تمدید گفتگوها نشانه جدیت برای حل و فصل اختلافات است

هرچند نشست وین 6 میان ایران و گروه 1+5 به شکل گیری توافق نهایی منجر نشد، اما تحلیگران، خودِ تمدید این گفت و گوها را مهم ترین دستاورد این دور از گفت و گوها می دانند؛ تمدیدی که نشان از حرکت رو به جلوی گفت و گوها و عزم دو طرف برای توافق نهایی دارد.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی تدبیر و امید، قرار بر این بود از زمان اجرایی شدن توافق اولیه ی هسته یی میان ایران و گروه 1+5 به مدت 6 ماه تا 29 تیر ماه (20 ژوئیه) دو طرف برای رسیدن به توافق نهایی به گفت و گو و رایزنی بپردازند و در صورت دست نیافتن به توافق، این فرجه، 6 ماه دیگر نیز تمدید شود؛ اما مهلت تعیین شده ی دوم با دو ماه کاهش تا سوم آذر (24 نوامبر) یعنی سالگرد توافق اولیه تعیین شد.


گفت و گوهای «وین6» مفید اما ناتمام

بسیاری از ناظران تمدید گفت و گوها و پای میز گفت و گو ماندن ایران و غرب را یکی از مهم ترین نتایج نشست وین 6 قلمداد می کنند.

هرچند برخی از مخالفان توافق ایران و غرب، نرسیدن به توافق نهایی در پایان مهلت 6 ماهه ی نخست را شکست گفت و گوها تلقی می کنند، اما بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران تمدید مهلت چهار ماهه را خلاقیتی می دانند که در نشست وین 6 عملی شد.

دور ششم از گفت و گوها به عنوان طولانی ترین گفت و گوهای هسته یی به گفته ی «عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده ی کشورمان هرچند با موفقیت هایی همراه بود -که در آن 60 تا 65 درصد از متن پیش نویس توافق نهایی نوشته شد- اما 35 درصد متن همچنان نوشته نشده و مورد اختلاف است.

بر اساس گزارش های مختلف، یکی از مهم ترین موضوع ها و موارد اختلافی میان ایران و 6 قدرت جهانی، میزان، سطح و ابعاد غنی سازی بود که راهکار جدید ایران مبنی بر میزان «سو» به جای سانتریفیوژ در این نشست مورد بررسی قرار گرفت.

از موارد اختلافی دیگر می توان به برنامه ی زمان بندی اجرای توافق نهایی و رفع تحریم ها، رآکتور آب سنگین اراک و تاسیسات فوردو اشاره کرد.

یکی از دستاوردهای مهم وین 6 این بود که تعهداتی که دو طرف در توافق ژنو پذیرفتند باید در طول این چهار ماه نیز به قوت خود باقی بماند؛ بنابراین، این امر هر گونه اعمال تحریم جدید علیه کشورمان را غیرممکن می سازد.

از دستاوردهای دیگر این دور از گفت و گوها، این بود که در چهار ماه آینده 2 میلیارد و 800 میلیون دلار از اموال بلوکه شده ی ایران، در قالب 6 قسط به حساب بانک مرکزی کشور واریز خواهد شد.

«اردشیر سنایی» مدرس دانشگاه و تحلیلگر روابط بین الملل در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در ارتباط با دستاوردهای نشست وین 6 اظهار داشت: از مهم ترین دستاوردهای این نشست برای کشور ما این بود که خلاف خواسته ی مخالفان و دشمنان جمهوری اسلامی از جمله اسراییل و همچنین مخالفان کشورمان در ایالات متحده، روند بهبود موضوع هسته یی ایران ادامه پیدا کرد و متوقف نشد و همچنین دو طرف در ارتباط با حل و فصل موضوع هسته یی به اجماع دست یافتند.

وی افزود: آن چنان که انتظار می رفت، مسیری طولانی برای حل این موضوع وجود دارد که 10 سال اولویت سیاست خارجی ایران را به خود اختصاص داده است. بنابراین لازم است که این مسیر هر چند طولانی پیموده شود و تمدید توافق هسته یی نیز مهم ترین دستاوردی بود که نصیب کشورمان شد.

این کارشناس مسایل بین المللی جدا از تمدید مذاکره ها که خود امتیازی بزرگ محسوب می شود، دستیابی ایران به 2 میلیارد و 800 میلیون دلار از درآمدهای کشور را از دستاوردهای دیگر این دور از گفت و گوها عنوان کرد و ادامه داد: این که در مدت تعیین شده هیچ تحریم جدیدی علیه ما وضع نخواهد شد، از امتیازهای دیگری است که تیم مذاکره کننده ی کشورمان آن ها را به دست آورد.

قبل از پایان نشست وین 6، بسیاری از ناظران بر این که احتمال تمدید گفت و گوها وجود دارد اتفاق نظر داشتند؛ اما کمتر کسی پیش بینی می کرد که مدت مذاکره ها چهار ماه تعیین شود.

«علی خرم» مدرس دانشگاه و نماینده ی پیشین ایران در مقر اروپایی سازمان ملل متحد در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا در پاسخ به پرسشی مبنی بر این که در توافق اولیه ی ژنو پیش بینی شده بود در صورت توافق حاصل نشدن در 6 ماهه ی نخست، این مذاکره ها 6 ماه دیگر تمدید شود؛ اما چرا فرجه ی 4 ماه برای ادامه ی گفت و گوها تعیین شد، اظهار داشت: در این ارتباط 2 دلیل وجود دارد؛ اول این که توافق اولیه ی ژنو پارسال در سوم آذرماه (24 نوامبر) امضا شد و این توافق تا سالروز آن یعنی سوم آذرماه امسال ادامه می یابد. دلیل دوم نیز این است که تصور 6 قدرت جهانی بر این بود که در مدت چهار ماه قادر خواهند بود تا موضوع هسته یی را حل و فصل کنند و توافق نهایی را شکل دهند. در نتیجه این امر باعث شد که فرجه ی دوم به مدت چهار ماه تمدید شود.

خرم افزود: اگر در طول این فرجه موضوعی پیش آید که دو طرف بخواهند 2 ماه دیگر بر مدت مذاکره ها بیفزایند، این امر مشکلی را ایجاد نخواهد کرد.


امید به توافق فراگیر در چهار ماهه ی آتی

هرچند که گفت و گوهای وین 6 به منظور نهایی شدن توافق هسته یی بی نتیجه ماند، اما بسیاری از تحلیلگران رسیدن به توافق جامع را در چهار ماهه ی تعیین شده ممکن ارزیابی می کنند؛ زیرا که حل نشدن موضوع هسته یی جز ادامه ی تقابل و تنش ها میان ایران و غرب، ارمغانی به همراه نخواهد آورد و دو طرف برای حل آن جدی هستند.

نماینده ی پیشین ایران در ژنو در ارتباط با میزان امیدواری به حل موضوع هسته یی در چهار ماه پیش رو، اظهار داشت: این موضوع دو طرفه است و بر می گردد به این که ایران و قدرت های جهانی هر کدام تا چه میزانی از موضع خود کوتاه خواهند آمد. بنابراین، آن چه به طرف غربی مربوط است موضوع تحریم هاست و آن چه به کشور ما ارتباط می یابد موضوع هایی چون غنی سازی، رآکتور آب سنگین اراک، تعداد سانتریفیوژها و غیره است.

خرم بهترین رویکرد را راه حلی میانه دانست که مورد توافق و رضایت دو طرف باشد و تاکید کرد: ما برای پیش بینی نتایج گفت و گوها در این مدت تعیین شده باید ببینیم دو طرف می توانند برای تعداد سانتریفیوژها، میزان غنی سازی و رآکتور آب سنگین اراک یک راه حل میانه که مورد توافق و رضایت دو طرف نیز باشد پیدا کنند یا خیر. اگر این موارد مورد اختلاف حل شود چه بسا که در طول یک ماه نیز مذاکره ها به نتیجه خواهد رسید و گرنه ممکن است چهار ماه نیز کم باشد.

در پاسخ به این که چرا مهلت 4 ماهه از سوی دو طرف اتخاذ شده است، سنایی به پژوهشگر ایرنا گفت: توافق اولیه ی ژنو (سوم آذر) تا زمانی که به مرحله ی اجرا رسید 2 ماه سپری شد (30 دی ماه)؛ بنابراین اگر ملاک شروع توافق ژنو باشد، پس بار دیگر همان زمان تکرار می شود و یک سال مورد نظر است.

این کارشناس مسایل بین المللی ضمن اظهار امیدواری به حل موضوع هسته یی در مهلت چهار ماهه ی پیش رو اظهار داشت: به خاطر عوامل و متغیرهایی که بر مذاکره ها تاثیرگذار بودند و برخی نیز تمایلی نداشتند تا توافق هسته یی به نتیجه ی نهایی برسد، من از گذشته نیز بر این باور بودم که مذاکره ها-البته نه برای مدتی طولانی- تمدید خواهد شد.

وی افزود: البته 4 یا 6 ماه تفاوت چندانی ندارد؛ مهم این است که دو طرف به این موضوع رسیده اند که توافق نهایی باید صورت گیرد.

با وجود این که برخی، تمدید توافق را برای حل پایدار موضوع هسته یی و رسیدن به توافق برد-برد ضروری می دانستند، اما گویی ایستادگی تیم هسته یی ایران بر موضع خود و دفاع از منافع ملی کشورمان به مذاق برخی رسانه های غربی خوش نیامد.

یک روز قبل از پایان نشست وین 6 که بیشتر خبرها حاکی از تمدید مذاکره ها بود، تارنمای نشریه یی «نشنال ژورنال» (nationaljournal) به عنوان یکی از بانفوذترین نشریه های آمریکایی در واشنگتن به مصاحبه ی «هوارد برمن» نماینده ی سابق دموکرات ها (نماینده ی کالیفرنیا) در کنگره ی آمریکا اشاره کرد که تاکید کرده بود آمریکا باید در صورت به نتیجه نرسیدن توافق در 4 ماهه ی تعیین شده، تحریم ها را بر ایران افزایش دهد.

تهدید و تحسین به عنوان دو ابزار مهم، مدت هاست که از طرف رسانه های وابسته به غرب و حتی برخی از مسوولان آن ها به منظور حل موضوع هسته یی به کار گرفته شده است و این موضوع حکایت از سود و منافعی دارد که گروه 1+5 از توافق به دست خواهند آورد. این در حالی است که میزان دستاوردها و امتیازهای کشورمان نیز در توافق ژنو بر همگان آشکار است.

در این راستا بود که پس از تمدید گفت و گوهای ایران و قدرت های بزرگ، تارنمای خبری-تحلیلی آلمانی «دویچه وله» از آمادگی ایران برای جذب سرمایه گذاری های خارجی بعد از برداشته شدن تحریم ها سخن گفت و تاکید کرد: شرکت ها و کمپانی های اروپایی با تیزبینی هر چه بیشتر مذاکره های هسته یی را پیگیری می کنند.

این موضوع نشان دهنده ی اهمیت گفت و گوهای هسته یی و لزوم رسیدن به توافق نهایی حتی قبل از موعد تعیین شده ی چهار ماهه است که طرف غربی آن را به خوبی درک کرده است؛ اما مخالفان این توافق گویی چشم خود را بر حقایق بسته اند و نه تنها جدیت تلاش و رایزنی دو طرف را نادیده می گیرند، بلکه سعی در اتهام زنی نسبت به فعالیت های هسته یی صلح آمیز ایران دارند.

به گزارش خبرگزاری «رویترز»، در زمان برگزاری نشست وین 6، «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا در جمع خبرنگاران اعلام کرد: طی 6 ماه گذشته ایران به تعهدات خود عمل کرده است.

بر اساس این گزارش «جان ارنست» سخنگوی کاخ سفید نیز از اقدام های تهران در 6 ماه ی گذشته تقدیر کرد و اظهار داشت: رفتارهای ایران در طول این چند ماه به طور شگفت آوری مطلوب بوده است.

اما موضوع دیگری که در این بازه ی زمانی از اهمیت دوچندانی برخوردار شده است، بحث پایان یافتن ماموریت «کاترین اشتون» به عنوان مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپاست. پایان مسوولیت وی اوایل نوامبر خواهد بود؛ اما به خاطر پایان یافتن فرجه ی چهار ماهه ی تعیین شده برای رسیدن به توافق نهایی در 24 نوامبر، او تا این زمان در مقام خود باقی خواهد ماند. بنابراین طبیعی است که مذاکره ها در چنین شرایطی با جدیت بیشتری به پیش رود.

خرم درباره ی پایان کار اشتون و تاثیر آن بر گفت و گوهای چهار ماهه ی پیش رو، گفت: نه تنها این دو موضوع، بلکه موضوع های دیگری نیز وجود دارند که بر گفت و گوها تاثیر می گذارند که از جمله ی آن می توان به بازنشسته شدن «ویلیام برنز» مذاکره کننده ی اصلی آمریکا در اوایل مهرماه اشاره کرد.

وی ادامه داد: از قبل نیز چنین نگرانی هایی نسبت به خارج شدن افراد موثر و تاثیرگذار از گفت و گوهای هسته یی وجود داشت و امروز ما امیدوار هستیم افراد جدید بتوانند خط مشی گذشته را ادامه بدهند.

در مجموع، به اعتقاد بسیاری از ناظران و تحلیلگران اگر امروز گفت و گوهای هسته یی با جدیت تمام از سوی دو طرف دنبال می شود، به واسطه ی رویکرد تعامل سازنده در دولت تدبیر و امید و همچنین افزایش اعتماد جهانی به فعالیت های صلح آمیز کشورمان است.

حل موضوع هسته یی و رسیدن به توافق نهایی در این روند، هم برای کشور ما و هم برای قدرت های بزرگ، پیامدهای مثبت و قابل توجهی را به همراه خواهد داشت.

اما نمی توان انتظار داشت مشکلی که بیش از یک دهه، محل اختلاف ایران و قدرت های جهان بوده، تنها در طول چند ماه حل و فصل شود و تحریم ها نیز به صورت یکجا و سریع برداشته شود. بنابراین پیش بینی فرجه ی چهار ماهه ی دیگر برای حل اختلاف های هسته یی نه تنها به منزله ی شکست گفت و گوها تلقی نمی شود، بلکه می تواند سنگ بنای توافقی محکم و پایدار را بگذارد.