می توان از جنگ تهران و ریاض جلوگیری کرد؟

جنگ سرد میان ایران و عربستان در سالیان اخیر بر خاورمیانه سایه افکنده و دو بازیگر تلاش کرده اند در این جنگ نفوذ منطقه ای خود را تقویت کنند. حال سوال این است که این جنگ سرد تا کی قرار است ادامه پیدا کند و احتمال تبدیل شدن آن به جنگ داغ چقدر است؟
 
این پرسشی است که پایگاه «میدل ایست مانیتور» بدان پاسخ داده است و نوشته است: جنگ های سرد برای مدت طولانی ادامه دارند. این جنگ در میان اسپارت ها و آتنی ها در نهایت داغ شد. جنگ سرد ایالات متحده و شوروی که تقریبا پنج دهه به سیاست جهانی را تعیین کرد، هرگز تبدیل به یک جنگ سخت نشد. اسرائیل و سوریه از سال 1973 تا سال 2011 در جنگ سرد بودند. هند و پاکستان نیز به صورت متناوب در یک جنگ سرد طولانی مدت به سر برده اند.
 
جنگ سرد جنگی است که در آن تلاش های زیادی برای جلوگیری از رویارویی مستقیم در میدان جنگ صورت می گیرد، به طوریکه عواقب جنگ در هر دو طرف مطلوبیت ندارد؛ به طوری که اگر جنگ سرد بین آمریکا و شوروی به جنگ گرم تبدیل می شد، با توجه به قدرت هسته ای دو طرف، کل حیات کره زمین به مخاطره می افتاد. هند و پاکستان نیز کلاهک های هسته ای در اختیار دارند که باعث می شود آن ها جنگ میان خود را سرد نگه دارند.
 
یکی از ویژگی ها جنگ سرد این است که طرفین معمولا از نیروهای نیابتی در برابر یکدیگر به جای رویارویی مستقیم بهره می گیرند. برای مثال می توان به جنگ آمریکا در ویتنام و جنگ شوروی در افغانستان اشاره کرد.
 
در حال حاضر جنگ سرد میان ایران و عربستان عمده ترین جنگی سردی است که خطر تبدیل شدن آن به یک رویارویی مستقیم وجود دارد.مثل تمامی جنگ های سرد، طرفین به نظر می رسد قصد ندارند به سمت رویارویی مستقیم حرکت کنند؛ اگرچه ممکن است برخی عناصر در دو کشور خواهان این مسئله باشند.
 
از آنجاییکه هیچ یک از این دو کشور سلاح هسته ای در اختیار ندارند به همین جهت درگیر مستقیم میان آن ها فاجعه بار نخواهد بود اما می تواند قابل توجه باشد.

برای ایران، این امر به معنای جنگ واقعی با کل دنیای عرب سنی و همچنین ایالات متحده باشد که به شدت از ریاض حمایت می کند. ایران همچنین ممکن است با سرمایه گذاری غربی ها که پس از توافق هسته ای در سال 2015 به سمت تهران سرازیر شد، خداحافظی کند.

ریاض نیز با عواقب ناشی از یک برخورد مستقیم با ایران روبرو خواهد شد. عربستان اگرچه سلاح های پیشرفته تری نسبت به ایران در اختیار دارد، اما هنوز در میدان جنگ مورد آزمایش قرار نگرفته اند؛ به طوری که در یمن نیز نتوانست به اهدافش دست پیدا کند سعودی ها در تلاش برای جذب میلیاردها دلار سرمایه گذاری برای اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی بلندپروازانه خود هستند؛ اما باید توجه داشت که سرمایه بین المللی معمولا از مناطق جنگی فرار می کند.
 
به مانند تمامی جنگ های سرد در طول تاریخ، ایران و عربستان نیز مناطق و صحنه های دیگری را برای رقابت های میان یکدیگر پیدا کرده اند. آن ها اکنون درگیر جنگ نیابتی در یمن، سوریه و لبنان هستند.
 
ریاض و تهران همچنین به دیگر تاکتیک های جنگ سرد متکی هستند. از جمله؛ فشار اقتصادی، سخنان مرعوب کننده و جاسوسی.
 
اگر فکر می کنید جنگ سرد میان دو کشور به جنگ داغ تبدیل نخواهد شد، اما به نظر می رسد که احتمال برخورد میان آن ها بیش از هر زمان دیگری افزایش یافته است. برخلاف ایالات متحده و شوروی، عربستان و ایران از نظر جغرافیایی به یکدیگر نزدیک هستند که همین مسئله منجر به افزایش احتمال مواجهه مستقیم آن ها می شود.
 
به نظر می رسد ایرانی ها مصمم هستند که کریدور ایران به لبنان از طریق خاک سوریه را ایجاد کنند؛ در این میان، اگرچه ایران خواهان درگیری با عربستان سعودی نیست، اما ممکن است دو کشور بر سر ایجاد این کریدور با یکدیگر درگیر شوند.
 
چه مکانیسم هایی برای جلوگیری از تبدیل شدن جنگ سرد عربستان و ایران به جنگ گرم وجود دارد؟
 
دانیل سرور، مدیر برنامه مدیریت منازعه در دانشکده مطالعات بین المللی توسعه دانشگاه جانز هاپکینز، گفت: یک ساختار منطقه ای، راه حل نهایی است، اما سالها طول خواهد کشید تا چنین ساختاری ایجاد شود و به کار خود ادامه دهد. وضعیت فعلی مضر است و انتظار نمی رود ساختاری مانند سازمان امنیت و همکاری به وجود آید.
 
سیت جونز، مدیر مرکز سیاست دفاعی و امنیت بین الملل در این باره گفت: من فکر نمی کنم که نوعی از نهادهای چندجانبه بتوانند رقابت امنیتی عربستان و ایران را به حداقل برسانند.
 
جونز گفت: همکاری بین ایالات متحده و روسیه می تواند در پیشگیری از درگیری مستقیم بین ایران و عربستان سعودی مفید باشد.
 
با این حال، وی افزود: این امر نیاز به همکاری بیشتر میان واشنگتن و مسکو دارد. آیا رئیس جمهور دونالد ترامپ و رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین در این زمینه مایل و قادر به همکاری هستند؟