تهران و دهلی در مسیر جهش مناسبات جهانی

 روزنامه ایران در یادداشتی به قلم افشار سلیمانی سفیر پیشین ایران در باکو نوشت:

رئیس جمهوری ایران در شرایطی به دعوت نخست‌وزیر هند راهی این کشور شده است که این سفر بیشتر از آنکه در چارچوب روابط دوجانبه مورد توجه قرار گیرد از منظر شرایط خاص منطقه‌ای و جهانی حائز اهمیت است.

حضور آقای روحانی در هند در حالی است که مقام‌های امریکا و اسرائیل می‌کوشند با طرح مواضعی درباره برجام، برنامه موشکی ایران و نقش آفرینی آن در عرصه منطقه‌ای، مسائل توسعه اقتصادی و امنیتی ایران را تحت تأثیر قرار دهند و این در حالی است که هند در دکترین جدید امنیت ملی امریکا و پیرو آن رویکرد سیاست خارجی این کشور موقعیت بهتری یافته است. به این معنا که مقام‌های امریکا درصدد هستند با تقویت رابطه خود با هند، قدرت چین را به‌عنوان یک رقیب مهم جهانی مهار کنند. در چنین شرایطی میزبانی هند از رئیس جمهوری ایران نشان دهنده آن است که دهلی نو باوجود روابط و مناسباتی که با امریکا دارد، سیاست مستقلی را از سایر کشورها نسبت به ایران در پیش گرفته است.

افزون بر مسائل بین‌المللی، شرایط ژئوپولیتیک و ژئواکونومیک ایران، جایگاه این کشور را برای کشورهای بزرگ آسیایی از جمله هند، حائز اهمیت کرده است. در این چارچوب، موضوع حمل و نقل میان ایران و هند بسیار مهم جلوه می‌کند چنانکه در خلال سفر سال گذشته نخست‌وزیر هند به ایران قراردادی درباره بندر چابهار امضا شد و سرمایه‌گذاری به ارزش 85 میلیون دلار صورت گرفت که با هدف ورود هند به آسیای مرکزی از طریق افغانستان انجام شد. خب این مسأله می‌تواند برای هند اهمیت بیشتری داشته باشد و همین‌طور ایران را به‌عنوان یک مسیر ترانزیتی ومنطقه‌ای مطرح کند. همچنین با توجه به اینکه ایران، روسیه و هند از چند سال پیش بنیانگذار کریدور شمال- جنوب بوده‌اند و این در حالی است که همزمان تشکیل کریدور شرق به غرب نیز که از سوی کشورهای غربی دنبال می‌شود، به‌عنوان رقیب کریدور شمال – جنوب مطرح است، پیگیری این کریدور برای هر دو کشور ایران و هند مهم است. برای هند از این جهت که می‌تواند کالاهایش را از طریق ایران به آسیای مرکزی انتقال دهد و برای ایران هم از نظر امنیتی واجد اهمیت است. زیرا وقتی کشوری به‌دلیل شرایط ژئوپولیتیکش در مسیر ترانزیت و حمل و نقل انرژی قرار می‌گیرد، مورد اهمیت و علاقه‌مندی منتفعان این مسیرها واقع می‌شود از این‌رو حفظ امنیت ایران به‌دلیل بهره‌مندی از چنین موقعیتی برای کشوری مانند هند حائز اهمیت است و این می‌تواند به بهره‌گیری اقتصادی و امنیتی ایران از این موقعیت بینجامد. بنابراین تقویت همکاری دو کشور در زمینه حمل و نقل دارای منافع مهم اقتصادی و امنیتی برای هر دو کشور است.

از طرف دیگر چنانچه چالش دوجانبه هند و پاکستان حل شود، منافع این صلح با توجه به موقعیت استراتژیک ایران، به نفع هر سه کشور خواهد بود زیراسرنوشت خط لوله صلح که قرار بوده گاز ایران را از طریق پاکستان به هند منتقل کند، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و هنوز به سرانجام نرسیده است. از آنجایی که به سرانجام رسیدن این خط لوله برای ایران بسیار مهم است، می‌تواند از طریق تقویت همکاری با هند این پروژه را به سرانجام برساند. زیرا باوجود اینکه ایران از منظر گاز دارای منابع غنی است اما هنوز نتوانسته است بهره‌برداری خوبی از این انرژی چه از نظر بهره برداری، چه سرمایه‌گذاری و چه تکنولوژی و صادرات داشته باشد. بنابراین این مسأله را باید از طریق تعمیق رابطه با هند مورد پیگیری جدی قرار دهد. همچنین هند یکی از کشورهایی است که به میزان زیادی از ایران نفت وارد می‌کند. حدود یک میلیون و دویست هزار بشکه نفت از ایران به چین و هند صادر می‌شود که میزان صادرات به هند، حدود 500 هزار بشکه است که نشان دهنده نیازی است که هند به نفت ایران دارد. از طرف دیگرهند کشوری است که می‌تواند به طور گسترده در صنایع نفت و شیمیایی ایران سرمایه‌گذاری کند.

یعنی در شرایطی که موضع‌گیری امریکا و تهدید به تحریم‌هایی که از سوی آنها علیه ایران مطرح می‌شود، شرایط کج دار و مریزی را برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار ایران به وجود آورده است، این علاقه در شرکت‌های بزرگ هندی دیده می‌شود که به طور گسترده‌ای وارد بازار ایران شوند.

از منظر فرهنگی هم ظرفیت بسط و تعمیق روابط میان ایران و هند وجود دارد. دو کشور اشتراکات و بسترهای تاریخی زیادی دارند که از طریق تعمیق بخشیدن به گفت‌و‌گوهای فرهنگی در کنار رایزنی‌های سیاسی می‌توان از این اشتراکات برای تأمین منافع مردم هر دو کشور بهره برد. سخنرانی آقای روحانی در مسجد حیدرآباد هند نشان دهنده این اشتراکات فرهنگی است که باید تقویت شود.

لذا ادامه همکاری دو کشور و عملی کردن توافق‌هایی که قرار است در این سفر هم امضا شود، نقش مهمی در بهبود و گسترش روابط تهران و دهلی دارد.