کارگردان بانوی قدس ایران:شعار نمی‌دهم

 مصطفی رزاق کریمی درباره سرنوشت نمایش مستند «بانوی قدس ایران» پس از جشنواره‌ی حقیقت، گفت:کارگردان دوست دارد که فیلمش دیده شود و من هم این فیلم را برای همه مردم ایران و نسل جوان ساختم نه قشر خاصی و دوست دارم که فیلمم را همه مردم ایران ببینند و البته که تصمیم نهایی به عهده تهیه کننده مستند (عروج فیلم) است.

مستند «بانوی قدس ایران» به کارگردانی مصطفی رزاق کریمی روایتی از زندگی بانو خدیجه ثقفی است که فارغ از تجربه‌های مرفه کودکی و نوجوانی، شصت سال در کنار سیدروح الله خمینی، رهبر انقلاب اسلامی زندگی کرد.

به گزارش ایسنا،در این مستند که در فضای خانه امام(ره) خمینی در جماران تهران که به آن «بیت امام(ره) خمینی» می‌گویند تصویربرداری شده است روایات و خاطراتی را از زندگی بانو ثقفی توسط منسوبین نزدیک ایشان می‌شنویم.

همسر امام(ره) خمینی که خود در سال ۱۳۸۸ از دنیا رفت، در این مستند حضور ندارد ولی به خاطر نحوه مهندسی و کارگردانی این مستند عدم حضور او حس نمی‌شود و البته که به نقل از کارگردان، بانو ثقفی نهان خانه پنهان امام(ره) بودند و ترجیح این بوده که این حریم در فیلم هم حفظ شود و تصاویر و فیلمهای کمی از او پخش شود.

این مستند ۸۰ دقیقه‌ای ابتدا به درخواست تهیه‌کننده‌ی آن، «عروج فیلم»، از جشنواره‌ی حقیقت خارج شد و سپس در روزهای پایانی به نمایش درآمد و در نهایت در مراسم اختتامیه این جشنواره تندیس فیروزه را به عنوان بهترین فیلم دریافت کرد که البته جایزه نقدی این فیلم هم به هلال احمر جهت تهیه کانکس برای تعدادی از مردم زلزله‌زده کرمانشاه اهدا شد.

در ادامه مصطفی رزاق‌کریمی – کارگردان مستند «بانوی قدس ایران» – در حاشیه برگزاری این جشنواره در گفت‌وگو با ایسنا نشست و نکاتی قابل توجه را در این مورد ساخت و تولید این اثر مستند بیان کرد که در ادامه می‌خوانید:

مصطفی رزاق کریمی در ابتدای صحبت‌هایش درباره اینکه ساخت مستند حول محور سیاست‌مداران چگونه است، گفت: من هیچگاه جناح‌بندی سیاسی نداشتم و کاملا کارگردان مستقلی هستم. من هیچ‌گاه وارد مسائل تخصصی و سیاسی نشدم. به یک دلیل، آن هم اینکه من به ساخت دو نوع فیلم هیچ علاقه‌ای ندارم، یک فیلم آموزشی و دوم فیلم سیاسی. اصولا ساخت این نوع فیلم‌ها خسته‌ام می‌کند و البته که هرکاری فرمول دارد و من هم فرمول این کار را یاد نگرفتم. احساسم این بود که موضوعات سیاسی می‌آیند و می‌روند و هیچ‌گاه ماندگار نیستند اما یک چیز ماندگار است، انسان !

او اضافه کرد: معتقدم که انسان بسیار مهم است و من در همه آثارم چه صنعتی چه ادبی همیشه انسان‌محور هستم. انسان برای من جذاب است و ویژگی‌هایی دارد که خیلی‌ها به آن توجه نمی‌کنند. من در مستندهایم انسان را ابزار نمی‌کنم ولی بعضی‌ها در فیلم‌سازی از انسان به عنوان ابزار استفاده می‌کنند برای این‌که خودشان معروف شوند و جنجال درست کنند. من هیچ‌وقت دنبال آن نبودم و این موضوع را در مورد فیلم جنگ صدام با ایران هم حفظ کردم. این موضوع کاملا سیاسی است ولی من در آن انسان‌محور بودم. مثلا در آن فیلم هر کدام از افراد از تنهایی‌ها و خلوت‌هایشان فارغ از قضیه سیاسی جنگ صحبت می‌کنند و من پرداختی کاملا انسانی داشتم.

رزاق کریمی در ادامه صحبت‌هایش درباره اینکه آیا فیلم «بانو قدس ایران» یک مستند سیاسی می‌داند، تصریح کرد: من «بانوی قدس ایران» را یک فیلم سیاسی نمی‌دانم اینها کلیشه هستند. سیاست را کسان دیگری معرفی کردند ولی من می‌گویم مردم ایران باید با مسائلی غیر از سیاست هم آشنا شوند به همین دلیل برای ساخت این فیلم دنبال این بودم که زندگی شخصی امام(ره) و همسرش را به تصویر بکشم و این فیلم موقعیت خوبی بود که من وارد زندگی رهبر بزرگ شیعیان جهان شوم و فیلمی بسازم که با سیاست‌های او کاری ندارد و شخصیت اصلی من همسرش است که هیچ کس او را نمی‌شناسد زیراکه نهان‌خانه پنهان اوست.

این مستند ساز درباره لازمه انجام یک تحقیق خوب پیش از شروع ساخت یک مستند، بیان کرد: اگر یک تحقیق خوب برای این مستند صورت نمی‌گرفت قطعا قراردادی بسته نمی‌شد. هرچه جلوتر رفتیم حلقه‌های گمشده و معماهای ناگفته برایم روشن‌تر شد. خود تحقیق این پروژه حدود ۶۰۰ صفحه شده است که یک سال و دو ماه طول کشید. امام(ره) آنقدر از نظر سیاسی معرفی شده که فقط وجودش را یک سلول سیاسی می‌شناسند چه برسد به همسرش. سعی شد در این مستند به بُعد انسانی و محور عشق بین یک رهبر و همسرش بپردازیم که البته کار دشواری بود. بین زن و شوهری که بالای ۶۰ سال با هم زندگی کردند و وقتی امام(ره) فوت کرد، همسرش حدود ۲۰ سال ادامه حیات داد و با همان اعتماد به نفس و گویش اشرافی خودش تا آخرین روزها زندگی کرد.

رزاق کریمی ادامه داد: من خودم این انقلاب را دیدم ولی از رحلت امام(ره) سال‌ها گذشته است و نسل سوم و چهارم دیگر او را نمی‌شناسند. در صورتی که این بخشی از تاریخ مملکتمان است. من در فیلم‌هایم شعار نمی‌دهم و می‌گویم که تاریخ وجود داشته است. البته گاهی تاریخ را درست معرفی نمی‌کنند و ابهامات زیادی وجود دارد و همین باعث شعارزدگی ما می‌شود، اما نسل امروز شعارزده نیست دوست دارد واقعیت‌ها را بداند، بشنود و ببیند و نباید آنها را از درک آن منع کرد. من تمام کارهایی که کرده‌ام سه ستون اصلی داشته است آن هم تحقیق، تحقیق و تحیق است. بعضی محقق‌ها احساسی می‌شوند ولی کسی حق ندارد چیزی به پژوهش اضافه کند و نظر شخصی بدهد. من مشاورهای زیادی در حوزه‌های مختلف دارم تا نظرات همه را بداند.

او با بیان اینکه رابطه عاطفی عمیقی بین امام(ره) و همسرشان وجود داشته، بیان کرد: بانو، امام(ره) را خیلی قبول داشت و می‌دانست امام(ره) در وجه خانوادگی‌اش یک مرد خانواده است. خانم مدیریت خانواده را برعهده دارد. زندگی کردن با امام(ره) کار سختی بوده ولی بانو ثقفی زندگی را روح بخشیده و البته امام(ره) هم نمی‌خواست استقلال او از بین برود. کاملا معلوم است یک عشق و عاشقی عمیقی بین‌شان وجود داشت به طوری که وقتی خانم جایی می‌رفتند امام(ره) تا زمان برگشتن او بی‌تاب می‌شدند. در واقع خانم به زندگی تحکم بخشیده بود حتی زمانی که امام(ره) به زندان رفته بود توانست خانواده را به خوبی اداره کند. در نهایت می‌توان گفت در عین استقلال شخصیت بین امام(ره) و همسرشان در یک مقاطعی این دو نفر روح‌شان یکی شده است .
دست خطی از بانو خدیجه ثقفی

این مستند ساز درباره علت استفاده نکردن از فیلم یا تصویری از خانم ثقفی در فیلم گفت: درابتدا هیچ فیلمی وجود نداشت. یک ماه پیش فیلمی چند ثانیه‌ای پیدا شد که در مستند از آن استفاده کردیم که بسیار فیلم شریف و خوبی است. من خودم نمی‌خواستم فیلمی از ایشان در مستند آورده شود و این بسیار سخت بود که در یک فیلم ۸۰ دقیقه‌ای شخصیت اصلی وجود نداشته باشد ولی حضورش حفظ شود. این یک مهندسی در اجرا و کارگردانی می‌خواست. ما با کتاب‌ها و خاطرات مختلف روایتهایی را پیدا کردیم. در اواخر عمرشان هم یکی از اعضای خانواده صدایی از ایشان بر روی کاست ضبط کرده بود که در ابتدای فیلم پخش شد. به غیر از آن من اصلا نمی‌خواستم تصویری از ایشان استفاده کنم و همانطور که امام(ره) بر روی ایشان حساس بودند من هم سعی کردم، این حرمت را حفظ کنم .

این مستندساز درباره اینکه تمامی صحبت‌ها و روایات در این فیلم به صورت مستقیم و بی‌واسطه از افراد مطرح می‌شود، تصریح کرد: در این مستند کسی نمی‌گوید: " می‌گویند خانم‌.... یا می‌گویند آقا...." بلکه همه اظهار دارند که "من خانم را دیدم که... یا خانم گفت... "یعنی به صورت مستقیم با او در ارتباط بودند.

او ادامه داد: این خانواده خیلی شریف هستند به طور مثال برای فیلمبرداری همه پیش من آمدند نه اینکه من نزد آنها بروم. بین‌ ما اعتماد شکل گرفته بود. من وارد مقاطعی از زندگی هر کدام شدم که تجربه مشترکی با خانم ثقفی داشتند. هیچ کس قرار نبود شبیه کسی دیگر صحبت کند و حرف تکراری بزند یا حتی سوالی از او پرسیده شود که جوابش را نمی‌داند به این معنا که ما از قبل تحقیق کرده بودیم و می‌دانستم با هر فردی چه سوالاتی باید مطرح شود و چه زمان‌هایی با بانو ثقفی همراه بوده‌اند. یکی از کودکی حرف می‌زد یکی از بزرگسالی و یکی از مشکلات و اتفاقات. ما می‌دانستیم که حتی ندیمه، راننده و محافظ آنها چه تصویر متفاوتی از زندگی امام(ره) و همسرشان دارند که بچه ها ندارند.

کارگردان مستند "بانو قدس ایران" بیان کرد: من همیشه در فیلم‌هایی که ساختم آخرش که تمام می‌شود تازه احساس می‌کنم فیلم نواقصی دارد و دائم دنبال کامل کردن آن هستم و اگر تهیه کننده اجازه بدهد می‌خواهم دو نکته که یکی فنی است و دیگری یک بخش محتوایی را به فیلم اضافه کنم.

رزاق کریمی در پایان در پاسخ به اینکه وضعیت این فیلم بعد از اکران در جشنواره‌ی حقیقت چه خواهد بود؟ بیان کرد: کارگردان دوست دارد که فیلمش دیده شود و من هم این فیلم را برای همه مردم ایران و نسل جوان ساختم نه قشر خاصی و دوست دارم که فیلمم را همه مردم ایران ببینند و البته که تصمیم نهایی به عهده تهیه کننده مستند (عروج فیلم) است و کارگردان فقط می‌تواند به او پیشنهاد دهد.