این گزارش به یادآوری بزرگترین خطراتی می‌پردازد که تاکنون زمین و حیات روی آن‌را تهدید کرده‌اند، از برخورد سیارک‌ها گرفته تا انفجار بمبهای هیدروژنی و فوران سهمگین آتشفشان. آیا زمین در مقابل سلاح‌های هسته‌ای هم دوام می‌آورد؟
این گزارش به یادآوری بزرگترین خطراتی می‌پردازد که تاکنون زمین و حیات روی آن‌را تهدید کرده‌اند، از برخورد سیارک‌ها گرفته تا انفجار بمبهای هیدروژنی و فوران سهمگین آتشفشان. آیا زمین در مقابل سلاح‌های هسته‌ای هم دوام می‌آورد؟10- رویداد تونگاسکا
یکی از هولناک‌ترین اتفاقات تاریخ بشر، رأس ساعت ۷ و ۱۴ دقیقه ۳۰ ژوئن ۱۹۰۸ رخ داده است. در این لحظه انفجار مهیبی در کنار رودخانه تونگاسکا در سیبری، روسیه به وقوع پیوست. موج حاصل از این ضربه، تنه درختان منطقه‌ای به مساحت ۲۰۰۰ کیلومترمربع را شکست و ساکنان مناطقی ده‌ها کیلومتر دورتر را از ترس میخکوب کرد.
قدرت این انفجار معادل قدرت تخریب ۱۵ میلیون تن تی.ان.تی برآورد شده است. این مقدار تقریباً به اندازه قدرت انفجار هسته‌ای-حرارتی موسوم به قلعه براوو است که توسط ایالات متحده آمریکا در اواخر ماه فوریه سال ۱۹۵۴ آزمایش گردید؛ در حدود ۱۰۰۰ بار قدرتمندتر از انفجار اتمی هیروشیما و در حدود یک سوم قدرت انفجار بمب تزار است که بزرگترین سلاح هسته‌ای آزمایش شده توسط بشر است. شوک ناشی از انفجار برابر ۵ ریشتر تخمین زده شده است. شدت چنین انفجاری قادر به تخریب کلانشهر بزرگی می‌باشد.
شاید شهاب‌سنگی چند ده متری که بر اثر برخورد با جو، نرسیده به زمین متلاشی‌شده عامل این رویداد باشد یا انفجار گاز متانی که در زیر زمین این منطقه جمع شده بوده است. بعضی‌ها میگویند انفجار برج واردنکلیف که تسلا آن را طراحی کرده بود باعث به وجود آمدن رویداد تونگاسکا شد. حتی تئوری‌ای هست که می‌گوید سقوط یک یوفو یا شلیکی نامشخص از آن عامل این انفجار بوده است. هنوز هم پاسخ نهایی در پرده‌ای از ابهام قرار دارد.
9- Tsar، قوی‌ترین بمب هیدروژنی جهان
آزمایش بمب هیدروژنی تزار بر فراز آسمان مجمع‌الجزایر ناوایا-زملیا در شمال روسیه، بزرگترین انفجاریست که تاکنون به دست بشر روی کره زمین انجام شده است. نور حاصل از این انفجار که در اکتبر ۱۹۶۱ توسط شوروی سابق انجام گرفت، تا فاصله ۱۰۰۰ کیلومتری دیده می‌شد. پنجره‌ها تا ۹۰۰ کیلومتر دورتر شکستند و ارتفاع ابر قارچی‌شکل حاصل از این انفجار به ۶۴ کیلومتر بالای سطح زمین رسید. به گفته بازدیدکنندگان، زمین جزیره لایه‌لایه شده بود، فروریخته و در هم پیچیده بود و به چیزی شبیه پیست اسکیت تبدیل شده بود.
بنا بود انفجار مهیب‌ترین بمب هیدروژنی جهان بسیارقدرتمندتر از این باشد. انفجاری به قدرت ۱۰۰ میلیون تن تی.ان.تی، اما نگرانی از حجم ریزه‌های پرتوزا و بارش رادیواکتیو باعث شد قدرت آن تقریباً ۵۰ درصد تقلیل پیدا کند. این انفجار که قدرت تخریب آن معادل ۵۷ مگاتن تی.ان.تی تخمین زده می‌شود، تقریباً ۳ تا ۴ برابر مخرب‌تر از رخداد تونگاسکا بوده است. ساخت یک بمب هیدروژنی بزرگ‌تر به دست بشر بسیار بعید به نظر می‌رسد. این روش بیش از آنکه موجب تخریب روی زمین شود، فضا را با انرژی مخرب و پرتوهای رادیواکتیو پر خواهد کرد.
8- انفجار کراکاتوآ
در ۲۷ آگوست سال ۱۸۸۳، صدایی در زمین شنیده شد که بلندتر از هر صدایی بود که تا آن زمان شنیده شده بود (دست‌کم در زمان تمدن بشری) این صدا در فاصله ۴۸۰۰ کیلومتری، در افیانوس هند، در جزیره رودریگز هم به گوش رسید.
کلاً این صدا را مردمانی در ۵۰ نقطه جغرافیایی مختلف در سراسر کره زمین شنیدند. به نظر خیلی عجیب می‌آید که صدایی اینقدر بلند باشد، طوری که بتواند با سرعت صوت یعنی ۱۲۳۳ کیلومتر در ساعت حرکت کند، ۴ ساعت در راه باشد و این همه مناطق مختلف را تحت پوشش و تأثیر قرار بدهد. اما چه چیزی باعث ایجاد این صدای مهیب شده بود؟! آتشفشانی در کراکاتوآ منفجر شده بود، جزیره را دوپاره کرده بود و دود و خاکستر را به ارتفاع ۲۷ کیلومتری جو فرستاده بود. سرعت خروج ذرات از آتشفشان حدود ۸۰۰ متر در ثانیه بود که حدود دو برابر سرعت صوت است.
این آتشفشان یک سونامی با امواجی به ارتفاع ۳۰ متر ایجاد کرد که باعث شد ۱۶۵ روستای نزدیک سواحل نابود شوند و بین ۳۶ هزار تا ۱۲۰ هزار نفر کشته شوند.
در آن زمان یک کشتی بریتانیایی به نام «نورهام کستل» در ۶۵ کیلومتری اتشفشان بود. کاپیتان آن کشتی در یادداشت‌های خود نوشته است که شدت صدا به حدی بود که پرده گوشی نیمی از کارکنان کشتی پاره شد و کاپیتان تصور کرد که روز قیامت فرارسیده است. فشارسنجی در ۱۶۰ کیلومتری محل حادثه، شدت صدای ۱۷۲ دسی‌بلی را ثبت کرد. برای اینکه برآوردی از این میزان صدا داشته باشید، باید بگویم که یک مته حفاری صدایی به اندازه ۱۰۰ دسی‌بل ایجاد می‌کند و اگر در نزدیک یک موتور جت قرار بگیرید، شدت صدایی که می‌شنوید حدود ۱۵۰ دسی‌بل است. حالا در نظر بگیرید که در ۱۶۰ کیلومتری محل حادثه باشید و شدت صدای ثبت شده، ۱۷۲ دسی‌بل باشد!
شدت انفجار کراکاتوآ معادل ۲۰۰ مگاتن تی.ان.تی بود. یعنی ۳ برابر قدرتمندتر از انفجار بمب تزار.
7- انفجارهای کوه تامبورا
تنها یک انفجار آتشفشانی با قدرت ۷ وی.ای.آی در قرون حاضر رخ داده و آن‌هم فوران آتشفشانی تامبورا، واقع در جزیره سومباوا در اندونزی بوده است. فعالیت شدید آتشفشانی این کوه از سال ۱۸۱۲ آغاز شده و انفجار مهیب آن در آوریل ۱۸۱۵ رخ داده است. ورود حجم عظیم غبار و خاکستر آتشفشانی حاصل از این انفجار به جو باعث کاهش دمای زمین تا ماه‌ها بعد شده است. تاریخ می‌گوید سال ۱۸۱۶ «سال بی تابستان» لقب گرفته است.
جالب است بدانید دانشمندان تامبورا را بیش از ۱۶۰ سال نادیده گرفتند تا زمانی که رابطه میان فوران‌های آتشفشانی و تغییرات آب‌وهوایی اثبات شد. آنها توانستند لایه‌هایی از خاکستر را درون هسته‌های یخی منطقه گرینلند پیدا کنند و به نکته مهمی برسند: از سال ۱۸۱۵ تاکنون هیچ فوران آتشفشانی‌ای به قدرت تامبورا رخ نداده است.
6- دریاچه تاپو
امروزه دریاچه آرام تاپو در نیوزیلند محل مناسبی برای طبیعت‌گردی و صید خرچنگ‌های آب شیرین است. البته همیشه این‌طور نبوده است. چیزی حدود ۲۶۵۰۰ سال پیش، این ناحیه محل یک انفجار آتشفشانی عظیم بوده و تا عمق ۲۰۰ متری در گدازه‌ها و خاکستر آتشفشانی فرو رفته است. دریاچه آرام کنونی روی بستری از ماگما بنا شده است.
انفجار آتشفشانی در این منطقه، نزدیک‌ترین انفجار آتشفشانی جهان با قدرت ۸ وی.ای.آی به دوران معاصر است. این انفجار ۱۰ برابر بزرگ‌تر از فوران تامبورا است و ۱۰۰ بار بیشتر از انفجار کراکاتوا قدرت تخریب دارد. تنها ۴۷ آتشفشان در جهان با چنین قدرت عظیم و ویرانگری شناخته شده‌اند. تاپو هنوز هم فعال است، شواهد نشان می‌دهند از ۲۶ قرن پیش تاکنون بیش از ۲۰ انفجار کوچک داشته است.
این تصویر فوران آتشفشانی ژوئن ۱۹۹۶ این آتشفشان را نشان می‌دهد. شاید تاپو و فوران‌های متعددش در انقراض موآ، نوعی پرنده غول‌پیکر ساکن نیوزیلند که مانند شترمرغ قادر به پرواز نبوده، نقش داشته باشند.
5- دریاچه توبا
در سال‌های اخیر، متخصصان زمین‌شناسی بحث آتش‌فشان‌هایی را مطرح کرده‌اند که از لحاظ قدرت تخریب در مقیاس‌های فعلی نمی‌گنجند. انفجار آتشفشانی این فوق‌آتشفشان‌ها می‌تواند بیش از ۱۰۰۰ کیلومترمکعب ماده مذاب و خاکستر را در نواحی اطراف آنها آزاد کند. شاید انفجار در دریاچه تاپو هم در این رده‌بندی بگنجد اما انفجار توبا در سوماترا با آزادکردن بیش از ۲۸۰۰ کیلومترمکعب ماده مذاب، خاکستر و غبار در حدود ۷۰ هزار سال پیش، بدون شک از همین گروه است.
دریاچه توبا هم مانند تاپو بر بستری از ماگما شکل گرفته است، علاوه بر این گمان می‌رود حجم عظیم غبار و خاکستر وارد شده به جو، دمای زمین را به شکل محسوسی کاهش داده باشد و بخشی از عوامل کاهش جمعیت انسان در این بازه زمانی به فوران توبا برگردد.
4- ابرآتشفشان یلوستون
زیر ظاهر زیبای پارک ملی یلوستون، هیولایی به خواب رفته است که آن را عامل یکی از بزرگترین انفجارهای آتشفشانی دوره‌ای در روی زمین می‌دانند. این منطقه سه انفجار بزرگ را طی چندین میلیون سال گذشته تجربه کرده است. قدیمی‌ترین آنها که ۲٫۱ میلیون سال پیش رخ داده و به بزرگی انفجار توبا بوده، بستر آیلندپارک را ایجاد کرده است. بعدی کمی کوچک‌تر بوده، حدود ۱٫۳ میلیون سال پیش و در نهایت نزدیک‌ترین انفجار ۶۴۰ هزار سال پیش رخ داده که حاصل آن بستر یلوستون امروزی است.
انفجارهای اول و سوم این آتشفشان، آسمانِ اغلب مناطق آمریکای شمالی را غرق خاکستر کرده است. محققان میگویند امکان تکرار چنین انفجارهایی هنوز هم وجود دارد.
3- آتشفشان منفرد La Garita
احتمال می‌رود این آتشفشان بزرگترین آتشفشان منفرد روی زمین باشد. آتشفشانی که حدود ۲۷ میلیون سال پیش، بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مکعب ماده مذاب و خاکستر را به اطراف پرتاب کرده است. در اثر این فوران منطقه عظیمی ویران شده و هنوز هم می‌توان سنگ‌های آتشفشان را در کلورادوی جدید پیدا کرد.
به نظر می‌رسد فوران این آتشفشان با پرتاب تخته سنگ‌های بزرگ به ارتفاع ۲ متری آغاز شده و پس از آن جریان سریعی از ماده مذاب و گازهای داغ منطقه را پوشانده باشد. خبر خوب هم اینکه این فوق‌آتشفشان سال‌هاست که خاموش شده است.
2- راز چیکسکولوب
اگر بخواهیم از ضرباتی مهیب‌تر از آنچه که آتشفشان‌ها به زمین وارد کرده‌اند حرف بزنیم باید به برخوردهای کیهانی برگردیم. زیر بستر شهر چیکسکولوب در یوتاکان پنینسولای مکزیک، گودالی ۱۸۰ متری وجود دارد که بخشی از بقایای یک برخورد ۶۵ میلیون ساله را در آن می‌توان یافت. این تصویر نقشه کامپیوتری گرانش این حفره را نشان می‌دهد. حفره ایجاد شده حاصل برخورد سیارکی به قطر حدود ۱۰ کیلومتر با زمین است.
بزرگترین جرم آسمانی که در یک میلیارد سال گذشته از جو زمین عبور کرده و با آن برخورد کرده است. قدرت تخریب این ضربه حدود ۱۰۰ میلیون مگاتن تخمین زده شده است. بسیاری از دیرین شناسان غبار ناشی از برخورد این سیارک با زمین و تغییرات زیست محیطی حاصل از آن را عامل انقراض دایناسورها می‌دانند.
1- برخورد سرنوشت‌ساز
زمین ما سخت‌ترین ضربه را درست زمانی دریافت کرده که بسیار جوان بوده است، چیزی حدود ۴٫۵ میلیارد سال پیش. زمانی که منظومه شمسی به تازگی شکل گرفته بود و سطح زمین که مرکزی مذاب داشت، می‌رفت تا خنک شود.
سیاره‌ای که یک‌دهم ابعاد زمین را داشت به آرامی –در مقایسه با برخورد چیکسکولوب- و با زاویه‌ای بسته به زمین برخورد کرد، اما حجم خاص این سیاره و شکل برخورد آن باعث شد پوسته و گوشته زمین و سیاره احتمالی در حالی که هسته آهنی آن با زمین برخورد می‌کند، در فضا پراکنده شوند. یک قرن –به اندازه یک چشم برهم زدن در زمین‌شناسی- طول کشید تا اجزای پراکنده به هم نزدیک شوند و قمر جدیدی-ماه- خلق شود. البته این چیزی نیست که تمامی اخترشناسان به آن اذعان داشته باشند.
**انفجارهایی که در انتظار ما هستند
واقعیت این است که دوران انفجارهای سهمگین و ویرانگر هنوز نگذشته است. زرادخانه‌های هسته‌ای دنیا بیش از ۲۳ هزار سلاح مرگبار را در خود جای داده‌اند که قدرت تخریب آنها در مجموع بیش از هزاران مگاتن خواهد بود. اگر به طبیعت نگاهی بیندازیم، ۶ فوق‌آتشفشان فعال روی زمین وجود دارد، نمی‌دانیم کی و کجا ممکن است انفجار آتشفشانی مهیبی رخ دهد، شاید هم ده‌ها، صدها یا هزاران سال از نزدیک‌ترین فوران بزرگ، فاصله داشته باشیم.
در مورد برخوردهای کیهانی هم از نیم‌میلیون خرده‌سیارک شناخته‌شده و ۱۲ هزار میلیارد ستاره دنباله‌دار، درصد بسیار اندکی از آنها شاید زمانی به زمین نزدیک شوند. اندک احتمالی هم وجود دارد که دو خرده سیارک، آن‌هم در سال‌های ۲۰۴۸ و ۲۸۸۰ میلادی با زمین برخورد کنند. می‌بینید که شانس چندانی برای انقراض به شیوه‌ای غیر از دایناسورها نداریم.
ارسال نظر
