جشنواره فجر و تکرار استثنای حاشیه ساز

در همین راستا ابراهیم حاتمی‌کیا که امسال «به وقت شام » را راهی جشنواره کرده بود، اولین سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی را دریافت کرد. او وقتی پشت تریبون قرار گرفت با چهر‌ه‌ای براق اینگونه گفت: ممنونم از محبت داوران عزیز. من فیلمساز وابسته هستم، فیلمساز این نظام، فیلمسازی هستم که افتخار می‌کنم برای 30 سال روی این سن می‌آیم و می‌روم. این اتفاق برای من اولین بار نیست. می خواهم از بچه‌های سازمان اوج تشکر کنم که زحمت می‌کشند. کسانی که واقعا باید واژه سربازان گمنام امام زمان را به آن‌ها داد. متاسفم از بعضی از همکاران می شنوم که اگر سازمانی مانند اوج بیاید که این عزیز (اشاره به رضا رشیدپور مجری اختتامیه) از واژه‌هایی مثل سازمان و ارگان استفاده می‌کنند. واژه‌هایی که کم کم به آن‌ها معنا می‌دهیم. من افتخار می‌کنم فیلمی درباره مدافعان حرم ساختم. افتخار می‌کنم برای ساختن این فیلم از عزیزانی مثل قاسم سلیمانی جایزه گرفتم. افتخار می‌کنم که بچه‌های زحمت‌کش سپاه افرادی امثال بنده را رشد دادند. بابت کارهایی که کردم شرمنده نیستم. اگر خانه سینما بعدا به تشکیلات وزارت کار تبدیل شود، من کارآفرینی کردم و عوامل فیلم را در کنار خودمان رزق دادیم. واژه‌هایی که فارغ از ما بچه‌های سینما است را امثال آقای رشیدپور می‌سازند که کم‌کم در تلویزیون جمهوری اسلامی وارد می‌شود. من اعتراض می‌کنم به تلویزیون و سازمانی که فیلم‌های بنده را 30 الی 40 بار پشت سرهم پخش می‌کند اما به محض اینکه قرار است افرادی را دعوت کند که از این نوع نگاه دعوت کنند، عملا به اپوزوسیون تبدیل می‌شود. من از مسئولان شبکه سه و شبکه دو شکایتم را به خدا می‌برم برای رفتارهای زشتی که با ما داشتند. حاج قاسم سلیمانی گفت با دیدن به وقت شام گریه کردم. اف بر کسی که به من می‌گوید فیلم به وقت شام کمدی است. من غصه می‌خورم در جایی هستم که نگاهداری‌اش از بچه‌های به وقت شام است و این فیلم را نخواستند به عنوان سوژه نگاه کنند. من به خدا شکایت می‌برم. این نگاه برای این مملکت زشت است. از اظهارات ابراهیم حاتمی‌کیا چنین برمی‌آید که از بی‌توجهی به فیلم به وقت شام در صدا و سیما شکایت دارد. این درحالی است که همانطور که خودش در اظهاراتش اشاره کرد همواره برای ساخت فیلم‌ مورد توجه و تقدیر قرار گرفته است. به خصوص سی و ششمین جشنواره فیلم فجر که در اتفاقی نادر سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی بین ابراهیم حاتمی‌کیا برای فیلم به وقت شام و بهرام توکلی برای فیلم تنگه ابوقریب تقسیم شد. اتفاقا این تصمیم‌گیری و همچنین کاندیدا شدن مهناز افشار و سارا بهرامی برای بازیگران نقش اول فیلم دارکوب با نقد و نظرات متفاوتی همراه شد. در ساعات اولیه عده‌ای عنوان کردند اهدای سیمرغ بلورین یک بخش به دو نفر هم از شگفتی‌های جشنواره فجر است. چراکه سال گذشته نیز داوران به لیلا حاتمی برای فیلم رگ خواب و مریلا زارعی برای فیلم زیر سقف دودی سیمرغ بازیگر نقش اول زن را اهدا کردند. معترضان معتقدند اهدای سیمرغ به دو نفر از ارزش این جایزه می‌کاهد. در این مورد باید به مواردی اشاره کرد که در جشنواره‌های طراز اول خارجی هم یک جایزه به دو نفر تعلق گرفته است.

تاریخچه تساوی جایزه در جشنواره های سینمایی

در ۶ دوره از تاریخ 90 ساله جشن اسکار دو نفر یک جایزه را دریافت کردند. به ترتیب تاریخ، در سال 1932 فردریک مارچ برای فیلم دکتر جکیل و آقای هاید و والاس فیتزجرالد بیری برای فیلم قهرمان به صورت مشترک اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد، سال 1950 فیلم شانسی برای زندگی به کارگردانی جیمز شوت و انیمیشن به کارگردانی چاک جوینز خیلی زیاد برای خیلی کم اسکار بهترین فیلم مستند کوتاه، سال 1969 باربارا استرایسند برای فیلم دختر شوخ و کترین هپبورن برای فیلم شیری در زمستان جایزه بهترین بازیگر زن را دریافت کردند که معروف‌ترین تساوی در تاریخ اسکار است. سال 1987 فیلم‌های وقت تنها چیزی است که تو داری و آمریکا، بی‌پول و فقیر جایزه بهترین مستند فیچر، در سال 1995 فیلم زندگی اعجاب انگیز فرانتس کافکا و فیلم ترور جایزه بهترین فیلم کوتاه و سال 2013 فیلم‌های سی دقیقه پس از نیمه شب و آسمان‌خراش بهترین صدابرداری و صداگذاری را دریافت کردند. همچنین جشنواره کن در سال 2014 خاویر دولان کارگردان کانادایی برای فیلم مامان و جان لوک گدار برای فیلم خداحافظی زبان جایزه هیات ژوری را دریافت کردند. ضمن اینکه جشنواره کن برای 7 دوره در سال‌های 1955، 1969، 1975، 1983، 2001، 2002 و 2016 جایزه بهترین کارگردانی که بزرگترین جایزه این جشنواره است را بین دو کارگردان تقسیم کرده است. در سال 1955 جولز داسین کارگردان آمریکایی برای فیلم ریفیس و سرگئی واسیلیف از اتحاد جماهیر شوروی برای فیلم قهرمانان شیپکا جایزه هیات ژوری را از آن خود کردند. همچنین در سال 1969 دوابر روکا از برزیل برای فیلم آنتونیا داسموتز و وتک جنسی برای فیلم همه قهرمانان من، در سال 1975 میشل بلرت کانادایی برای فیلم فرمانروایان و کوستا گاوراس یونانی برای فیلم بخش مخصوص، سال 1983 روبر برسون برای فیلم پول و آندره تارکوفسکی برای فیلم نوستالوژیا، سال 2001 جوئل کوئن برای فیلم مردی که آنجا نبود و دیوید لینچ برای فیلم جاده مالهالند، در سال 2002 این‌کوانت داید برای فیلم آتش نقاشی شده و پل توماس اندرسون برای فیلم عشق هوایی، سال 2016 کریستین مونجیو برای فیلم فارغ‌التحصیلی و الیویه آسایاس برای فیلم مامور خرید شخصی برنده جایزه هیات ژوری کن شدند. نکته مهم در نمونه‌های بین‌المللی این است که هیات داوران برای اهدای یک جایزه به دو نفر چه توضیحی ارائه کردند و اساسا در صورتی که این تصمیم‌گیری با آئین‌نامه جشنواره‌ها تناقض نداشته باشد، اصلا نیازی به توضیح وجود دارد؟

داوران در شب اختتامیه سرافکنده بودند

احمد طالبی‌نژاد منتقد و فیلمساز سینما درباره اهدای دو جایزه بین دو نفر در جشنواره‌های توضیح می‌دهد: این اتفاق مسبوق به سابقه است و هیچ اشکالی ندارد، ممکن است دو فیلم آنقدر هم عقل باشند و هیات داوران تصمیم بگیرند که جایزه مشترک بدهند. این کار مدیران را برای اهدای جایزه دوم سخت می‌کند اما ایرادی ندارد. اینکه چه سیاست‌های پشت پرده جشنواره فیلم فجر وجود دارد را کاری نداریم اما سنت جایزه مشترک در همه جای دنیا رایج است. طالبی‌نژاد درباره آیین نامه فجر و در این مورد به خصوص بیان می‌کند: آیین‌نامه‌ها وحی منزل نیستند و یک قرارداد است که به راحتی می‌توان مرزهای آن را جا به جا کرد. ضمن اینکه در مورد جایزه بهترین فیلم سی و ششمین جشنواره فیلم فجر دچار تردید هستم. چرا که به نظر می‌رسد یکی از آن‌ها تحمیلی است گرچه هر دو فیلم هم سنگ و همسو هستند ولی یکی از آن‌ها فرمایشی است.

این منتقد وظیفه هیات داوران برای شفاف‌سازی اهدای سیمرغ به دو فیلم اینگونه می‌گوید: هیات داوران یا نباید قبول کنند که وارد بازی جشنواره فجر شوند. همانطور که من از دهه 70 این پیشنهاد را داشتم و تا الان مقاومت کرده‌ام. چرا که می دانم جشنواره فیلم فجر یک رویداد فرهنگی- سیاسی است و یک جشنواره صرفا هنری نیست. داورانی که پذیرفته‌اند باید تبعات آن را بپذیرند. شب اختتامیه که به چهره بعضی از داوران نظیر خسرو دهقان نگاه می‌کردم به نظرم سرافکنده بودند. احساس کردم اتفاقی خارج از قدرت داوران افتاده است.