آیا نوشیدن شیر باعث بلند شدن قد می شود؟

 جمله همیشگی مادرها: شیر بخور والا قدت بلند نمی شه. همه ما این جمله را در کودکی بارها و بارها شنیده ایم. این مایع سفید رنگ لبنی خواص تغذیه ای زیادی دارد که برای رشد هم مفید است. ولی این که چه قدر بخوریم و آیا شیر قد را بلند می کند نت‌نوشت امروز به آن پاسخ می دهد.

تا چه سنی نوشیدن شیر قد را بلند می کند ؟
اگر سن بلوغ را پشت سر گذاشته اید یعنی بعد از ۲۰ سالگی نوشیدن شیر تاثیر زیادی در بلند شدن قدتان ندارد. همه و بخصوص پسرها بین ۱۸ تا ۲۵ سالگی رشد استخوان شان تکمیل شده و بیشتر از آن رشد نمی کند. ولی تا قبل از ۲۰ سالگی است که تاثیر خوردن شیر بر روی قد خیلی خیلی موثر است.
مطالعات نشان داده است قد دختران علاوه بر ژنتیک ارتباط مستقیمی با نوشیدن شیر دارد. مطالعات دیگر نشان داده است افرادی که تا سه سالگی شیر بیشتری می خورند بعد از سن بلوغ ۲/۵ سانتیمتر از هم سالان خود بلندتر هستند.
به همین دلیل برای دختران تا قبل از بلوغ کامل یعنی اولین عادت ماهانه و پسران تا ۲۵ سالگی خوردن نوشیدن شیر قد را بلند می کند و باعث تراکم استخوان و قوی شدن استخوان‌ها می‌شود.

تغذیه مهم است؟
تغذیه دوران کودکی که البته محدود به شیر خوردن زیاد نیست – ۲۰ تا ۴۰ درصد بیشتر باعث بلندتر شدن قد آن‌ها در بزرگسالی می شود. کودکانی که سوءتغذیه دارند معمولا از همسالان خود کوتاهتر هستند.
رشد استخوان ها در دوران کودکی تاثیر زیادی در سلامتی و محکم بودن استخوان‌ها و بلند بودن قد بعد از بلوغ دارد. برای بلند شدن قد، کودکان باید به اندازه کافی پروتئین، چربی، کربوهیدرات، ویتامین و موادمعدنی دریافت کنند. دریافت کم کالری در این دوران باعث ضعیف شدن بدن کودک، کوتاهی قد و حتی ضریب هوشی پایین می شود.
ولی چرا مصرف شیر در دوران کودکی و نوجوانی این همه اهمیت دارد و آیا نوشیدن شیر قد را بلند می کند؟

شیر استخوان‌ها را محکم می کند؟
اگر یک نگاه کلی و سریع به مواد مغذی شیر داشته باشیم متوجه می شوید چرا مصرف شیر در کودکی از اهمیت زیادی برخوردار است و چرا نوشیدن شیر قد را بلند می کند. حتما جدول زیر را بررسی و مطالعه کنید.
بعد از ۱۴ سالگی میزان مورد نیاز مصرف روزانه پروتئین محدود به ۱۵۰ تا ۲۵۰ گرم با توجه به سن و فعالیت بدنی است. یعنی هر چه سن بالاتر برود بدن به پروتئین کمتری نیاز دارد.
هر چند ژنتیک و تغذیه تاثیر زیاد بر رشد کودک دارد ولی خوردن شیر این دو فاکتور را تقویت کرده، باعث می شود تا قد کودک چند سانتیمتری بلندتر شود. علاوه بر کلسیم موجود در شیر، ویتامین های A و D تاثیر زیادی بر قد کودک دارد. به همین دلیل بعضی از شرکت های تولید کننده طبق درخواست دولت اقدام به تولید شیرهای غنی شده حاوی این ویتامین ها می کنند.
به همین دلیل توصیه می شود همه گروه های سنی و بخصوص برای کودکان و نوجوانان از شیر غنی شده استفاده شود. شیرهای کم چرب یا بدون چربی برای کودکان مفید نیست. به همین دلیل برای این گروه سنی حتما باید از شیر پرچرب غنی شده استفاده کنند.

شیر منبع تغذیه ای خوبی است؟
هر چند شیر تنها راه تامین کلسیم نیست و باید از مواد غذایی دیگر حاوی این ماده معدنی بهره گرفت ولی شیر در دسترس‌ترین و مهم‌ترین منبع تامین کلسیم است. مواد غذایی دیگر مثل ماست، تخم مرغ، اسفناج، انواع گوشت، و سیب زمینی (شیرین) از دیگر منابع تامین کلسیم است.
برای تامین ویتامین های A و D مورد نیاز بدن نیز بهتر است علاوه بر شیر، از نور خورشید، انواع ماهی های چرب، سریال های غنی شده و پنیر و تخم مرغ بهره گرفت.

آیا می توان از شیرهای جایگزین استفاده کرد؟
معمولا وقتی از شیر صحبت می شود منظور شیر گاو یا شیر گوسفند است. ولی شیرهای دیگر مثل شیر بز، شیر اسب، شیر شتر، شیر سویا و شیر بادام نیز جایگزین های خوبی برای شیر گاو است. ولی تحقیقات نشان داده است کودکان نوپایی که روزانه ۳ تا ۴ فنجان شیر بادام می آشامند کمی قدشان از همسالان‌شان که از شیر گاو استفاده می کنند کوتاه‌تر است. دلیل آن هم این است که شیر بادام پروتئین و چربی کمتری دارد.

آیا ژنتیک حرف اول را می زند؟
هر چند بلندی قد یک فاکتور ژنتیکی و خوشبختانه ژن غالب است که ۶۰ تا ۸۰ درصد بلندی قد فرد به آن بستگی دارد، ولی فاکتور تغذیه می تواند بین ۷۰ تا ۹۰ درصد باعث بلندی قد شود. در واقع تغذیه عامل جایگزین و تشدید کننده عامل ژنتیک است. چرا که دانشمندان کشف کرده اند ۰۰۰ر۶۰ ژن در بلندی قد تاثیر دارند که فقط ۹۰۰ تای آن‌ها با کشیدگی و بلندی استخوان ها ارتباط مستقیم و تاثیر گذار دارد.

چه عوامل دیگری بر بلندی قد تاثیر می گذارد؟
علاوه بر ژنتیک و تغذیه عوامل دیگری مثل بیماری سلیاک ( حساسیت به گندم)، آرتریت، سرطان، سندروم مارفان Marfan syndrom و مصرف دارو بر رشد قد تاثیر دارد. سندروم های داون و ترنر نیز از عواملی است که باعث کوتاهی قد می شود. و البته ورزش‌هایی مثل بسکتبال و والیبال تاثیر خوبی بر بلندی قد دارد. بررسی نشان داده است افرادی که در کودکی و نوجوانی بسکتبال بازی می کنند بین ۲ تا ۵ سانتیمتر قد آن‌ها از همسالانشان بعد از سن بلوغ بلندتر است.
نکته مهم این است که مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین A و ویتامین D را نمی توان به صورت خام مصرف کرد و معمولا باید با فرآیند پختن تهیه و میل شود. به همین دلیل شیر را می توان راحت‌ترین منبع تغذیه ای کلسیم دانست که امروزه هم نیازی به جوشاندن و پختن ندارد مگر آن که از شیر خام و مستقیم دوشیده شده از چهارپایان در مزرعه گرفته شده باشد.