پشت پرده حمله ارتش ترکیه به عفرین

 روزنامه شرق در یادداشتی به قلم داوود هرمیداس‌باوند-استاد روابط بین‌الملل نوشت:

دولت ترکیه با ارتش خود وارد خاک سوریه شده و به عفرین حمله کرده است. این کشور چندی پیش نیز به شهر جرابلس سوریه حمله کرد و اردوغان اعلام کرد این اقدام با هدف مبارزه با تروریسم صورت گرفته است. جرابلس نیز مانند عفرین شهری کُردنشین بود و در همان مقطع، شائبه‌هایی درباره اهداف پشت پرده آنکارا ایجاد شد. به نظر می‌رسد عملیات نظامی ترکیه در سوریه، با چراغ سبز روسیه انجام شده؛ اما نارضایتی‌هایی در ایران به وجود آورده است. به نظر می‌رسد مانند مورد پیشین، ایالات‌ متحده در مقابل ترکیه با سیاست کج‌دارو‌مریز عمل می‌کند. ترکیه مشخصا می‌خواهد در چارچوب اهداف ترسیم‌شده برای خود، جایگاه مشخصی در آینده سوریه داشته باشد. اردوغان بارها و در مناسبت‌های مختلف اعلام کرده اجازه تشکیل دولت مستقل کُرد را نخواهد داد. از دیدگاه دولت ترکیه، کُردها از لحاظ ارزشی به گروه «پ‌ک‌ک» نزدیک هستند و بر همین اساس، تشکیل دولت مستقل کُردی به‌منزله یک دستاورد بزرگ برای «پ‌ک‌ک» محسوب می‌شود؛ اما واقعیت این است که آمریکایی‌ها چنین نگرشی ندارند. تنها استدلال ترکیه برای هدف قراردادن کُردهای ساکن شمال سوریه، این است که «عبدالله اوجالان»، رهبر در بند «پ‌ک‌ک»، در این منطقه سکونت داشته است. دولت ترکیه صرف ظهور و بروز اوجالان را در مناطق شمال سوریه، دستاویزی برای القای ارتباط میان نیروهای دموکراتیک کُرد سوری و «پ‌ک‌ک» قرار داده است تا به این ‌وسیله در مناسبت‌های مختلف به آنها فشار وارد کند.

این در حالی است که حضور اوجالان در شمال سوریه در آن شرایط، با موافقت رسمی دولت وقت این کشور اتفاق افتاد. از آنجایی که دولت وقت سوریه مشکلاتی را از قبیل مسئله «آب فرات» با ترکیه داشت، مجوز حضور اوجالان در شمال سوریه را صادر کرد. دولت سوریه نیز عملیات نظامی ترکیه را محکوم کرده است؛ اما درحال‌حاضر این دولت به دلیل درگیری با مخالفان، در شرایطی نیست که اقدامی غیر از اقدام دیپلماتیک برای مقابله با عملیات ترکیه انجام دهد. در حمله قبلی ترکیه به جرابلس، آمریکا از کُردها خواست به سمت شرق فرات عقب‌نشینی کنند و آنها نیز این اقدام را انجام دادند تا درگیری‌ها افزایش پیدا نکند. مشخص بود ترکیه به همین سطح از عملیات راضی نخواهد شد. نقش روسیه نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. مسکو همواره به دلیل مشکلات خود با کشورهای غربی، نگاه به شرق را دنبال کرده و معمولا رابطه خوبی با کشورهایی مانند ایران و چین داشته است و همچنان در راستای تقویت این روابط تلاش می‌کند؛ اما تاریخ نشان می‌دهد در زمان شوروی سابق، روس‌ها برای تحقق برخی اهداف مهم‌تر، احزاب کمونیست را نیز قربانی کرده‌اند. در هر صورت، همه چیز بستگی به اراده روس‌ها دارد که تا چه اندازه می‌خواهند مواضع خود را در قبال دولت دمشق حفظ و آنها را تقویت کنند و در محور سه‌جانبه ایران، ترکیه و روسیه، چه نقشی را بر عهده بگیرند.

 تجربه نشان داده روس‌ها در برخی موارد از دیگران استفاده ابزاری می‌کنند. حال باید دید در قبال عملیات اخیر ترکیه آیا محکم در کنار سوریه می‌ایستند یا همچنان به ابراز نگرانی لفظی بسنده می‌کنند؟ از نقش ناتو نیز نباید غفلت کرد. فراموش نکنیم کشورهای عضو ناتو تعهداتی در قبال این سازمان دارند و نمی‌توانند خط‌مشی‌ای مغایر با منافع و مصالح کلی این سازمان اتخاذ کنند و اگر ترکیه در قبال چشم‌پوشی روسیه از حضور آنها در سوریه چراغ سبز استفاده از پایگاه اینجرلیک را نشان داده باشد، حتما باید به ناتو پاسخ دهد.