده می‌شود در سال ۱۹۹۵ شکل گرفت و در حقیقت جایگزین موافقتنامه عمومی تعرفه وتجارت General Agreement on Tariff and Trade شد که اصطلاحاً (GATT) نامیده می‌شد که پس از جنگ جهانی دوم تاسیس شده بود.

وی افزود: سازمان تجارت جهانی (WTO) یک سازمان بین‌المللی اقتصادی است که وظیفه آن سیاستگذاری در زمینۀ تعرفه و تجارت و همچنین اعمال مجازات برعلیه کشورهای عضو خاطی است. در اصل این سازمان قوانین تجارت را در جهان تنظیم و اختلافات تجاری و تعرفه ای بین اعضا را حل و فصل می‌کند. اعضای سازمان تجارت جهانی کشورهایی هستند که هر یک موافقت تمامی کشورهای عضو را برای حضور خود در (WTO) کسب کرده و موافقتنامه ‌های این سازمان را امضا کرده‌اند. مقر سازمان تجارت جهانی در شهر ژنو سوئیس بوده و تاکنون ۱۶۴ کشور عضو رسمی این سازمان شده و ۲۳ کشور نیز عضو ناظر WTO هستند. در ضمن آخرین کشوری که به عضویت رسمی این سازمان درآمده، کشور افغانستان بوده و کشور ایران نیز از پنجم خرداد سال ۱۳۸۴ عضو ناظر سازمان تجارت جهانی است.

علیپور یادآور شد: قرار بر این بود تا با آغاز فعالیت سازمان تجارت جهانی، روند جهانی شدن در دنیا شدت گرفته و دهکده جهانی (Global Village) نیز متولد شود؛ یعنی جهانی که در آن، وجود مرزهای سیاسی و جغرافیایی کشورها دلایلی برای ایجاد همکاری تلقی شوند نه خطوط تمایز و جدایی؛ اما با وجود عضویت ۱۶۴ کشور جهان در این سازمان و در اختیار داشتن بیش از ۸۵ درصد حجم تجارت بین الملل در دستان خود و دیدن و شنیدن خبرهای متعدد از روند جهانی شدن در زمینه های مختلف در رسانه های دیداری و نوشتاری، ظاهرا چنین به نظر می‌رسد که سازمان تجارت جهانی هنوز به اهداف مورد نظر خود نرسیده و برعکس روز به روز از آن هدفها نیز دورتر می‌شود.

وی در ادامه تاکید کرد: در تاسیس این سازمان، اهدافی برای آن تعریف شده که نه تنها غالب این هدفها محقق نشده بلکه اکثر کشورهای عضو ارزش و اهمیتی به این اهداف قائل نبوده و متأسفانه وضعیت جهان از بابت موارد ذکر شده در اهداف سازمان تجارت جهانی روز به روز بدتر نیز شده است.

به گفته او اهدافی که در بدو تأسیس برای سازمان تجارت جهانی تعریف شده‌ شامل "رشد و ترویج تجارت در جهت کاهش فقر و ارتقای سطح زندگی مردم کشورهای عضو"،  "بهره برداری از تجارت به عنوان بخشی از یک استراتژی بلند مدت علیه گرسنگی و تأمین اشتغال کامل در کشورهای عضو"،  "توسعه تولید و تجارت و بهره وری بهینه از منابع جهانی"، "دستیابی به توسعه پایدار با بهره‌برداری بهینه از منابع"، "موفقیت در رشد تجارت و حفظ محیط زیست"،  "افزایش سهم کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته از رشد تجارت بین المللی" و "توسعه گردشگری" است.

این کارشناس اقتصادی ادامه داد: با وجود این اهداف، توقع بر این بود تا کشورهای عضو سازمان، به‌ویژه کشورهای پیشرفته و ابرقدرت‌های صنعتی جهان به این اصول و اهداف پایبند باشند تا دیگر کشورهای جهان را برای ورود به دهکده جهانی به درستی رهبری کنند اما طی دهه گذشته به‌ویژه طی روزهای جاری خبرهای متعددی از تخلفات و تخطی اعضا از قوانین (WTO) به گوش می‌رسد؛ به طوری‌که فلان کشور جهت توسعه و افزایش حجم صادرات خویش هنوز مبادرت به دامپینگ می‌کند یا فلان کشور عضو، رفتارهای تبعیض آمیزی با دیگر کشورهای تازه ملحق شده دارد یا این‌که فلان کشور قوانین تعرفه ای را رعایت نمی‌کند و دهها مورد دیگر. با این اوصاف، اوضاع قابل قبولی در سازمان فوق حاکم نیست.

سبزعلیپور تصریح کرد: با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ و به دست گرفتن سکان هدایت قوه مجریه ایالات متحده آمریکا (یعنی بزرگترین اقتصاد جهان)، به مرور نشان داد که چندان پایبند به قوانین جهانی نیست و همانند کودکی بازیگوش، هر طور که دلش میخواهد با جهان، شرکای آمریکا و سازمان‌های بین‌المللی بازی می‌کنند؛ از همین رو پس از ورودش به کاخ سفید، اوضاع آمریکا، کشورهای جهان و سازمانهای بین المللی را به هم ریخته و ناامنی را به سراسر جهان تسری داده است.

به گفته وی خروج آمریکا از چند پیمان، معاهده و سازمان بین المللی از شاهکارهای ترامپ پس از به قدرت رسیدنش بوده که مهمترین آنها، خروج از معاهده تغییرات اقلیمی پاریس بود. این در حالی است که آمریکا یکی از بزرگترین کشورهای آلاینده محیط زیست جهان است؛ هرچند که یکی از اهداف سازمان تجارت جهانی، حفظ محیط زیست است اما خروج بزرگترین اقتصاد جهان از معاهده تغییرات اقلیمی پاریس و بی توجهی به حفظ محیط زیست خبر خوشی برای جهان و سازمان تجارت جهانی نیست چون تضعیف ساختار و بنیه (WTO) را در پی دارد.

او در ادامه به عملکرد سوال برانگیز روزهای اخیر ترامپ اشاره کرد و گفت: ترامپ با بی توجهی به هشدارهای چین مبنی بر اینکه آغاز جنگ تجاری به سود هیچ کس نیست، جنگ تجاری تازه ای را آغاز کرد. رئیس جمهوری آمریکا علیرغم مخالفت اکثر اطرافیان خود به نماینده تجاری خویش دستور داد تا با تهیه فهرست کالاهای چینی برای اعمال تعرفه های جدید، اقدام تجاری علیه پکن را آغاز کند.

وی افزود: ترامپ به نماینده تجاری خود دستور داده تا فهرست این کالاها را که بیش از۶۰ میلیارد دلار از واردات سالانه آمریکا از چین را تشکیل می‌دهند، منتشر کند که عمده این کالاها را فولاد تشکیل می‌دهد. کاخ سفید اعلام کرده که چین برای تولید این کالاها از راه‌های نادرستی به فناوری آمریکا دست یافته است. همچنین به همین بهانه چین را متهم کرده که باعث از بین رفتن ۶۰ هزار کارخانه و ۶ میلیون شغل در آمریکا شده است؛ لذا با این بهانه به سازمان تجارت جهانی بی اعتنایی کرده و قوانین آن سازمان را علناً زیر پا گذاشته و جنگ تجاری خود را آغاز کرده است.

علیپور گفت: در پاسخ به عملکرد ترامپ و آغاز جنگ تجاری آمریکا علیه چین، مقامات ارشد چین نیز مقابله به مثل کرده و  در واکنش به افزایش تعرفۀ فولاد و آلومینیوم آمریکا، تعرفه هایی تا ۲۵ درصد بر ۱۲۸ قلم کالا و محصولات وارداتی از آمریکا اعمال کردند. این تعرفه ها که شامل محصولاتی به ارزش حدود سه میلیارد دلار می‌شود از روز گذشته علیه آمریکا اعمال شد. با آغاز جنگ تجاری بین آمریکا و چین، رفته رفته برخی دیگر از کشورهای صنعتی جهان نیز به این تنش ورود پیدا می‌کنند و با جانبداری از طرفین دعوا، خواسته یا ناخواسته خود را درگیر کرده و هیزم این آتش را شعله ورتر خواهند کرد. در واقع تنش این دو قدرت برتر اقتصادی جهان قطعا دارای عواقب نگران کننده ای برای جهان خواهد بود و چه بسا اقتصاد سایر کشورهای جهان را نیز با خطر مواجه کند.

وی خاطرنشان کرد: جنگ تجاری آمریکا و چین بدون عواقب نیست و می‌تواند آسیبهای جدی به بزرگترین اقتصادهای جهان وارد کند. ترامپ با افزایش تعرفه‌ های گمرکی برای کالاهای وارداتی از چین، قطعا میزان صادرات کالاهای چینی به آمریکا را کاهش خواهد داد و به واسطه این عمل، صادرات چین به آمریکا بین ۲۰ تا ۲۵ درصد سقوط خواهد کرد. بر اساس این سناریو نرخ رشد اقتصادی سالانه بزرگترین اقتصاد آسیایی هم حدود یک درصد کاهش خواهد یافت.

وی ادامه داد: کاهش واردات محصولات آمریکایی به چین، تا حدودی می‌تواند اقتصاد آمریکا را نیز در کوتاه مدت تحت تاثیر قرار دهد و صادرات آمریکا را چه از نظر حجمی و چه از نظر مبلغ کاهش دهد.

این کارشناس اقتصادی معتقد است که موضع ترامپ در زمینه اقتصاد می‌تواند رشد اقتصادی جهان را تهدید کند. تعرفه‌ های تنبیهی آمریکا علیه واردات کالاهای چینی و مکزیکی و سایر کشورها، نمی‌تواند بیکاری در آمریکا را ریشه ‌کن کند و چه بسا موجب پایین آمدن نرخ اشتغال در آمریکا و دیگر کشورها نیز شود که همین امر با روح اهداف سازمان تجارت جهانی در تضاد است؛ هرچند که چین در حال حاضر بزرگترین شریک اقتصادی آمریکا محسوب می‌شود.

وی گفت: هیچ کس نمی‌تواند دقیقاً اعلام کند که هدف، نقشه و حرکت بعدی ترامپ برای آینده اقتصاد آمریکا و دیگر کشورهای جهان چیست اما این واقعیت را به خوبی می‌دانیم که جنگ تجاری این دو کشور برای تعدادی از کشورهای جهان که با این دو ابرقدرت مراوده اقتصادی دارند عواقب منفی خواهد داشت، زیرا افزایش تعرفه های این دو کشور موجب خواهد شد تا از این پس واردات کالاهای خاص و اقلام مورد اشاره، گران‌تر تمام شود و در نتیجه کالاهای ساخته شده با این کالاهای گران، محصولات صادراتی به کشورهای دیگر را نیز با رشد قیمت مواجه خواهد کرد.

سبزعلیپور ادامه داد: اتفاقات رخ داده در جهان طی روزهای اخیر نقش سازمان تجارت جهانی را کمرنگ تر از گذشته نمایان کرد. حال چنانچه هر یک از طرفین جنگ تجاری یعنی چین و آمریکا بخواهند از همدیگر به سازمان تجارت جهانی شکایت کنند، رسیدگی به این شکایت دست کم یک سال طول می‌کشد که در این مدت زمان نسبتا طولانی، نه تنها اوضاع این دو کشور و تنش بین آنها بیشتر خواهد شد بلکه قطعا درگیری‌های دیگری نیز بین سایر کشورها به وقوع خواهد پیوست. عملکرد ضعیف و بی تحرکی مسئولین سازمان تجارت جهانی و همچنین بی اعتنایی قدرتهای بزرگ اقتصادی جهان به قوانین این سازمان و از همه مهمتر عدم تحقق اهداف آن طی ۲۳ سال گذشته، همگی بیانگر این واقعیت تلخ است که متأسفانه ریشه های این سازمان سست شده و در نتیجه نابودی و انحلال سازمان تجارت جهانی WTO محتمل است؛ مگر اینکه مسئولین این سازمان و مقامات کشورهای عضو در اقدامی عاجل و ضربتی، سازمان تجارت جهانی را مجددا خانه تکانی کرده و بین خود عهد کنند که به قوانین مصوب آن احترام گذاشته و در جهت تقویت WTO از هیچ کوششی دریغ نکنند؛ در غیر این صورت در آینده ای نه چندان دور باید منتظر انحلال این سازمان بود.

سازمان تجارت جهانی WTO یک سازمان بین المللی اقتصادی است که کار آن سیاستگذاری و وضع قوانین در زمینه تعرفه و تجارت و اعمال مجازات علیه کشورهای عضو خاطی است و هیچگونه خدماتی به بخشهای غیر دولتی ارائه نمی‌دهد و فقط دولتها عضو این سازمان می‌شوند. مقر اصلی سازمان تجارت جهانی WTO در شهر ژنو سوئیس بوده اما مرکز تجارت جهانی WTC که مقر آن در نیویورک است برعکسِ سازمان تجارت جهانی، وضع قوانین نمی کند بلکه بسترساز فعالان اقتصادی بوده و فقط خدمات بازرگانی ارائه می‌دهد. در اصل تمام خدمات بازرگانی که یک تاجر یا فعالان اقتصادی نیاز دارند توسط مرکز تجارت جهانی به آنان ارائه می‌شود. مرکز تجارت جهانی نیازهای فعالان اقتصادی را تأمین و برای آنان بستر فعالیت فراهم می‌کند. مرکز تجارت جهانی ایران در سال ۱۳۷۵ رسماً به عضویت اتحادیه مراکز تجارت جهانی WTCA درآمده است.