دلیل همگرایی ایران، روسیه و ترکیه در سوریه

 روسیه و ترکیه تلاش می‌کنند در سوریه با یکدیگر همکاری کنند. ناظران، عوامل همگرایی این کشورها  را بررسی می‌کنند. وبگاه آمریکایی المانیتور طی یادداشتی به قلم سمیح ایدیز، به این ائتلاف سه‌گانه در سوریه پرداخت و نوشت: رهبران ترکیه، ایران و روسیه بر سر برگزاری نشستی درباره سوریه در استانبول به توافق رسیدند. این توافق در پی تماس‌های اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، با ولادیمیر پوتین و حسن روحانی حاصل شد.

تاریخ این نشست هنوز تعیین نشده و وزرای خارجه سه کشور در ماه مارس جلسه مقدماتی در آستانه برگزار خواهند کرد. با توجه به تحولات اخیر سوریه که مستلزم همکاری و هماهنگی نظامی فزاینده میان سه کشور است، آنکارا علنا مایل است تا این نشست زودتر برگزار شود.

عملیات شاخه زیتون ترکیه در عفرین علیه یگان‌های مدافع خلق کُردی و عملیات مشترک روسیه با نیرو‌های نظام سوریه و مبارزان تحت حمایت ایران در ادلب، باعث بروز تنش بین آنکارا و متحدان غیررسمی‌اش در مسکو و تهران شده است.

در این یادداشت آمده: بنابراین، نشست استانبول ضمن ارائه یک رویکرد عملی برای منع بروز تنش میان آنها، ارائه یک تصویر از همکاری عمیق میان ترکیه، روسیه و ایران را دنبال خواهد کرد.

به گفته ایدیز انگیزه اصلی دوام ائتلاف سه‌گانه ایران، روسیه و ترکیه، تلاش‌های آمریکا برای یکپارچه‌سازی مواضعش در قلمرو تحت کنترل یگان‌های مدافع خلق است. این کشور‌ها - ترکیه از یک طرف و ایران و روسیه در طرف دیگر - بدون توجه به مقاصد بلندمدت یکدیگر در سوریه و در منطقه نمی‌خواهند به تنش احتمالی میان‌شان اجازه دهند که به نفع آمریکا تمام شود. اخیرا در چند موقعیت، اختلافات میان آنکارا و مسکو و آنکارا و تهران بروز پیدا کرد. امری که نشان می‌دهد که این ائتلاف مستحکم نیست.

ادلب همچنان خاری در راه همکاری ترکیه و روسیه در سوریه باقی می‌ماند. وزارت خارجه ترکیه ضمن اجتناب از ذکر درگیری روسیه در آنجا، از نظام سوریه به خاطر عملیاتش در ادلب و غوطه شرقی انتقاد کرد و خواستار «توقف فوری نقض‌های نظام در آنجا» شد.

پرواضح است که مسکو از جنگجویان سوری متحد ترکیه در شمال سوریه ناخرسند است و آنان را در ادلب بمباران می‌کند. مسکو و دمشق، آشکارا هدف پاکسازی کل استان ادلب از گروه‌های رادیکال و همچنین گروه‌های معارض تحت حمایت آنکارا را دنبال می‌کنند.

ترکیه، از مقاصد نهایی روسیه در خصوص کرد‌ها بیمناک است. شاید مسکو به عملیات ترکیه در عفرین چراغ سبز نشان داده باشد، اما آن را صریحا تایید نکرد. در مقابل، آمریکا را به خاطر هل دادن ترکیه به آنچه که وضعیت در سوریه را پیچیده می‌کند، سرزنش کرد.

کریم هاس، استاد ترکیه‌ای دانشگاه دولتی مسکو، می‌گوید مسکو طرح‌هایش برای اعطای حقوق سیاسی، مدیریتی و اجتماعی به کرد‌ها در سوریه را ترک نکرده است.

به عقیده هاس روسیه در چراغ سبز نشان دادن به عملیات ترکیه در عفرین، انگیزه پنهانی دارد. او استدلال کرده که دشواری‌هایی که ممکن است ارتش ترکیه با آن‌ها مواجه شود و همچنین تلفات فزاینده سربازان ترکیه، می‌توانند به ابزاری برای اعمال فشار به ترکیه جهت نزدیک شدن به دیدگاه روسیه درخصوص کرد‌های سوریه تبدیل شوند.

علاوه براین، بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، همچنان مخالف عملیات ترکیه در عفرین است. دمشق هشدار داده که جت‌های ترکیه سرنگون خواهند شد و اخیرا سامانه پدافند هوایی در ادلب و حلب مستقر کرده است.

از دیدگاه ایدیز این اقدام که بدون موافقت روسیه نمی‌توانست اتخاذ شود، هشداری به ترکیه بود. زیرا هیچ کشوری جز ترکیه در این منطقه عملیات هوایی انجام نمی‌دهد.

سادات ارگین، ستون‌نویس برجسته روزنامه حریت و نماینده سابق این روزنامه در واشینگتن، از جمله کسانی است که معتقد هستند در موافقت روسیه با عملیات ترکیه در عفرین، انگیزه‌های پنهان وجود دارد. به گفته ارگین، روسیه با تسهیل شروع عملیات عفرین که می‌دانست آمریکا از آن ناخرسند خواهد بود، باعث جدایی بیشتر ترکیه و آمریکا شد.

روابط آنکارا با تهران هم مشکلات محتملی دارد که اگر مدیریت نشود، ممکن است از کنترل خارج شود. این مسئله پس از درخواست روحانی در ششم فوریه از ترکیه برای توقف عملیاتش در عفرین معلوم شد. روحانی گفته که مداخلی نظامی خارجی باید بر اساس اجازه کشور میزبان و مردمش باشد.

یک روز بعد از اظهارات روحانی، مولود چاوش اوغلو به تهران سفر کرد تا به تهران اطمینان دهد که نگرانی‌هایش درباره علمیات ترکیه در سوریه نادرست است.

در حال حاضر به نظر می‌رسد که اتحاد ترکیه، روسیه و ایران علیرغم تفاوت‌ها و به خاطر دشمنی مشترک با آمریکا قابلیت دوام دارد. احتمال بروز مجدد اختلافات بین سه کشور در سوریه در اثر تحولات غیرمنتظره را نباید نادیده گرفت.