زلزله‌های اخیر ملارد و فیروزکوه با بزرگای بیش از ۳ و احساس آن در شهر تهران، زلزله را تبدیل به موجود مخوفی کرده است که هر آن ممکن است با تکان‌های خود سقف بالای سر ما را بر سرمان آوار کند.
محققان بر این باورند که روزی در تهران زلزله بزرگی رخ خواهد داد که باید برای مقابله با آن آماده باشیم و در این زمینه باید از شتاب‌زدگی جلوگیری شود هر چند که در این زمینه فرصت طلایی را از دست داده‌ایم و زمانی برای آزمون و خطا نداریم.زلزله‌های اخیر ملارد و فیروزکوه با بزرگای بیش از ۳ و احساس آن در شهر تهران، زلزله را تبدیل به موجود مخوفی کرده است که هر آن ممکن است با تکان‌های خود سقف بالای سر ما را بر سرمان آوار کند.
این در حالی است که محققان بر این باورند با مدیریت علمی شهری می‌توان میزان خسارت ناشی از ریزش ساختمان‌ها را در زمان وقوع زلزله کاهش داد. به گونه‌ای که به گفته دکتر فریبرز ناطق الهی، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی هر چند که باور اینکه روزی زلزله بزرگی در شهر تهران رخ دهد وجود دارد، ولی مقابله با آن نیاز به برنامه‌ریزی دارد.
وی معتقد است تهران فرصت طلایی مقاوم‌سازی شهر در برابر زلزله را از دست داده است و دیگر جایی برای خطاهای ما نیست.
نقشه مناطق امن؛ آری یا خیر؟
دکتر فریبرز ناطق الهی، عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به اقدامات انجام شده در زمینه تعیین نقاط امن در زمان رخدادهای لرزه‌ای، گفت: برای تعیین محله‌ها و اسکان‌های امن بهترین کار این است که شهرداری بدون ارزیابی‌های آسیب پذیری‌ها در برابر زلزله چنین نقشه‌هایی را تهیه نکند؛ چراکه در شرایط بحران آسیب پذیری‌ها متفاوت است و ممکن است در زمان بحران نقشه‌هایی دست مردم باشد که کارایی خود را از دست داده باشند.
وی با بیان اینکه می‌دانم که برای تهیه نقشه‌های مناطق امن مطالعات میدانی اولیه انجام شده است، اظهار کرد: به نظر من این مطالعات اولیه برای تهیه نقشه‌های امن کافی نیست، چراکه تهیه این نقشه‌ها نیاز به مطالعات آسیب‌شناسی شهری در برابر زلزله دارد.
این محقق با طرح این سوال که در زمان ۱۰ تا ۲۰ ثانیه زلزله برای افرادی که در طبقه هشتم به بالا زندگی می‌کنند، چه معنایی دارد، خاطر نشان کرد: حتی بر فرض اینکه این افراد بتوانند از ساختمان خارج شوند و به پناهگاه‌ها بروند، باید به این هم توجه شود که پناهگاه‌های تعیین شده نیاز به ارزیابی‌های کیفی دارند تا آسیب پذیری آنها در برابر زلزله برآورد شود.
ناطق الهی با بیان اینکه در نقشه مناطق امن در زمان زلزله بوستان‌ها نیز به عنوان نقاط امن معرفی شده است، ولی باید امکانات لازم در آن دیده شود، ادامه داد: مساجد و مدارس نیز به عنوان اماکن امن معرفی شده است. این در حالی است که مدارس در برابر زلزله آسیب‌پذیر هستند و مساجد نیز به نظر من حتی از سازه‌های معمولی آسیب‌پذیرتر هستند.
وی با تاکید بر اینکه بر اساس چنین واقعیاتی ارائه نقشه نقاط امن اقدام صحیحی نبوده است، اضافه کرد: بهتر بود که در ذیل این نقشه عبارت "ایده اولیه" درج می‌شد تا مردم این نقشه‌ها را ملاک عمل قرار ندهند،؛ چرا که دربرخی موارد مشاهده شده است عده‌ای این نقشه‌ها را در پشت در خانه خود نصب کردهاند که میتواند تبعات دیگری را در پی داشته باشد.
این محقق مدیریت بحران با اشاره به معرفی سوله‌ها به عنوان مناطق امن در زمان زلزله، ادامه داد: انتخاب این سوله‌ها و ذخیره‌سازی دارو و تجهیزات در آن باید بر اساس آسیب‌پذیری منطفه باشد، در غیر این صورت دسترسی مردم به این سوله‌ها در زمان زلزله با چالش‌هایی مواجه خواهد شد.
تجهیز پارک‌ها و بوستان‌ها برای مددرسانی به مردم در زمان زلزله
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به ضرورت تجهیز پارک‌ها و بوستان‌ها برای آمادگی در برابر زلزله، گفت: برای کاربری بوستان‌ها در زمان زلزله لازم است تعداد افرادی که قرار است در زمان زلزله در آن اسکان یابند، برآورد شود.
وی در این باره توضیح داد: تصور کنید یک میلیون نفر در زمان رخداد لرزه‌ای در یکی از بوستان‌ها مستقر شوند و اگر هر کدام از آنها به مدت یک دقیقه از سرویس‌های بهداشتی استفاده کنند، مشاهده می‌شود که چه انبوهی از سرویس‌های بهداشتی نیاز است.
ناطق الهی اضافه کرد: نمی‌خواهم تهیه نقشه مناطق امن را رد کنم، ولی اعتقاد دارم تهیه این نقشه‌ها مقدماتی نیاز دارد که اگر این مقدمات فراهم نشود، نقشه‌های تهیه شده تبعات ناخواسته‌ای را به همراه خواهد داشت که نه از لحاظ اخلاقی، صحیح است و نه از نظر مدیریت شهری.
وی ادامه داد: از این رو توصیه من به مسوولان شهرداری این است که هیچ اقدامی را در زمینه مقابله با زلزله نباید آغاز کرد، مگر آنکه آسیب پذیری شهر تهران در برابر زلزله و وضعیت شریان‌های حیاتی مانند پل‌ها و جاده‌ها برآورد شود و بعد از آن نسبت به برنامه‌ریزی شهری برای مقابله در برابر زلزله اقدام شود.
ناطق الهی بهترین شیوه برای برنامه‌ریزی در زمان وقوع زلزله را ایجاد مدیریت‌های منطقه‌ای و محلی دانست و افزود: ۲۵ سال قبل ایجاد "دولت‌های محلی" را بررسی کردم چرا که وجود این دولت‌های محلی برای مدیریت بحران در زمان زلزله بسیار مهم است.
به گفته بنیانگذار مقاوم‌سازی و مدیریت بحران در ایران، در این طرح محلات دارای مدیریت محلی خواهند شد و در هر محله پزشک، تاسیستات درمانی و سایر ملزومات امداد و نجات در آن مستقر و توسط مردم مدیریت خواهد شد.
این محقق مدیریت بحران با تاکید بر اینکه کاهش آسیب‌پذیری در برابر زلزله ورای فعالیت‌های سیاسی است، یادآور شد: متاسفانه برنامه‌های محلی در کشور پیاده‌سازی نشده است، در حالی که شهر تهران بسیار بزرگ شده و مشکلات آن نیز به تبع آن بزرگ شده است و طبیعی است که در چنین شرایطی نمی‌توان به مشکل بحران زلزله شهر تهران رسیدگی کرد.
شتاب‌زدگی مدیریت شهری سمی در برابر اجرای برنامه‌ریزی‌ها
ناطق الهی با تاکید بر ضرورت پرهیز از شتاب‌زدگی در برنامه‌ریزی‌های شهری، گفت: تهران شهری است که صدها سال است محققان اعلام می‌کنند روزی در آن زلزله بزرگی رخ خواهد داد و ما نیز به این باور داریم و بنا بر دلایل مختلف برنامه‌ریزی‌های مدیریت بحران در آن پیاده‌سازی نشده است ولی دلیلی هم وجود ندارد تا در این زمینه شتاب‌زده عمل کنیم.
عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله با انتقاد از اظهار نظرهای غیر تخصصی در حوزه زلزله، به برخی از نشست‌های صدا و سیما اشاره کرد و افزود: در یکی از برنامه‌های پخش‌شده از صدا و سیما استادی اعلام کرد که سازه‌های نوساز در زمان وقوع زلزله فرو نمی‌ریزند و تعداد تلفات در آنها پایین است؛ این گفته در حالی بیان شد که در زلزله شیلی حتی سازه‌های مهندسی ساز با خاک یکسان شدند.
سازه‌های مهندسی‌ساز که در زلزله شیلی خراب شدند
وی با بیان اینکه در کشور اساتید خبره‌ای در زمینه مهندسی زلزله، مقاوم‌سازی و زلزله‌شناسی حضور دارند، بر حضور این افراد در تیم مشاوران شهرداری تاکید و اظهار کرد: ما می‌توانیم تاب آوری کشور را در مدت ۱۰ تا ۲۰ ساله افزایش دهیم؛ ولی با روش‌های کنونی و شتاب‌زدگی‌های موجود مسلما نمی‌توانیم به نتایج خوبی که انتظار داریم، دست یابیم.
ضرورت ارزیابی کیفی سازه‌ها
ناطق الهی با اشاره به قوانین زمان اضطرار، افزود: بهتر است سازه‌ها از لحاظ مقاومت در برابر زلزله مورد ارزیابی کیفی قرار گیرند، ولی در این حوزه نیز باید از شتاب‌زدگی جلوگیری شود.
وی در عین حال خاطر نشان کرد: بعد از این همه سال و ایجاد آسیب پذیری‌های فراوان در آن و همچنین کاهش زمان بازگشت زلزله‌ها، دیگر فرصت خطا کردن در این زمینه را نداریم. تاکنون لطف پروردگار بوده است که در شهرهای بزرگ کشور زلزله مهمی رخ نداده است، پس بیاییم از این فرصت طلایی استفاده کنیم.
این محقق، از تدوین برنامه کاملی برای مدیریت بحران و کاهش آسیب پذیری‌ها در سال ۸۰ خبر داد و یادآور شد: این برنامه یک برنامه ۱۰ ساله بود که در مدت ۱۶ سال گذشته فرصت طلایی داشتیم تا شهر را در برابر زلزله مقاوم کنیم، ولی این برنامه اجرایی نشد.
اگر تهران زلزله بیاید
ناطقی‌الهی، با اشاره به زلزله فیروزکوه با بزرگای ۴.۳ ریشتر در روز ۲۵ دی ماه که در تهران هم حس شد و با بیان این مطلب که این زلزله ارتباطی با گسل‌های تهران ندارد، در عین حال خاطر نشان کرد: با توجه به فاصله ۱۴۰کیلومتری کانون این زمین‌لرزه با تهران، در صورت وقوع زلزله بزرگتر در این گسل در فیروزکوه، ساختمان‌های بلند تهران می‌توانند آسیب پذیر باشند. از این رو بررسی دستگاه‌های لرزه‌نگار و آمادگی نسبی نیروهای امدادی توصیه می‌شود.
منبع: ایسنا
ارسال نظر
