تفکیک جنسیتی در شهرداری؛ پاسداری از اخلاق یا حذف تدریجی زنان؟

در هفته های گذشته انتشار متن محرمانه ی یکی از صورتجلسه های اردیبهشت ماه «شورای معاونین شهرداران و سازمان ها» در رسانه ها، برای شهرداری جنجال آفرین شد.

بر اساس مصوبات مندرج در این صورتجلسه که از طرف معاون هماهنگی و امور مناطق شهرداری تهران ابلاغ شده است، از این پس مدیران ارشد و میانی در واحد های شهرداری تهران موظف هستند فقط از نیروهای کارمند آقا برای سمت هایی مانند مسوول دفتر، منشی، اپراتور تلفن، تایپیست، مسوول پیگیری و... که در محدوده ی دفتر کار مدیران اشتغال دارند استفاده کنند؛ از مدیران شهرداری خواسته شده است ظرف ماه آینده این موضوع را با جدیت از طرف سازمان بازرسی و حراست کل پیگیری و اجرایی کنند.

همچنین در مصوبه ی این شورا تاکید شده که به منظور آرامش و آسایش بیشتر کارکنان با تغییرات مناسب تا حد امکان محل استقرار کارکنان خانم و آقا مورد بازنگری و به صورت جداگانه طراحی و اجرا شود.

محمد باقر قالیباف شهردار تهران در واکنش به انتقادهای بسیاری که به دنبال انتشار این خبر مطرح شد، در سخنرانی پیش از خطبه های نماز جمعه ی 27 تیر گفت: حرف ما این است که تا جایی که امکان دارد نباید اجازه دهیم یک خانم در طول زمان، معاشرت بیشتری با نامحرمان داشته باشد تا با محرمان خود، شوهر و فرزندش، زیرا این موضوع کانون خانواده را تحت تاثیر منفی قرار می دهد. غیرت ما کجا رفته است؟

طرح تفکیک جنسیتی اگر چه یکی از موضوع های چالش برانگیزی است که در سال های گذشته بویژه در دوره ی ریاست جمهوری «محمود احمدی نژاد» همواره محل بحث و نظر بوده است، اما اجرای آن در شهرداری تهران به طور غیرمنتظره موجب شد که در روزهای گذشته نظرهای انتقادی و حمایتی مختلفی در مورد آن مطرح شود.

در این گزارش به بررسی دیدگاه های موافق و مخالف تفکیک جنسیتی در حوزه های مختلف اجتماعی می پردازیم.



*** دیدگاه موافقان

موافقان تفکیک جنسیتی اجرای این طرح را در راستای حفظ کرامت انسانی تفسیر می کنند. این گروه مدعی هستند چنین سیاست هایی در چارچوب آموزه های اسلامی است.

«لاله افتخاری» نماینده ی مردم تهران در مجلس هفتم در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در این ارتباط گفت: با توجه به سیره و راه و روش حضرت زهرا(س) و دیگر زنان بزرگ جهان اسلام و تشیع، ما نمی توانیم خارج از راه و روش آن ها رفتار کنیم. بر مبنای توصیه ی حضرت زهرا (س) زنان ما تا زمانی که لازم نباشد نمی توانند در محیط های مختلط حضور داشته باشند، ولی هر زمانی که لازم و ضروری باشد می توانند در چنین فضاهایی فعالیت داشته باشند.

موافقان همچنین بر این باورند که اجرایی شدن طرح تفکیک جنسیتی در بخش های مختلف جامعه برای زنان و مردان امنیت روانی و آرامش به ارمغان خواهد آورد؛ آرامشی که موجب بالا رفتن بازدهی (راندمان) کاری در سازمان ها و اداره ها می شود.

این گروه معتقدند آرامش و امنیت روانی ناشی از تفکیک جنسیتی در محیط کار نه تنها موجب تمرکز بیشتر کارمندان و افزایش بهره وری می شود، بلکه آن چه را شایسته ی محیط کار در یک نظام اسلامی است در کشور اجرایی می کند.

افتخاری در ادامه ی گفت و گو با پژوهشگر ایرنا با اشاره به سوابق خود در زمینه های کار و تدریس در سازمان ها و مراکز مختلف آموزشی گفت: بر اساس تجربیات من و بررسی های علمی در دنیا بازدهی کاری و یادگیری در کلاس های آموزشی و مراکز تک جنسیتی بیشتر از مکان های مختلط است.

البته افتخاری به صورت جزیی به هیچ یک از به گفته ی وی بررسی های علمی در دنیا اشاره یی نکرد.

موافقان این طرح همچنین پیش گیری از آسیب های فردی و اجتماعی را از دیگر علت ها و مزایای جداسازی محیط کاری زنان و مردان از یکدیگر می دانند.

این گروه معتقدند گذراندن ساعت های مفیدی از روز در سازمان ها و ارتباط ناگزیر همکاران زن و مرد در حین کار، برقراری رابطه ی عاطفی میان آنان را اجتناب ناپذیر می کند و این مساله موجب بروز آسیب های بعدی می شود.

افتخاری در ادامه ی گفت و گوی خود با ایرنا با اشاره به تاثیر محیط های مشترک در شکل گیری آسیب های اجتماعی در خانواده و جامعه، بیشتر طلاق ها و آسیب های اجتماعی مانند تجرد و نبود میل به ازدواج را ناشی از اختلاط های بی مورد دانست.

همچنین موافقان طرح تفکیک جنسیتی، اجرای آن را موجب تسهیل و بهبود شرایط کاری بانوان عنوان می کنند. افتخاری در ادامه ی گفت و گوی خود با ایرنا از انتقادهای مطرح شده در مورد تلاش پشت پرده ی عده یی برای کاهش نقش اجتماعی زنان به عنوان سوء استفاده ی منتقدان از این مساله یاد کرد و اظهار داشت: اجرای این طرح در شهرداری تهران هرگز به معنای حذف زنان از کار نیست، بلکه شرایط را برای حضور راحت تر زنان در محیط کار فراهم می کند.



***دیدگاه منتقدان

به رغم ادعای موافقان مبنی بر مزایای مادی و معنوی اجرای طرح جداسازی زنان و مردان در محیط های مشترک، مخالفان آن را نوعی بی اعتمادی و توهین به شعور اجتماعی زنان و مردان می دانند.

منتقدان این طرح، برای اثبات ناکارآمدی آن و تصمیم های خارج از تعادل گروه های تندرو به مخالفت بنیانگذار انقلاب با طرح های تفکیک جنسیتی در سال های نخستین انقلاب استناد می کنند.

«فاطمه راکعی» فعال اصلاح طلب در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به تلاش های صورت گرفته در سال های نخست انقلاب برای تفکیک جنسیتی در دانشگاه ها به پژوهشگر ایرنا گفت: زمانی که طرح جدا سازی محیط های آموزشی در دستور کار مسوولان قرار گرفت، نخستین شخصی که با آن به شدت مخالفت کرد امام خمینی (ره ) بود.

مخالفان همچنین اجرای چنین طرح هایی را در چارچوب تلاش برای کاهش نقش اجتماعی زنان قابل تبیین می دانند. از نظر آنان حفظ کرامت و توجه به ارزش های زنان در جامعه دستاویز و بهانه یی است که گروهی خاص به واسطه ی آن به دنبال اجرای طرح های کلان تر خود مبنی بر کمرنگ کردن نقش زنان و محروم کردن آنان از حضور و خدمت رسانی در جامعه هستند.

چنان که «شهیندخت مولاوردی» معاون رییس جمهوری در امور بانوان و خانواده در واکنش به اقدام شهرداری تهران در زمینه ی جدا سازی زنان و مردان در محیط کار، آن را «بخشنامه ی حذف زنان» خواند و خواستار پاسخ گویی شهرداری تهران در این زمینه شد.

مخالفان این طرح همچنین در مورد تاثیرگذاری اجرای آن بر بازدهی کاری تردید وارد می کنند. راکعی در ادامه ی گفت و گوی خود با ایرنا گفت: ما نباید تعریف غلطی از عوامل موثر بر افزایش بازدهی کاری در جامعه داشته باشیم؛ زیرا بازدهی و بهره وری از تخصص کارکنان ناشی می شود نه از جداسازی زنان و مردان در محیط کار.

منتقدان همچنین اجرای طرح تفکیک جنسیتی را نه تنها حافظ ارزش های جامعه نمی دانند، بلکه بر این باورند که محدودیت های اینچنینی ممکن است پیامدهای منفی اجتماعی متعددی به دنبال داشته باشد.

از نظر مخالفان جداسازی محیط های مشترک کاری و دانشگاهی میان دو جنس مخالف در بلند مدت تعادل اجتماعی را در جامعه خدشه دار خواهد کرد. تمرکز زیاد بر تفکیک جنسیتی، زنان و مردان را از شناخت و مهارت های لازم برای تعامل با یکدیگر محروم می کند؛ مساله یی که خود زمینه ساز بروز ناهنجاری های اجتماعی خواهد شد.

راکعی در ادامه ی گفت و گوی خود با پژوهشگر ایرنا نبود مهارت ارتباطی مناسب میان برخی از مردم برای تعامل با جنس مخالف را ناشی از نبود آموزش در این حوزه دانست.



*** پایان سخن

به رغم تمایل جامعه به حرکت در مسیر اعتدال و میانه روی که در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته نمود یافت، اما گروه هایی همواره تلاش می کنند با اتخاذ و اعمال سیاست های افراطی و تند در مسیری خلاف خواست جامعه گام بردارند.

مساله ی مهمی که به دنبال انتشار این خبر ذهن بسیاری از مردم را به خود مشغول کرده این است که اگر اجرای این طرح در شهرداری در راستای حفظ کرامت انسانی، حفظ آرامش در محیط کار و اجتناب از آسیب های اجتماعی و خانوادگی توجیه می شود، آیا طی 35 سالی که از انقلاب می گذرد، کرامت انسانی در محیط های کاری به واسطه ی مشترک بودن محیط کار حفظ نشده است؟ آیا آرامش در محیط کار وجود نداشته و خانواده ها دچار آسیب شده اند؟

راکعی در ادامه ی گفت و گو با ایرنا با اشاره به همکاری زنان و مردان در 35 سال گذشته در محل کار و سازمان های مختلف، گفت: باید از مجریان طرح سوال شود که چرا در 35 سال گذشته توجه به بحث کرامت زنان مغفول مانده است و امروز به این طرح توجه می شود؟

مساله ی مهمتر این است که در شرایطی که رفع مسایلی چون ترافیک، آلودگی هوا و توسعه ی مراکز فرهنگی و تفریحی شهری مهمترین مطالبه ی مردم از شهرداری است، مقصود این نهاد مشارکتی از اتخاذ سیاست های اینچنینی چیست؟ و بسیار مهمتر اینکه چرا شهردار تهران پس از گذشت 9 سال از حضورش در شهرداری به تازگی به فکر تفکیک جنسیتی افتاده است؟

اگرچه منتقدان قالیباف این اقدام او را در چارچوب مناسبات سیاسی او با اصولگرایان دوآتشه و در راستای ارتقای جایگاه خود در میان آنان قابل تبیین می دانند، اما مساله ی قابل توجه این است که اجرای غیرکارشناسی چنین طرح هایی آسیب های اجتماعی متعددی را به دنبال خواهد داشت، ضمن آنکه به گفته ی راکعی این کار نه به مصلحت مردم است، نه به مصلحت نظام و قطعا راه به جایی نخواهد برد.