آیا روزهای در قدرت بودن نتانیاهو به شماره افتاده است؟

 بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم اسرائیل، در حالی خودش را برای بازجویی پلیس اسرائیل در خصوص اتهام فساد وی و اطرافیانش آماده می‌کند که رسانه‌های اسرائیل با دو پرسش مهم روبه رو هستند؛ آیا نتانیاهو از پرونده‌های فساد خود جان سالم به در خواهد برد یا نه و این که سرنوشت اسرائیل پس از استعفای احتمالی نتانیاهو ـ که حتی روزنامه‌های مخالف، کارنامه نخست‌وزیری او را درخشان توصیف می‌کنند ـ چه خواهد شد؟

 آلوف بن، سردبیر روزنامه اسرائیلی هاارتز (روزنامه جناح لیبرال و چپ اسرائیل یعنی مخالفان بنیامین نتانیاهو) اتفاقات هفته اخیر را برای نخست‌وزیر تندرو و 68 ساله رژیم اسرائیل تراژیک توصیف کرد، زیرا در همان هفته‌ای که وی از مهم‌ترین موفقیتش در دوران نخست‌وزیری یعنی انتقال سفارت آمریکا از تل‌آویو به قدس اشغالی لذت می‌برد، مجبور خواهد بود در بازجویی پلیس در یک پرونده کیفری حاضر شود.

از نظر سردبیر هاارتز، نتانیاهو دیپلماتی با کارنامه‌ای درخشان است، زیرا بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای توانسته انزوای هفتاد ساله رژیم اسرائیل در صحنه بین‌المللی را بشکند. برای وی، سرنوشت نتانیاهو یادآور نیکسون رئیس‌جمهور سابق آمریکاست که تنها چند ماه بعد از بازگشت از سفر به چین که در نهایت سبب پیروزی آمریکا در جنگ سرد شد، در ماجرای واترگیت گرفتار و مجبور شد از ریاست‌جمهوری آمریکا کناره بگیرد.

برای آلوف بن، پرسش مهم این است، چرا نتانیاهو که توانایی ذهنی و تحلیلی وی غیرقابل تردید است، در چنین پرونده‌های مسخره‌ای گرفتار شده است؟

نتانیاهو در حالی آینده سیاسی و ثروت احتمالی خود در آینده را به خطر انداخته و با تهدید به زندان افتادن مواجه است که در مقابل مفاسدی که به آن متهم شده، چیز خاصی هم به دست نیاورده است، جز این که تصاویری مناسب از او و همسرش در وبسایت‌های زرد اسرائیلی منتشر شود، روزنامه یدیعوت احرونوت خبرهای بهتری درباره وی منشتر کند، مثل افراد ثروتمند سیگارهای گرانقیمت بکشد و از رستوران‌های گران غذا بخرد. شاید نتانیاهو به این دلیل گرفتار شده که همیشه هدفش برآورده کردن تقاضاهای همسرش سارا نتانیاهو بوده است.

هاارتز برای موفق توصیف کردن کارنامه نتانیاهو طی دوره نخست‌وزیری وی از سال 2009 تاکنون چندین دلیل را برشمرده است: نخست این که نتانیاهو توانسته خطرات امنیتی ناشی از منازعه با فلسطینی‌ها را از اکثریت اسرائیلی‌ها دور کند. تهدیدات امنیتی طی همه دوره بعد از ایجاد رژیم اسرائیل بر ذهن اسرائیلی‌ها سنگینی می‌کرده است ولی اکنون این تهدیدات به شرق قدس و کرانه باختری محدود و تهدیدات امنیتی از ذهن دیگر اسرائیلی‌ها دور شده است. در واقع در دوره نتانیاهو، کمترین تعداد تشییع جنازه برای اسرائیلی‌های کشته شده در منازعه با فلسطینی‌ها برگزار شده است.

کارنامه اسرائیل البته بدون اشتباه و شکست هم نیست. وی در کشاندن اسرائیل به جنگ در غزه اشتباه کرد و این تصور وی که دست نیروی هوایی اسرائیل برای هر اقدامی در آسمان سوریه باز است، با ساقط شدن یک جنگنده اسرائیلی در ماه جاری باطل شد.

از سوی دیگر، وضعیت امروز را نمی‌توان فقط نتیجه اقدامات نتانیاهو دانست. او شانس آورده که در دوره وی، بهار عربی همسایگان اسرائیل را به محاق برده است، دولت فلسطینی‌ها در سراشیبی فروپاشی قرار گرفته و کشف منابع جدید نفت در ایالات متحده، وابستگی این کشور به منطقه و در نتیجه انگیزه آمریکا برای اعمال فشار به اسرائیل برای امتیاز دادن به اعراب را کاهش داده است.

دومین موفقیت نتانیاهو، ثبات سیاسی در رژیم اسرائیل بوده است. وی در شرایطی که از سال 2009 تاکنون و به مدت 9 سال، پست نخست‌وزیری اسرائیل را برای خود حفظ کرده که در فاصله شکست نتانیاهو در انتخابات پارلمانی در سال 1999 تا 2009، اسرائیل سه نخست وزیر داشت و در دهه قبل از آن نیز چهار نخست‌وزیر بر سر کار آمده بودند.

سومین موفقیت نتانیاهو از دید هاارتز، رونق اقتصادی است که خود را به شکل افزایش مصرف عمومی و احساس ثبات اقتصادی نشان می‌دهد. با وجود این که اقتصاد رژیم اسرائیل هنوز با مشکلاتی مانند قیمت بالای مسکن، نابرابری قابل توجه اقتصادی، مشکلات بخش آموزش و رشد سرسام‌آور کسری بودجه مواجه است ولی احساس عمومی در میان بیشتر اسرائیلی‌ها، این است که زیر بار ریسک تغییر شرایط فعلی نروند.

در نتیجه همین موفقیت‌های نتانیاهو، سردبیر هاارتز معتقد است که اسرائیلی‌ها حتی اگر نتانیاهو را مفسد بدانند، با نگرانی پرونده‌های فساد وی را دنبال خواهند کرد؛ پرونده‌هایی که تاکنون تعداد آنها به چهار پرونده اصلی رسیده است.

خلاصه پرونده‌های فسادی که نتانیاهو را گرفتار کرده است
هرچند نتانیاهو از سال 2016 درگیر چندین پرونده فساد است و مخالفان وی برای اعتراض به این مفاسد تظاهرات می‌کنند، جدیدترین این پرونده‌ها یعنی "پرونده ۴۰۰۰" که به تازگی به پلیس این رژیم ارجاع شده و گفته می‌شود خطرناک‌ترین پرونده علیه نتانیاهو است، آینده سیاسی وی را به خطر انداخته است.

خلاصه پرونده‌هایی که علیه نخست‌وزیر اسرائیل مطرح است، از این قرار است:

پرونده 1000: پرونده 1000 به عادت همیشگی نتانیاهو، همسر و پسرش یائیر در دریافت هدایای گرانبها از دوستان میلیاردر آنها مربوط می‌شود. مسأله این است که آرنون میلچن از تهیه‌کنندگان اسرائیلی هالیوود و جیمز پاکر کازینودار استرالیایی، سیگار، مشروبات و جواهرات گرانبهایی به ارزش چندصد هزار دلار به خانواده نتانیاهو هدیه داده‌اند و هزینه مسافرت‌های فرزند وی را نیز تقبل کرده‌اند. هرچند نتانیاهو دریافت این هدایا و حتی کمک‌های متقابل به این افراد برای پیشبرد امور آنها را رد نمی‌کند و مدعی است که هدیه گرفتن از دوستان از نظر وی اشکالی ندارد، کارشناسان حقوقی در اسرائیل با توجه با مسائل مرتبط با این هدایا معتقدند که دریافت این هدایا با رشوه‌های نقدی که اولمرت نخست‌وزیر سابق اسرائیل به دلیل دریافت آنها به زندان افتاد، تفاوتی ندارد.

اتهامی که متوجه نتانیاهو است، این که در ازای دریافت این هدایا، برای اعطای ویزای ده ساله آمریکا به میلچن و همچنین دادن مجوز اقامت در اسرائیل به پاکر تلاش کرده است. رسانه‌های اسرائیلی مدعی هستند که نتانیاهو برای این که به میلچن ویزای ده ساله آمریکا داده شود، حداقل سه بار موضوع را تلفنی با جان کری وزیر خارجه آمریکا مطرح کرده و به دان شاپیرو سفیر وقت آمریکا در اسرائیل نیز فشار آورده است.

در این پرونده، پلیس توصیه کرده که علیه نتانیاهو اعلام جرم شود، ولی تصمیم‌گیری در این باره بر عهده آویخای مندلبلیت دادستان کل اسرائیل خواهد بود.

پرونده 2000: پرونده دومی که فعلا در دست بررسی است به رسانه‌ها مربوط می‌شود. نتانیاهو از رسانه‌ای‌ترین مقامات اسرائیلی است. ستاره اقبال وی در صحنه سیاست اسرائیل هم به طور ویژه از زمانی طلوع کرد که وی سخنگویی هیأت اسرائیلی در کنفرانس سازش 1991 مادرید را بر عهده داشت. تسلط کامل به زبان انگلیسی، صدای مردانه، شیوه حرف زدن آمریکایی، تسلط به تنظیم لحن صدا و حالت چهره وی را به طرف مصاحبه مطلوب رسانه‌های اسرائیلی تبدیل کرد؛ ضمن این که وی چگونگی آماده شدن برای حضور در برابر رسانه‌ها و تنظیم بهترین زاویه تصویر برای تاثیرگذاری بر مخاطب را هم به خوبی می‌دانست. توجه نتانیاهو به مدیریت پیامی که از طریق رسانه‌ها مخابره می‌کند، بعدا به یک حوزه بزرگتر یعنی کنترل و مدیریت رسانه‌ها کشیده شد.

نتانیاهو وقتی در سال 1996 برای اولین بار برای رسیدن به نخست‌وزیری اسرائیل تلاش کرد، متوجه شد که جریان اصلی رسانه‌ای اسرائیل که وی آنها را لیبرال‌ها می‌نامد از مواضعش نفرت دارند. نتانیاهو از همه ابزارهای ممکن برای تغییر این وضعیت استفاده کرد ولی در سال 2007 یک اتفاق مهم اوضاع را عوض کرد. روزنامه‌های اصلی اسرائیل ناگهان با روزنامه جدیدی به نام اسرائیل هیوم (اسرائیل امروز) مواجه شدند که به سرعت بر آنها غلبه یافت. بر خلاف مواضع تند دیگر روزنامه‌ها علیه نتانیاهو، روزنامه جدید به تبلیغ نتانیاهو و تخریب رقیب اصلی وی یعنی اولمرت و همچنین چهره‌های میانه و چپ صحنه سیاست اسرائیل می‌پرداخت. سایر روزنامه‌ها شانسی برای رقابت با روزنامه جدید نداشتند؛ روزنامه جدید که به روزنامه بی‌بی مشهور شده بود، رایگان توزیع می‌شد.

اسرائیل هیوم یک روزنامه معمولی نیست و با اینکه برای تبلیغاتی که چاپ می‌کند پول دریافت می‌کند، این پول منبع اصلی تأمین هزینه‌های روزنامه نیست. هزینه‌های روزنامه را میلیاردر کازینودار آمریکایی، شلدون ادلسون، حامی سرسخت نتانیاهو و از حامیان اصلی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تقبل کرده است. دعواهای حقوقی روزنامه‌های رقیب برای مخالفت با انتشار یک روزنامه رایگان طرفدار نتانیاهو نیز تاکنون به جایی نرسیده است.

اصلی‌ترین بازنده انتشار روزنامه بی‌بی، روزنامه‌های قدیمی اسرائیل و به ویژه یدیعوت احرونوت بودند که یک افشاگری درباره روابط نونی موزس مالک آن با نتانیاهو باعث باز شدن پرونده 2000 شده است.

پلیس اسرائیل در تحقیق درباره پرونده‌ای دیگر، تلفن همراه آرو هارو رئیس دفتر سابق نتانیاهو را توقیف و اتفاقی در این تلفن همراه به مکالمه ضبط شده نتانیاهو و موزس برخورد کرد که ظاهرا در آن دو طرف در حال مذاکره برای یک آتش‌بس بوده‌اند که بر اساس آن، موزس از حمله به نتانیاهو در روزنامه‌اش خودداری کند و در مقابل نتانیاهو مانع انتشار روزنامه اسرائیل هیوم در روزهای تعطیل شود تا سود روزهای پرفروش تعطیل به موزس و یدیعوت احرونوت برسد.

نتانیاهو مدعی است که واقعا به دنبال چنین توافقی نبوده و در واقع در حال بلوف زدن بوده تا صحبت‌های موزس را ضبط کند تا در آینده و در صورت زیاده‌روی وی در مخالفت با دولتش آن را منتشر کند. ضمن این که چنین توافقی، هیچگاه اجرایی هم نشده است. اما نکته مهم از نظر پلیس اسرائیل این است که نتانیاهو از جمله از طریق مذاکره با اعضای کنست به دنبال وضع قوانینی بوده است که انتشار روزنامه هوادار خودش یعنی اسرائیل هیوم را محدود کند و در واقع در مسیر اجرایی کردن مکالمه‌اش با مالک یدیعوت احرونوت بوده است. بنابراین، از نظر پلیس اسرائیل، نتانیاهو به دنبال سوء استفاده از جایگاه سیاسی خود برای سود رساندن به فردی بوده که قرار بوده در ازای آن لطفی سیاسی به نتانیاهو بکند و این از نظر حقوقی دقیقا رشوه دادن خواهد بود.

جالب این است که موضوع روابط با موزس، اولین مورد از تلاش نتانیاهو برای تأثیرگذاری بر قوانین به نفع خودش نیست. پیش از آن در سال 2015، نتانیاهو با این بهانه که دیگر نمی‌تواند با شرکای خود در دولت ائتلافی اسرائیل یعنی تزیپی لیونی و یائیر لاپید کار کند، درخواست برگزاری انتخابات زود هنگام را مطرح کرد. عده‌ زیادی معتقدند که ادعاهایی مانند مسائل مربوط به ایران، فلسطینی‌ها و یا مسائل اقتصادی، دلیل اصلی درخواست نتانیاهو برای برگزاری انتخابات زودهنگام نبوده است. بلکه مسأله این بوده که شرکای نتانیاهو در دولت ائتلافی قصد تصویب قانونی را داشتند که مانع انتشار رایگان روزنامه اسرائیل هیوم می‌شد. لیونی و موزس از طرفداران وضع چنین قانونی بودند ولی نتانیاهو و ادلسون در آن زمان با تصویب چنین قانونی مخالف بودند. نتانیاهو دولت را منحل کرد، انتخابات جدید برگزار شد، خودش در کنار نخست‌وزیری مسئولیت وزارت ارتباطات را هم بر عهده گرفت و مانع تصویب قانون مورد نظر رقبای سیاسی خود شد!

در این پرونده هم پلیس توصیه کرده که علیه نتانیاهو اعلام جرم شود و باز هم تصمیم‌گیری بر عهده آویخای مندلبلیت دادستان کل اسرائیل خواهد بود.

پرونده 3000: پرونده 3000 یا پرونده زیردریایی‌ها ظاهرا مهم‌ترین پرونده فسادی است که درباره نتانیاهو و اطرافیانش مطرح است. البته شخص نتانیاهو در این پرونده جزو متهمین نیست. مایکل گانور نماینده شرکت آلمانی تیسن کروپ در اسرائیل، متهم اصلی این پرونده است. گانور که متهم است برای انعقاد قرارداد فروش چند زیردریایی به اسرائیل به مقامات ارشد نظامی این رژیم رشوه داده، در تابستان امسال برای همکاری با دادگاه در این خصوص به توافق رسید. طبق این توافق، وی در ازای همکاری با دادگاه و شهادت علیه سایر متهمان، تنها به یک سال زندان و ده میلیون شکل (2.8 میلیون دلار) جریمه محکوم خواهد شد. دیوید شیمرون، وکیل شخصی نتانیاهو که از اقوام و همچنین از نزدیک‌ترین افراد به وی است وکالت گانور را بر عهده داشته است.

ظن این می‌رود که شیمرون در حمایت از گانور و شرکت آلمانی با مقامات وزارت دفاع اسرائیل لابی کرده و در حالی که رسانه‌های اسرائیل مدعی هستند قرار بوده وی ده‌ها میلیون بابت انعقاد قرارداد زیردریایی‌ها رشوه دریافت کند، وی این اتهامات را رد می‌کند.

موشه یعالون وزیر دفاع سابق اسرائیل مدعی است که نتانیاهو با فشار به وزارت دفاع برای لغو مناقصه وزارت دفاع برای خرید زیردریایی، انعقاد قرارداد با تیسن کروپ را تسهیل کرده است. وی همچنین نتانیاهو را متهم کرده که دستور خرید زیردریایی‌های بیشتری نسبت به آن چه نیروی دریایی در نظر داشته را صادر کرده است. البته نتانیاهو این اتهامات را رد می‌کند.

در این پرونده چندین متهم از جمله سپهبد بازنشسته الیعازر ماروم فرمانده سابق نیروی دریایی بازداشت شده‌اند. آوریل بار یوسف معاون سابق شورای امنیت ملی اسرائیل، اسحاق مولچو نماینده شخصی ارشد نتانیاهو در مسائل سیاست خارجی و از بستگان وی، دیوید شاران رئیس دفتر سابق نتانیاهو از دیگر متهمان این پرونده‌اند.

به لحاظ حقوقی، هنوز نتانیاهو از مظنونین به فساد در این پرونده نیست، ولی با وجودی که دادستان کل اسرائیل شش ماه این نظر را تکرار کرده، اکنون اعلام نموده که در مورد این پرونده از نخست‌وزیر بازجویی خواهد شد و بنابراین ممکن است با ادامه تحقیقات، نام نتانیاهو هم به فهرست متهمین اضافه شود.

پرونده‌های 4000 و 1270: طی یک هفته اخیر، این پرونده از بی‌خطرترین پرونده علیه نتانیاهو به اصلی‌ترین پرونده‌ای تبدیل شده که ممکن است وی را ساقط کند زیرا شلومو فیلبر دستیار ارشد سابق نتانیاهو برای همکاری با دادگاه و شهادت علیه نتانیاهو با دستگاه قضایی اسرائیل به توافق رسیده و نتانیاهو را متهم کرده به وی دستور اقداماتی غیرقانونی را داده است.

در این پرونده این ادعا مطرح شده است که بر مبنای توافقی که فیلبر آن را پیگیری کرده است، در زمانی که نتانیاهو مسئولیت وزارت ارتباطات را بر عهده داشته، سیاست‌هایی در پیش گرفته شده که سود زیادی به شرکتی به نام بیزک رسانده است. در مقابل، شائول الویتچ سهامدار اصلی که مالک سایتی خبری به نام «والا» است، در این سایت پوشش خبری حمایتگرانه از نتانیاهو را در دستور کار قرار داده است. در این پرونده فیلبر که در آن زمان از مقامات ارشد وزارت ارتباطات بوده، متهم است که اسناد و اطلاعات محرمانه‌ای را در اختیار بیزک قرار داده که سبب سود زیاد این شرکت شده است. نتانیاهو در حالی با برکناری آوی برگر از مقامات ارشد وزارت ارتباطات، دوست خود یعنی فیلبر را به جای وی منصوب کرده است که اصلاحات مورد نظر برگر در بخش مخابرات اسرائیل، آسیب زیادی به شرکت بیزک وارد می‌کرده است. دیگر مساله مورد توجه مقامات قضایی اسرائیل این است که نتانیاهو در هنگامی که مسئولیت وزارت ارتباطات را بر عهده داشته، موظف بوده که سابقه دوستی خود با شائول الویتچ را گزارش کند ولی این کار را نکرده است.

شهادت فیلبر علیه نتانیاهو اولین موردی است که یکی از همکاران نتانیاهو در دادگاه ادعایی را علیه وی طرح خواهد کرد. بنابراین وظیفه دادگاه این خواهد بود که تعیین کند فیلبر راست می‌گوید یا نتانیاهو.

در ماجرای دیگری در همین خصوص که پرونده 1270 نام گرفته، یکی از نزدیکان نتانیاهو به نام نیر هفتز متهم است که به یک قاضی سابق به نام خانم هیلا گرستل مراجعه کرده و به وی وعده داده که در صورتی که پرونده‌های مطرح شده علیه همسر نتانیاهو را ببندد، به دادستانی کل اسرائیل منصوب خواهد شد. هفتز این اتهامات را تکذیب می‌کند ولی مسأله این است که گرستل که قاضی بسیار معتبری است، قصد هفتز برای رشوه دادن به وی را گزارش کرده است. تحقیقات در این خصوص ادامه دارد و بسیاری انتظار این را می‌کشند که هفتز نیز ضمن توافق با دادگاه به صف شهود علیه نتانیاهو اضافه شود.

آیا پرونده‌های فساد، نتانیاهو را ساقط خواهد کرد؟
بسیاری از تحلیلگران اسرائیلی معتقدند که پرسش مهم دیگر این نیست که آیا نتانیاهو تحت تاثیر پرونده‌های فساد مجبور به استعفا خواهد شد یا نه، بلکه سؤال این است که نتانیاهو چه زمانی مجبور به استعفا خواهد شد. دلیل اصلی اطمینان این تحلیلگران از حتمی بودن سقوط نتانیاهو، پشت کردن فیلبر به وی است زیرا همکاری وی با دادگاه، رازهای تاریکخانه نتانیاهو رو علنی خواهد کرد.

یارون ازراهی صاحب‌نظر سیاسی و استاد دانشگاه عبری در قدس اشغالی به الجزیره گفته است که با توجه به شهادت فیلبر علیه نتانیاهو، روزهای وی به شماره افتاده است. از نظر وی «سقوط نتانیاهو قریب‌الوقوع است. یا وی استعفا خواهد کرد و یا این که اعضای لیکود و یا ائتلافی که وی در رأس آن نخست وزیر اسرائیل شده، علیه وی شورش خواهند کرد و او را پایین خواهند کشید»

آوی گابای رهبر «اتحاد صهیونیستی» از احزاب مخالف نتانیاهو نیز به هاارتز گفته است که «ما در روزهای پایانی نتانیاهو هستیم. تنها چند ماه و یا شاید یک سال طول بکشد ولی خوشبینم که کار ما با او تمام شده است».

هموار شدن راه سقوط نتانیاهو البته نیازمند این است که آویخای مندلبلیت دادستان کل و ارشدترین مقام قضائی اسرائیل، یافته‌های پلیس را تأیید کرده و پرونده‌های قضایی علیه نتانیاهو باز شود.

در اسرائیل بسیاری معتقدند که دادستان کل که توسط نتانیاهو به این سمت منصوب شده، عمدا در مسیر رسیدگی به اتهامات نخست‌وزیر مانع‌تراشی و وقت‌کشی می‌کند.

شخص مندلبلیت البته در معرض ادعاهای مطرح در پرونده 1270 است که بر اساس آن، اطرافیان نتانیاهو قصد داشته‌اند با وعده انتصاب قاضی گرستل به دادستانی کل، پرونده‌های فساد مطرح علیه سارا نتانیاهو را ببندند.

حالا دیگر مندلبلیت فرصت چندانی برای وقت‌کشی در رسیدگی به ادعاهای مطرح علیه نتانیاهو ندارد.