یک خبر خوب برای دختران سرطانی

 محققان دانشگاه ادینبورو موفق به رشد تخمک انسان در محیط آزمایشگاه شده‌اند. این دستاورد نه‌تنها می‌تواند به زنانی که در کودکی به سرطان مبتلا شده‌اند، شانس مادر شدن بدهد؛ بلکه رازهای رشد و نمو تخمک انسان را آشکار خواهد کرد.

 نوزادان دختر با تعداد زیادی تخمک درون رحم خود به دنیا می‌آیند که تنها تعداد اندکی از آن‌ها پس از بلوغ این دختران به رشد کامل خواهند رسید. ده‌ها سال است که محققان تلاش می‌کنند تا تخمک انسان را تا مرحله بلوغ در خارج از رحم رشد دهند. خبر خوب این‌که آن‌ها بالاخره موفق شده‌اند. پژوهشگران با آزمون‌های متعدد توانسته‌اند شرایط آزمایشگاهی لازم را برای سطح مناسب اکسیژن، هورمون‌ها، پروتئین‌هایی که رشد را امکان‌پذیر می‌کنند و محیط کشت تخمک، تعیین کنند. کارشناسان می‌گویند با موفقیتی عالی روبه‌رو هستیم؛ اما استفاده بالینی از آن زمان‌بر خواهد بود.

 شگفت‌انگیز؛ اما...

بی بی سی نوشت:زمانی که محققان نتایج آزمایشگاهی رشد خارج از رحم تخمک انسان را در نشریه «Molecular Human Reproduction» منتشر کردند، با کاستی‌های متعددی مواجه شدند. طی این آزمون‌ها تنها ۱۰ درصد از تخمک‌ها توانسته بودند مسیر خود را تا بلوغ ادامه بدهند و از سوی دیگر، همین درصد اندک نیز مراحل باروری را طی نکرده بودند تا نتایج اولیه قابل‌اعتماد باشد.

«اِوِلین تِلفر» که یکی از محققان این پژوهش است به بی‌بی‌سی می‌گوید: «این بسیار شگفت‌انگیز است که موفق شده‌ایم خارج از بدن انسان تخمک را رشد بدهیم؛ اما به سال‌ها کار و تلاش برای بهبود محیط کشت و شرایط و بررسی کامل کیفیت تخمک‌ها نیاز داریم. نمی‌دانم کی به سراغ آزمون‌های بالینی خواهیم رفت؛ اما قدم بزرگی در راه شناخت مراحل رشد تخمک انسان برداشته‌ایم».

شرح عکس: نمایی از سلول تخمکی که در آزمایشگاه رشد کرده است.

فرایند رشد تخمک‌ها در بدن زنان بسیار دقیق و کنترل‌شده است. تعدادی از این تخمک‌ها طی دوران نوجوانی به بلوغ می‌رسند و تعدادی بیشتر در دهه‌های آتی عمر زنان بالغ خواهند شد. هر تخمک باید طی فرایند رشد خود، نیمی از ماده ژنتیکی اولیه را از دست بدهد تا هنگام لقاح، موازنه ژنتیکی‌ای که به آن نیاز داریم برقرار شود.

تقسیم تخمک به تشکیل گویچه‌های قطبی کوچکی منجر می‌شود؛ اما در محیط آزمایشگاه این گویچه‌ها به شکل غیرطبیعی بزرگ بودند. رشد تخمک انسان در محیط آزمایشگاهی هنوز نیازمند بررسی و کنترل بهتری است.

 امیدی تازه

شیمی‌درمانی و پرتودرمانی می‌تواند شانس بچه‌دار شدن را از بیماران سرطانی بگیرد. زنان می‌توانند پیش از آغاز درمان، تخمک‌های بارور و حتی جنین خود را فریز کنند؛ اما این امکان برای دخترانی که در کودکی دچار سرطان شده‌اند وجود ندارد. در حال حاضر تنها شانسی که برای این دختران وجود دارد، فریز کردن بخشی از بافت رحم و بازگرداندن آن به بدن فرد طی سال‌های بعد است. گاهی این بافت می‌تواند شکل طبیعی خود را از دست بدهد یا دچار ناهنجاری‌هایی شود که استفاده از آن را غیرممکن می‌کند. محققان می‌گویند رشد تخمک‌ها در آزمایشگاه روش مطمئن‌تر و کم‌خطرتری است.

در حال حاضر محققان دانشگاه ادینبرو مجوز باروری این تخمک‌های آزمایشگاهی را در اختیار ندارند. آن‌ها می‌توانند پس از مقایسه خصوصیات مولکولی و ژنتیکی این تخمک‌ها با تخمک‌هایی که در رحم انسان رشد کرده‌اند، برای باروری آن‌ها مجوز بگیرند یا به سراغ مؤسسات همکاری بروند که پیش از این چنین مجوزی را اخذ کرده‌اند. شاید طی سال‌های آینده شاهد آی.وی.اف به کمک تخمک‌های آزمایشگاهی باشیم.