روایتی از خانه‌های مردگان

چندی پیش خبر پر حاشیه‌ی گور خوابی و کوه خوابی بی خانمان ها در کلان شهرها، توجه بسیاری از رسانه‌ها را به خود جلب کرد، مردم و رسانه ها واکنش زیادی به این اخبار نشان دادند، چرا که پناه بردن افراد بی خانمانی به گور و کوه برای مردم عجیب و ناراحت کننده بود. درک اینکه انسانی هر روز مرگ را زندگی کند، برای سایرین خوشایند نیست.

در میان این بی‌خانمانی ها و گورخوابی ها و کوه خوابی‌ها، وقتی گذرمان به دنیای مردگان می افتد، توجهم را بناهای زیبا و مجلل به خود جلب می کند،  به نظر می رسد برخی از افراد به قبرستان اسباب کشی کرده اند یا این‌که مردگان صاحب ملکی شده اند! سوالی در ذهنم ایجاد می شود که چه کسانی در این خانه های شیک ومجلل مسکن گزیده اند؟!

سراغ صاحبان این خانه ها را می گیریم، می گویند، آنها دار فانی را وداع گفته اند. اینها بناهایی هستند برای مردگانی که اکنون نفس نمی کشند، مردگانی که شکل درب و پنجره ورودی منزل ابدی، برایشان حتی اهمیتی ندارد.

مشاهده ی این صحنه ها در ذهن هر مخاطبی سوال ایجاد می کند که چرا خانه هایی مجلل برای مردگان! و گورها برای زندگان سرپناه شده است؟! چرا برخی از افراد، از بی‌خانمانی رنج می برند و برخی از ما برای مردگان خود سرپناه هایی مقاوم و با رفاه آماده می کنیم! کدام رسم زمانه موجب شده ما برای مردگان خانه بسازیم و دلمان برای کمک به زندگان بی خانمان نلرزد.

در روز پنج شنبه، روزی که زندگان این دنیا به سراغ مردگان خود می روند،  برای یافتن پاسخ سوالاتم به وادی رحمت تبریز می روم، درب یکی از این مقبره های شیک را می زنم، صدایی از آن شنیده نمی شود، کسی ما را به اندرون دعوت نمی کند! کجا هستند صاحبان این خانه ها که از آن صدایی شنیده نمی شود. علی رغم شلوغی وادی رحمت، درب مردگان خانه نشین باز نشده است و ما از پشت شیشه های پنجره به اندرون خانه ها نگاه می کنیم، میهمانی برای مردگان نیامده، داخل اکثر این مقبره های 35 یا 40 متری که می نگری مبلمانی دور تا دور قبور به صورت منظم چیده شده است تا مهمانان سرپا نیایستند اما غافل از حتی یک میهمان! هیچ فردی برای مصاحبه در این مکان ها پیدا نمی کنم و تنها چند عکس از آن ها ثبت کرده و راهی خانه می شوم.

با جستجو در فضای مجازی، نشر عکس مقبره های خانوادگی توسط جانشین سابق فرمانده سپاه عاشورا، توجهم را به خود جلب می‌کند.

«علی قادری» در واکنش به مقبره های خانوادگی آرامستان وادی رحمت در پیام اینستاگرامی خود می نویسد:" دیروز و امروز در وادی رحمت تبریز برای شرکت در مراسم تدفین دو نفر از فامیل ها حضور داشتم که در مراسم نگاهی عبرت آموز به قبرستان انداختم و در یک جمله می شود گفت: قبرستان طبقاتی!

واقعاً جای تأسف است برخی از ما به قبرمان بیشتر از دنیا و آخرتمان ارزش می دهیم، برخی از مقبره ها با مبلمان و لوستر و ... از محل زندگی خیلی از مردم عادی محکم تر و زیبا تر و مرفه تر است، اگر در این مسیر نادرست اشرافی گری پیش برویم در آینده نه چندان دور، مردم محروم کارتن خواب به این کاخک های مجلل نقل مکان خواهند کرد.

از قبرستان طبقاتی پیام عبرت گرفته نمی شود، بلکه پیام تبعیض دریافت می شود، به وصی خود وصیت کردم مرا فارغ از این طبقات فیزیکی و متا فیزیکی در نوبت دفن مردم عادی دفن کنید. "

یک استاد حوزه و دانشگاه در گفت و گو با ایسنا، با بیان این‌که در دین اسلام آبادانی قبور به غیر از شخصیت های معنوی و امامان معصوم برای افراد عادی مطرح نشده است، اظهار کرد: در آموزه های دینی سخنی از این‌که مردم عادی محل دفن خود را به صورت مقبره یا بقعه تبدیل کنند، وجود ندارد و اگر فردی دور قبر خود جهت جلوگیری از حیوانات وحشی و برف و باران حصارکشی کند، اشکالی ندارد ولی اگر فردی بخواهد قبر خود را به صورت مقبره ی اعیانی یا محل عبادتگاه تبدیل کند از لحاظ شرعی جایز نیست .

حجت الاسلام «رحیم همزبان» با اشاره به این‌که برخی از افراد توانمند با برخورداری از وضعیت مناسب مالی، هزینه ی گزافی را برای ساخت و ساز مقبره های خانوادگی صرف می کنند، بیان کرد: از لحاظ فقهی این نوع ساخت و سازها اشکالی ندارد ولی از لحاظ اجتماعی نوعی آسیب اجتماعی محسوب شده، چرا که موجب خودنمایی و تضاد طبقاتی در جامعه می شود و ایجاد چشم و هم چشمی را در جامعه به دنبال خواهد داشت، به همین دلیل تهیه ی این نوع مقبره ها کراهت دارد.

یک کارشناس مسائل مذهبی نیز در گفت‌وگو ایسنا، با بیان این‌که در دین اسلام بقعه ساختن تنها برای امامان معصوم و اولیای دین سفارش شده است، اظهار کرد: در دین اسلام ساخت و ساز مقبره ها برای امامان معصوم سفارش شده چرا که این زیارتگاه ها می‌تواند مکانی جهت تقرب الهی و مناجات برای افراد تبدیل شود و هدف از زیارت قبور معصومین، تحقق تقرب الهی است و جزو عبادت های با فضیلت محسوب می شود.

حجت الاسلام «سعید اسمعلی پور» با اشاره به این‌که زیارت قبور ائمه اطهار و افراد عادی جزوی از آداب دینی مسلمانان است، افزود: افراد با زیارت قبور به روز معاد و عالم آخرت توجه کرده و مرگ و فانی بودن این جهان برای انسان ها یادآوری می شود.

وی با تأکید بر این‌که مقبره ساختن برای افراد عادی سفارش نشده چرا که نشانی از اشرافی گری و زندگی تجملاتی است و هیچ گونه منفعتی برای بازماندگان و مردگان در آن وجود ندارد، بیان کرد: مقبره ساختن مختص امامان معصوم است و در اسلام تنها قبر برای افراد عادی توصیه شده است نه بقعه و مقبره.

حجت الاسلام اسمعلی پور با بیان این‌که ساخت مقبره های خانوادگی توسط برخی از افراد، فاصله ی طبقاتی را در جامعه افزایش و تشریفات و تجملات را ترویج می دهد، اظهار کرد: ساخت این گونه مقبره ها جایگاه و منفعت دینی ندارند و معتقدم با عرف جامعه هیچ گونه همخوانی نداشته و از لحاظ شرعی نیز توصیه نمی شود، چرا که کاری بیهوده و لهو محسوب می شود.

وی ادامه داد: افرادی که دارای توان مالی زیادی هستند می توانند اموال و دارایی خود را صرف انجام اقدامات مستحبی و خیر کنند.

مدیر کل امور فرهنگی و اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تبریز افزود: متاسفانه با تغییر سبک زندگی برخی از مردم از اهدف زیارت قبور مردگان غافل شده و در زمان زیارت قبور صرفا آن را یک اتفاق عادی تلقی کرده و اصل مطلب را به فراموشی می سپارند، در حالی که هدف از زیارت قبور مردگان و صدقه و قرائت فاتحه در دین توجه به عالم آخرت مطرح شده است .

مدیر عامل سازمان آرامستان های شهرداری تبریز هم در گفت‌وگو با ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی، با بیان این‌که در وادی رحمت تبریز روزانه به طور میانگین 20 نفر دفن می شود، اظهار کرد: طبق آمار طی هر ماه حدود 600 نفر و سالانه هفت هزار و 200 نفر در وادی رحمت دفن می شوند.

احد فلاحی با اشاره به این‌که تاکنون حدود سه هزار و 819 شهید در آرامستان های تبریز دفن شده است، افزود: در حال حاضر در وادی رحمت تبریز دو هزار و 520 مزار شهید مستقر است و 52 شهید تک مزار و 40 شهید گمنام نیز در این آرامستان دفن شده اند.

وی با بیان این‌که آرامستان وادی رحمت دارای ظرفیت 30 یا 40 سال آینده برای دفن متوفی هاست، عنوان کرد: طرح توسعه ی فاز دوم آرامستان در کمیسیون ماده پنج مطرح شده است که مقرر شده بعد از تملک زمین‌های ملی طی سال های آتی این ظرفیت را برای دفن متوفی ها فراهم کنیم.

مدیر عامل سازمان آرامستان های شهرداری تبریز در خصوص مقبره های خانوادگی در وادی رحمت با بیان این‌که طبق مستندات قدمت و فلسفه ی ایجاد مقبره های خانوادگی به هزار سال قبل بر می گردد، اظهار کرد: طبق مستندات در قبرستان وادی سلام که قدمت آن به صدر اسلام باز می گردد، نیز مقبره های خانوادگی از قدیم الایام مستقر بوده است.

وی افزود: طی بازدیدی از آرامستان های کشور در اکثر آرامستان های کلان شهرها نیز مقبره های خانوادگی مستقر بود؛ به عنوان مثال در کلانشهر تهران مقبره ی خانوادگی به مبلغ 900 میلیون تومان به فروش می رسد در تبریز نیز، مقبره های خانوادگی با ظرفیت 17 قبر به مبلغ 46 میلیون تومان به فروش می رسد.

وی ادامه داد: 35 متر مربع زمین به قیمت 46 میلیون تومان برای خانواده های متقاضی جهت ایجاد مقبره های خانوادگی واگذار می شود، این 46 میلیون تنها مختص فروش زمین است و هزینه های ساخت و ساز این مقبره ها طبق سلایق خانواده ها متفاوت است.

فلاحی با اشاره به این‌که هدف برخی از خانواده ها از ساخت مقبره ها این است که متوفی هایشان در یک مکان دفن شوند، اظهار کرد: در وادی رحمت اکثر مقبره های قدیمی نرده ای و به صورت ساده ساخته شده اند ولی امروزه ساخت و ساز این مقبره ها توسط خانواده ها متفاوت شده و برخی نیز جهت زینت دهی آن ها از سنگ های مرغوب استفاده می کنند.

وی با بیان این‌که در حال حاضر آرامستان وادی رحمت دارای 220 مقبره ی خانوادگی است، افزود: مقبره های خانوادگی در وادی رحمت تبریز از سال 1357 کلنگ زنی و تاسیس شده اند و در حال حاضر نیز زمین جهت احداث مقبره های خانوادگی به متقاضیان واگذار می شود.

وی قیمت تک قبر خالی در آرامستان ها را 850 هزار تومان تا سقف سه میلیون تومان اعلام کرد و گفت: این مبالغ برای متوفیان خانواده های بی بضاعت دارای تخفیف بوده و برای متوفیان که بی بضاعت و خانواده ای ندارند، اختصاص قبور به صورت رایگان است.