زبان الکن سیاستمداران در عذرخواهی

 یکی از مشکلات جامعه ایران نبود فرهنگ عذرخواهی است و این مسئله در عرصه سیاست نیز وجود دارد و همین امر جدا از تبعاتی که خود اشتباه داشته است، مردم ایران را متحمل بار روانی مضاعفی می‌کند، در حقیقت مردم ایران خواهان شنیدن عذرخواهی از زبان مسئولان هستند، آخرین نمونه این نوع برخورد را می‌توان در حامیان سابق محمود احمدی‌نژاد مشاهده کرد. با توجه به اینکه احمدی نژاد از قدرت کنار گذاشته شده است، برخی از سیاستمداران که زمانی در زمره حامیان وی قرار داشتند، امروزه پشت به این فرد کرده‌اند و منکر این حمایت در سال‌های گذشته می‌شوند تا نپذیرند که حمایت از وی در آن مقطع زمانی اشتباه بوده است.

مردم از یاد نمی‌برند

در این میان، لازم به یادآوری است که فرهنگ عذر خواهی در عرصه سیاست ایران سابقه زیادی ندارد و موارد انگشت شماری را می‌توان پیدا کرد که یک مسئول بابت اشتباهی که کرده است از مردم عذرخواهی کند و یا اینکه استعفا بدهد اما این قضیه در بسیاری از کشورهای دنیا امری رایج است. با این وجود در دولت اصلاحات پنجمین رئیس جمهوری کشور در خصوص قتل های زنجیره ای عذر خواهی کرد و این مسئله را به گوش مردم رساند.

در دوره هشت ساله ریاست جمهوری احمدی نژاد مردم به هیچ وجه عذر خواهی و لغات مشابه آن را از زبان مسئولان نشنیدند و توقفی هشت ساله در این امر وجود داشت. با این وجود زمانی که دولت یازدهم بر سر کار آمد اعضای کابینه حسن روحانی چندین بار در حوزه‌های مختلف از مردم عذرخواهی کردند. حتی در گذشته حسن روحانی بیان کرد:« دولت در جایی که احیاناً غفلتی شده باشد در عذرخواهی از مردم لکنت زبان نخواهد داشت. » البته این عذرخواهی‌ها چیزی از عمق مشکلات کم نمی‌کرد اما حداقل تاثیر آن را می‌توان احترام به مردم دانست و همین امر کمی از بار روانی اخبار و فجایع می‌کاست. به عنوان مثال می توان به مسائلی مانند افشا شدن فیش حقوق های نجومی، مرگ و میر ناشی از تصادف دو قطار و... اشاره کرد. در همان زمان نیز برخی رسانه‌ها افزایش چنین اقدامی را مثبت تلقی کردند و گفتند که مردم در دولت یازدهم با عبارت «عذرخواهی می‌کنم» آشنا می‌شدند و این عبارت بالاخره پس از چندین دهه وارد ادبیات سیاسی ایران شد. این عبارت اگر چه تبعات اشتباه مسئولان را کاهش نمی دهد اما انتقادات را نرم تر می‌کند. این روندی بود که دولت یازدهم پیش گرفت اما در روزهای اخیر باتوجه به کنارگذاشته شدن احمدی نژاد از دنیای سیاست بسیاری از حامیان گذشته وی، منکر چنین مسئله‌ای می‌شوند. حال سوال اینجا است که چرا پذیرفتن اشتباه و به دنبال آن عذرخواهی کردن برای برخی از سیاستمداران دشوار است؟ محمدتقی فاضل میبدی فعال سیاسی اصلاح‌طلب در گفت‎وگو با «ابتکار»در رابطه وجوه دینی عذرخواهی در اسلام عنوان کرد:« در مجموع طلب بخشش از مردم یکی از مسائلی است که حضرت علی (ع) از یکی از کارگزاران خود می‌خواهد که اگر خطایی مرتکب شدید از مردم نیز پوزش بخواه و بسیاری از اولیا بر این امر تاکید داشته‌اند.» وی در خصوص عذرخواهی مسئولان افزود:« متاسفانه در ادبیات ما و نگاه جمهوری اسلامی عذرخواهی معنا ندارد و ما اینکه در گذشته خطا کردیم و اشتباه داشته ایم را نمی‌پذیریم و باور نداریم. البته ممکن است که قلبا این مسئله را پذیرفته باشیم. خطاهای زیادی از سوی مسئولان صورت گرفته است اما موارد معدودی وجود دارد که مسئولان از مردم عذرخواهی کرده باشند. به عنوان مثال عذرخواهی دولت اصلاحات در خصوص قتل‌های زنجیره‌ای وجود دارد.» این فعال سیاسی با اشاره به پیشینه مسئولان در عذرخواهی گفت:« ما از ابتدای انقلاب خطاهای متعددی داشته‌ایم و می‌توان به برخی اقدامات نسنجیده به بهانه انقلابی گری اشاره کرد. در زمان احمدی نژاد هم که اوج خطاهای مسئولان بود حتی برخی دولت احمدی نژاد را بهترین حکومت پیش از حکومت امام زمان(عج) خطاب کردند. حمایتی که برخی از سیاستمداران در رابطه با احمدی نژاد داشتند به حدی برای جامعه و کشور تبعات منفی داشت که هنوز هم وضعیت کشور تحت تاثیر اشتباهات آن زمان است. البته سیاستمداران خود متوجه مضرات خطاهایشان نمی شوند بلکه این توده مردم هستند که توان آن را پس می‌دهند.» این فعال سیاسی اصلاح طلب در رابطه با حامیان احمدی نژاد اظهار کرد:« برخی از حامیان سابق احمدی نژاد هستند که می‌گویند احمدی نژاد در دور نخست فرد قابل قبولی بود اما در دور دوم رویکرد خود را تغییر داد اما این عذر بدتر ازگناه است چراکه در دور نخستی که احمدی نژاد نامزد ریاست جمهوری شد در رابطه اشتباهات و خطاهای این فرد تذکر دادند. ما شاهد این بودیم که با افراد منتقد برخوردهای سختی صورت گرفت و برخی به زندان افتادند و برخی دیگر هم محصور شدند اما احمدی نژاد مجددا به قدرت رسید.»

از سوی دیگر، ایمان ناصری فعال سیاسی اصولگرا درخصوص همین تغییر رویکرد حامیان احمدی نژاد گفت:« اگر منظور از حامیان، جامعه روحانیت مبارز و مجموعه اصولگرایان است باید گفت، در دور نخست بخشی از لاریجانی و بخشی دیگر از آقای قالیباف حمایت کردند و از آقای احمدی نژاد حمایتی نشد. در دور دومی که احمدی نژاد در انتخابات شرکت کرد نیز هیچ یک از تشکل‌های جریان اصولگرا از این سیاستمدار حمایت نکردند. اما واقعیت این است که مجموع اصولگرایان در سال 88 در مقابل وی ایستادند. شاید این ایستادگی را بتوان به نوعی عذرخواهی اصولگرایان بابت حمایت از وی در دور نخست تلقی کرد. اما باید صراحتا اصولگرایان بابت حمایت از وی در دور نخست ابراز پشیمانی می کردند اما چنین اتفاقی رخ نداد.»

فاضل میبدی با بیان اینکه ما امروزه شاهد تبعات منفی عملکرد دولت نهم و دهم هستیم، مطرح کرد:« در چنین شرایطی هر کس که در به قدرت رسیدن احمدی نژاد نقشی داشته است و عذرخواهی نکند، بخشیده نخواهد شد. اشخاصی که می‌گویند ما عذر‌خواهی نمی‌کنیم گناه بزرگی را مرتکب می‌شوند. برخی هم هستند که کلا منکر این قضیه می‌شوند اما خداروشکر تمام صحبت‌ها و سخنرانی‌هایی که در این چند سال داشته اند، ثبت شده است و در آرشیو مطبوعات وجود دارد. تاریخ به این افراد اجازه نمی دهد که اشتباهات خود را پاک کنند حتی اگر منکرآن شوند.»

حساسیت مسئولان نسبت به عذرخواهی

جدا از قضیه عذرخواهی، برخی ‌از فعالان سیاسی حتی حاضر به شنیدن این پرسش نیستند. به عنوان مثال، عشرت شایق فعال سیاسی اصولگرا که یکی از حامیان اصلی محمود احمدی نژاد بود حتی حاضر نشد تا به اتمام رسیدن پرسش خبرنگار «ابتکار » صبر کند و مکالمه را قطع کرد. یکی دیگر از حامیان رئیس دولت نهم که تمایلی نداشت نامش مطرح شود هنوز بر سر مواضع خود بود و از این انتخاب دفاع کرد و گفت: چیزی برای عذرخواهی وجود ندارد. ایمان ناصری فعال سیاسی اصولگرا نیز در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با «ابتکار» با بیان اینکه عذر خواهی کردن در کشور ما مهجور است، اظهار کرد:« البته این مسئله در خصوص اصلاح طلبان نیز امری صادق است؛ اصلاح طلبان در فرهنگ عذرخواهی حتی از اصوگرایان هم عقب‌تر هستند سال های گذشته ، بلوای بزرگی در کشور به وجود آمد و اصلاح طلبان از این اتفاق حمایت کردند حداقل باید در بخش‌هایی که به صورت مستقیم با آنها مرتبط بود، عذرخواهی می‌کردند. این رفتار را بگذارید در کنار رفتار اصولگرایان که در دور اول از احمدی نژاد حمایت کردند اما در دور دوم مقابل وی ایستادند و می توان این را نوعی عذرخواهی تلقی کرد.در سال 76 که دولت اصلاحات بر سر کار آمدند بسیاری از مبانی مربوط به اسلام و نظام را زیر سوال بردند و به هیچ وجه هم عذرخخواهی نکردند.» در مقابل ایمانی حسن بیادی دیگر فعال سیاسی اصولگرا در رابطه با عذرخواهی برخی اصولگرایان مطرح کرد:«من لفظ عذر خواهی را قبول ندارم، چرا آقای احمدی نژاد به قدرت رسید؟ احمدی نژاد به دلیل مشکلاتی برسرکار آمد که دولت قبل ایجاد کرد. اما مشکل اینجاست که این گروه می‌گویند ما با احمدی‌نژاد نبوده‌ایم این در صورتی است که این افرد به هرجایی که رسیدند از طریق احمدی نژاد بوده است و در حقیقت از احمدی نژاد سوءاستفاده کرده‌اند.» با این تفاسیر می‌توان چنین برداشت کرد که بسیاری از اصولگرایان در توجیه عدم عذرخواهی خود نسبت به خطاهایشان به یادآوری وقایع 88 و عذرخواهی نکردن اصلاح طلبان در پاره ای از موارد اشاره می‌کنند. این رویکرد در حقیقت به همان نبود فرهنگ عذرخواهی در جامعه ایران بازمی گردد که حتی سیاستمداران عذرخواهی خود را منوط به عذرخواهی دیگران می‌دانند. اما حقیقت این است که اصولگرایان به دلیل خطاهای صورت گرفته هزینه‌های بسیاری را متحمل شدند و همین امر منجر به این شد که در انتخابات 92 و 96 با شکست مواجه شوند. بنابراین حیات و ممات آنها به این معذرت خواهی و بیان اشتباه بسته است. از طرف دیگر، احمدی نژاد قابل پیش بینی نیست. این امکان وجود دارد که اقدامات جدیدی صورت دهد و تا قبل از معذرت خواهی اصولگرایان بابت حمایت از وی اقدامات احمدی نژاد به پای آن ها نیز نوشته می‌شود. برای جلوگیری از چنین وقایعی تنها کافی است یک عذرخواهی ساده کنند. البته در این میان حسن روحانی نیز باید در این حوزه ورود پیدا کند و در رابطه با برخی از مسائل توضیحات لازم را به مردم ارائه دهد. تداوم چنین روندی منجر به دلسرد شدن مردم از هر دو جناح می‌شود و این قضیه کاهش مشارکت مردم در انتخابات 1400 را درپی خواهد داشت.