ژست نامتعارف نوجوانان در شهر؛ سیگار دیگر تابو نیست!

 سنی نداشت، هنوز کودکی بیش نبود اما ژست سیگار دست گرفتنش او را بزرگ کرده و نگاهش سرشار ازغرور؛ غروری که به او اعتماد به نفسی کاذب بخشیده بود و باور نمی کردی که نوجوانی با این سن و سال کم این گونه سیگار به دست بگیرد و به آن پُک بزند.

در همین حال دوستی را دیدم که به او نزدیک شد او هم بی محابا و بدون خجالت از رهگذران، سیگاری آتش زد و بر گوشه لب گذاشت و شروع به گپ و گفت با دوستش کرد؛ با گذر از خیابان به فکر فرو رفتم هرچند زیاد برایم عجیب نبود چرا که سن مصرف سیگار کاهش یافته و قبح اجتماعی آن از بین رفته است اما سوالات ریز و درشتی در ذهنم رقم زد. اینکه دخترکان نوجوان با سیگار کشیدن به کجا می روند و آخر داستانشان چه می شود؟ اینکه آیا آنها معتادان آینده هستند و آیا داستان به همین سیگار ختم می شود؟ شنیده اید که می گویند اعتیاد به موادمخدر از سیگار شروع می شود!
این روزها در جامعه شاهد استعمال سیگار توسط نوجوانان کم سن و سال حتی در بین دختران نوجوان هستیم؛ نوجوانانی که تازه از پوسته کودکی سر درآورده اند و قصد دارند به دیگران ثابت کنند که «بله ما هم هستیم.»
نکته قابل تامل آنکه در حال حاضر هیچ منعی برای مصرف سیگار در خیابان های شهرمان وجود ندارد و گویی قبح اجتماعی این امر شکسته شده و از بین رفته است یعنی دیگر سیگار کشیدن حتی برای زنان و دختران در انظار عمومی و کوچه و خیابان تابو نیست.
حال این سوال مطرح است که آیا قانونی وجود دارد که منع مصرف سیگار را به ما گوشزد کند؟ آیا فروش و استعمال سیگار برای نوجوانان آزاد است و یا منع قانونی وجود دارد؟ سن و سال استعمال سیگار از چه سنی مجاز است و اینکه چرا قانون بازدارنده ای برای کنترل جوانان وجود ندارد؟

** سیگار معضلی جهانی
بررسی محققان نشان می دهد که مصرف سیگار، یکی از معضلات جهانی است که زنگ خطری جدی برای جامعه، خانواده و نسل جوان به شمار می آید.
کارشناسان معتقدند تا چند دهه آینده، مرگ و میر ناشی از استعمال سیگار در دنیا بویژه در کشورهای درحال توسعه که روند سیگاری شدن روبه افزایش است؛ پا از اپیدمی فراتر خواهد نهاد. آنها همچنین معتقدند که حس بزرگی، لذت جویی و تمرکز هنگام مطالعه از دلایل ترغیب نوجوانان و جوانان به استعمال سیگار است.
در حال حاضر کشورمان از قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات در کشور برخوردار است؛ قانونی که 15 شهریور 1385 در کشور به تصویب رسیده و شامل 20 ماده اجرایی است اما به درستی اجرا نمی شود. یعنی با گذشت 11 سال از تصویب، همچنان شاهد ضعف اجرایی آن هستیم.
طبق این قانون، فروش و عرضه دخانیات به افراد زیر 18سال توسط عرضه کنندگان ممنوع است و متخلف باید علاوه بر ضبط فرآورده های دخانی کشف شده، به جزای نقدی محکوم شود اما شاهدیم که سیگار حتی به صورت نخی، توسط مغازه ها و دکه های روزنامه فروشی به نوجوانان کم سن و سال فروخته می شود، یعنی منعی برای خرید وجود ندارد.
متخصصان معتقدند که سیگار اعتیاد آور است؛ به همین جهت است که رهایی از اعتیاد حاصل از سیگار، دشوار است و همین امر دلالت بر اهمیت پیشگیری برای از میان بردن یا کاستن این معضل دارد.
نتیجه تحقیقات به عمل آمده نشان می دهد که بیشتر سیگاری های امروز، سیگار کشیدن خود را از سنین زیر 18 سال و در دوران نوجوانی شروع کرده اند، بنابراین لازم است که برنامه ریزی جدی و اقدامات پیشگیرانه انجام شود.

** 3 درصد دختران و 12درصد پسران در کشور سیگار می کشند
دکتر محمدرضا مسجدی دبیرکل جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران با ابراز نگرانی از وضعیت مصرف دخانیات در کشور به خبرنگار ایرنا می گوید: در حال حاضر 3 درصد دختران و کمتر از 12درصد پسران دانشجوی سال اول سیگار و قلیان می کشند که این آمار برای دانشجویان سال آخر در دختران به 8درصد و در پسران به بیش از 20 درصد می رسد.
محمد اسماعیل افشار عضو هیات مدیره جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات هم می گوید: 25 نوع سرطان در اثر مصرف سیگار ایجاد می شود که در راس آن سرطان ریه است.
وی می افزاید: مصرف هرنخ سیگار پنج دقیقه از عمر را کم می کند و به دستگاه تنفسی، دستگاه گوارش، پوست، توانایی جنسی، قلب و عروق و کلیه اثر سوء می گذارد؛ این اثرات باعث ایجاد بیماری های فراوان در افراد سیگاری می شود.

** هر سه ثانیه یک مرگ با مصرف سیگار
دکتر امان قرائی مقدم جامعه شناس درباره شیوع مصرف سیگار در بین جوانان می گوید: شیوع مصرف سیگار در نقاط مختلف جهان با هم تفاوت دارد اما سن شروع مصرف سیگار تا حدودی در همه کشورها مشابه یکدیگر است و از حدود 11 - 16سالگی آغاز می شود.
وی با بیان اینکه مصرف سیگار در جهان هر سه ثانیه یک نفر را به کام مرگ می کشاند، می گوید: از حدود 3میلیون نفری که سالانه در جهان بر اثر عوارض ناشی از مصرف سیگار فوت می شوند یک میلیون نفر آنان به کشورهای در حال توسعه تعلق دارد و روند سیگاری شدن در کشورهای توسعه یافته رو به افزایش است.
این مدرس دانشگاه خوارزمی، آمار سیگاری ها را در کشور حدود 12میلیون نفر اعلام می کند و می گوید: مصرف سیگار، بار اقتصادی بزرگی بر دوش خانواده و جامعه تحمیل می کند.
وی می افزاید: سیگاری ها در کشور ما نیز سالانه بیش از 365 میلیارد تومان صرف خرید سیگار می کنند.
این کارشناس با بیان اینکه سیگار کشیدن نه تنها سلامت فرد سیگاری بلکه سلامت اطرافیان وی را به مخاطره می اندازد،
می گوید: هرچند کشت توتون و تولید سیگار موجب اشتغال و درآمد ارزی و رونق اقتصادی کشورها می شود، اما حقیقت آن است که صنعت دخانیات با زیان اقتصادی بسیار شدیدی همراه است.
قرائی مقدم ادامه می دهد: هزینه های درمان عوارض ناشی از مصرف سیگار هم به مراتب بیشتر از در آمدهای حاصل از صنعت دخانیات است چرا که استعمال سیگار علاوه برسلامت جسم، سلامت روانی افراد را هم به خطر می اندازد.
قرائی مقدم می گوید: سیگار علاوه برآنکه خود اعتیار آور است، زمینه ساز اعتیاد به سایر مواد افیونی نیز هست. جامعه ای که در آن استعمال دخانیات رواج پیدا کند همانند جامعه بیمار است زیرا رهایی از اعتیاد بسیار دشوار خواهد بود.

** بازگشت 75 درصدی به استعمال سیگار
قرائی مقدم می گوید: برآوردها نشان می دهد در بهترین مراکز بازپروری شانس بازگشت بعد از ترک بیش از 75 درصد است و همین امر دلالت بر اهمیت پیشگیری و کاستن این معضل جهانی دارد.
وی خاطرنشان می کند: از سال های 1970 به بعد، بیشتر فعالیت های سازمان بهداشت جهانی (W.H.O) و دیگر جوامع بهداشتی از درمان به سوی پیشگیری از اعتیاد به دخانیات معطوف شده است.
این جامعه شناس، پیشگیری از اعتیاد به استعمال دخانیات را مستلزم انجام اقدامات چند جانبه می داند و می گوید: یکی از ارکان مهم این اقدامات آگاه سازی و ایجاد نگرش منفی درباره سیگار کشیدن در میان افراد غیرسیگاری در معرض خطر است.
این محقق می افزاید: طراحی برنامه آگاه سازی در جامعه لازم است و باید بدانیم که نوجوانان ما بیشتر در چه سنی سیگار کشیدن را امتحان می کنند؟ تا بتوانیم سن مناسب را برای ارائه برنامه آگاه سازی، مشخص کنیم. دیگر آنکه باید بدانیم انگیزه غالب که سبب گرایش جوانان ما به مصرف سیگارمی شود، چیست و امتحان کردن سیگار با کدام یک از عوارض اجتماعی و خانوادگی ارتباط بیشتری دارد؟
قرائی مقدم می گوید: بررسی تحقیقات به عمل آمده بر روی سیگاری ها نشان می دهد که عوامل مختلفی همچون فردی، خانوادگی و اجتماعی در شیوع مصرف سیگار موثر است و این امر در بین دانش آموزان دبیرستانی در نقاط مختلف جهان یکسان نیست و عوامل گوناگونی در مصرف سیگار دانش آموزان دبیرستانی دخالت دارد.

** فروش نخی سیگار عامل مصرف سیگار
مجید ابهری رفتار شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی هم می گوید: متاسفانه زشتی زدایی از مصرف سیگار در جامعه باعث شده که حداقل سن مصرف به 14 سال برسد که علت اصلی این زشتی زدایی ها در فیلم ها و سریال ها است یعنی در 90درصد از فیلم های ماهواره ای و سریال ها، مصرف سیگار بین زن و مرد امری عادی بوده و در جامعه ما با کمال تاسف برخی از نوجوانان و جوانان مصرف سیگار را نشانه امروزی بودن و بزرگ شدن می دانند.
وی براین باور است که فروش نخی سیگار در دکه ها و مغازه ها بستر اصلی و مهم رواج مصرف سیگار در بین نوجوانان است و هیچ سازمان و نهادی خود را مسئول مقابله با این وضعیت نمی داند.
ابهری می گوید: درحال حاضر دختران جوان در انظار عمومی سیگار مصرف می کنند که اگر با این وضعیت مقابله نشود جمعیت دختران سیگاری با پسران برابری خواهد کرد. در حال حاضر مصرف سیگار در بین دختران در مقایسه با پسران یک به سه می باشد.

**تهیه آسان قلیان و سیگار عامل افزایش گرایش
ابهری تهیه آسان مصرف قلیان و سیگار در اماکن عمومی توسط نوجوان و جوانان را دلیل عمده گرایش نوجوانان به سیگار بیان می کند. وی همچنین بر این باور است که 95درصد از معتادن ابتدا با سیگار آشنا شده سپس به مواد مخدر کشیده شده اند.
وی می افزاید: متاسفانه درحال حاضر فروش کاغذ سیگار و توتون های باز، برای ساخت سیگار برای فرزندان ما تبدیل به سرگرمی و امتیاز اجتماعی شده است و در دکه ها و مغازه ها به فروش می رسد که نهادهای متولی باید فکری برای آن بکنند.
او ادامه می دهد: فروش کاغذ سیگار یکی از مقدمات گرایش به اعتیاد بوده و برخورد سلبی نتیجه مناسب نخواهد داد بلکه آموزش و پیشگیری بسیار مناسب تر است. در برخی موارد شاهدیم که جوانان گل و گراس را در توتون سیگار مخلوط کرده و مصرف می کنند.
این رفتار شناس اجتماعی می گوید: بیان زیان های سیگار و عواقب شوم آنها در بدن انسان از طریق رسانه ها و مهم تر از همه مقابله با تک فروشی سیگار می تواند از جمعیت سیگاری بکاهد و می توان با ایجاد سرگرمی های مناسب برای جوانان بطور رایگان یا ارزان، افکار آنها را به سوی ورزش و سلامت هدایت کرد تا از مصرف سیگار دور شوند.