یک استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با بیان اینکه "داعش تفاوت‌هایی با
القاعده دارد"، اظهار کرد: اکنون اهل سنت خطر داعش را متوجه شده و به
مقابله اعتقادی با آنها روی آورده است.
داوود فیرحی در هفتاد و هشتمین نشست ماهانه بنیاد باران با بیان اینکه "ادیان ذاتاً رادیکال نیستند ولی در دوره‌ای استعداد افراط‌گرایی پیدا می‌کنند"، گفت: در همه ادیان ابراهیمی و غیرابراهیمی ما شاهد ظهور افراطی‌گری در دوره‌ای بوده‌ایم.
وی افزود: ما اکنون در جهان اسلام نیز شاهد غلبه افراط‌گرایی در خاورمیانه هستیم. اکنون داعش موج چهارم سلفی‌گری است. جنبش سلفی از قرن هفت یا هشت هجری قمری شروع شده و تاکنون چهار مرحله را طی کرده است. مرحله اول آن تلاش‌های "ابن تیمیه" در واکنش به حمله مغول‌ها بود. موج دوم این جنبش اواخر قرن نوزده شکل گرفت و موج سوم آن به القاعده و پایان جنگ سرد مربوط است. موج چهارم نیز از سال 2006 با آغاز فعالیت جبهه النصره و داعش آغاز شد.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه "جنبش سلفی یک جنبش روشنگر است"، خاطرنشان کرد: این جنبش این ایده را دارد که علت حضور قدرت‌های بزرگ در جهان اسلام ناشی از ضعف جهان اسلام بوده و این ضعف ناشی از فرقه‌گرایی در جهان اسلام است؛ بنابراین جنبش سلفی تلاش می‌کند با فرقه‌گرایی بوسیله رویکرد بازگشت به صدر اسلام مخالفت کند.
فیرحی در ادامه با اشاره به اینکه "جنبش سلفی بر وحدت تکیه دارد"، اظهار کرد: آنها معتقدند برای مقابله با فرقه‌گرایی باید به ظاهر نص بازگشت و به علم دینی نیازی نیست. در واقع در آیات قرآن مسأله جهاد وجود دارد که شیعه و سنی این جهاد را با ابزارهایی کنترل می‌کنند؛ مثلاً در تشیع گفته می‌شود جهاد ابتدایی مخصوص معصوم است و اهل سنت هم معتقدند جهاد ابتدایی باید به فرمان مفتی یا خلیفه انجام بگیرد.
وی با بیان اینکه "در جریان سلفی به آیات جهاد استناد می‌شود و آنها به این آیات عمل می‌کنند"، افزود: این جنبش وحدت را با خشونت دنبال می‌کند و با کافر خواندن مسلمانان با آنان درگیر می‌شود؛ بنابراین این تناقض در این جنبش وجود دارد که آنها بر وحدت تکیه می‌کنند اما با مسلمانان دیگر درگیر می‌شوند.
این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اینکه "جنبش سلفی در حوزه‌های فنی بسیار مدرن است"، خاطرنشان کرد: امکانات داعش حتی برای برخی از ارتش‌های منطقه ناشناخته است اما آنها در حوزه علوم انسانی به شدت سنتی هستند و در بحث‌های مربوط به انتخابات، دولت مدرن و حقوق زنان سنتی و خشن عمل می‌کنند.
فیرحی همچنین با بیان اینکه "داعش از بازماندگان القاعده اردن و عراق در سال 2003 تأسیس شد"، گفت: آنها از سال 2006 تا 2010 سازماندهی شدند و تا 2014 رشد کردند و اکنون با در اختیار داشتن سرزمین‌هایی نزدیک به 2.5 تا 3 میلیون نفر جمعیت را تحت پوشش دارند. داعش ابتدا با ایمن‌الظواهری بیعت کرد و با جبهه النصره متحد شد اما در ماه می 2014 از النصره جدا شده و در فوریه همین سال از القاعده هم فاصله گرفت و حدود یک ماه پیش اعلام خلافت کرد.
وی همچنین اظهار کرد: داعش و القاعده با آمریکا و غرب، تشیع و مکاتب اربعه اهل سنت مخالفت می‌کنند اما تفاوت آنها این است که برای القاعده محور مرکزی غرب است و درگیری با شیعه در مرحله بعدی قرار دارد اما هدف کانونی داعش، تشیع است. آنها به جای آزادسازی قدس به دنبال آزادسازی بغداد بوده و به دنبال احیای عصر هارون‌الرشید هستند.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: القاعده بین‌المللی عمل می‌کنند و در اروپا یا آمریکا اقدامات تروریستی انجام می‌دهد اما داعش خاورمیانه را به عنوان قلب جهان مورد هجوم قرار می‌دهد. آنها نیروهای اروپایی را به خاورمیانه می‌کشانند.
فیرحی ادامه داد: شکاف‌های شیعه و سنی و اختلافات بر سر تقسیم قدرت و حضور نیروهای ارتش از منطقه تکریت و موصل موجب شد که داعش به راحتی بر مناطقی از عراق مسلط شود. با این وجود داعش دارای یک نرم‌افزار اعتقادی است. فقه التکفیر توسط داعش شکل گرفت و آنها توانستند احساسات خشونت‌گرا را با باورهای مذهبی در هم بیامیزند.
وی با بیان اینکه "تکفیر در شیعه و سنی وجود دارد"، اظهار کرد: داعش معتقد است چون اهل سنت پیرو مکاتب اربعه جهاد را تعطیل کردند پس کافر شدند و انکار حکم‌الله، کفر محسوب می‌شود و تعطیلی عملی حکم خداوند به معنای انکار آنهاست. آنها دنبال تشکیل حکومت اسلامی و نه حکومت‌های اسلامی هستند و چون مسلمانان از نظر آنها جهاد را تعطیل کرده‌اند پس کافر شده‌اند و در واقع کافرسازی مسلمانان مهم‌ترین بخش رادیکالیسم و فقه تکفیری داعش است.
این استاد دانشگاه همچنین تصریح کرد: داعش سریع‌التکفیر است و به همین دلیل در ماه‌های اخیر اهل سنت کتاب‌هایی را برای مقابله با این گروه منتشر کردند. در واقع از نظر یک عضو داعش، کشتن یک کافر واجب است و بر اساس تفکرات تکفیری آنها، وقتی یک عضو داعش یک مسلمان را می‌کشد خود را به عنوان مجاهد فی‌سبیل‌الله می‌داند نه یک تروریست. او این اقدام را به زعم خود با خلوص نیت انجام می‌دهد.
فیرحی با بیان اینکه "جوانان زیادی از سراسر دنیا در جمع داعش حضور دارند"، خاطرنشان کرد: این جوانان هر روز قرآن می‌خوانند و انسان‌های لااوبالی نیستند اما داعش بوسیله جنگ و خشونت یا جاذبه‌های جنسی یا دستیابی به اموال غارت شده این جوانان را به سوی خود جذب کرده است.
وی در پایان با بیان اینکه "بخشی از اموال غارت شده به بیت‌المال مورد نظر داعش و بخشی از آن به خود اعضای داعش می‌رسد"، گفت: اکنون بسیاری از اعضای اروپایی داعش از اروپای شمالی جذب شده‌اند. آنها دین خود را از کسانی آموخته‌اند که این افراد دکتر یا مهندس بوده و مطالعاتی در علوم دینی داشته‌اند. در واقع آنها دین را از مفتی‌ها یا روحانیون سنی نیاموخته‌اند.
