مصر در کانون توجه آمریکا و عربستان

«جان کری» وزیر امورخارجه آمریکا، یکم تیرماه در سفری پیش بینی نشده به مصر رفت تا دیداری چند ساعته با «عبدالفتاح السیسی» رییس جمهوری تازه این کشور، داشته باشد.

به نوشته سی و یکم خرداد خبرگزاری جمهوری اسلامی، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در بیانیه ای اعلام کرده بود کری به مدت پنج روز به اردن، بلژیک و فرانسه خواهد رفت.

سفر کری به مصر پس از آن صورت می گیرد که آمریکا روابط خود با این کشور را به دنبال سرنگونی «محمد مرسی» نخستین رییس جمهوری مصر پس از انقلاب 1389، کاهش داد و بخشی از کمک های مالی سالانه به ارتش آن را تعلیق کرد.

پیش از کری نیز «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی، سی ام خردادماه در بازگشت از مغرب توقفی چندساعته در مصر داشت و با فرمانده پیشین ارتش و رییس جمهوری کنونی این کشور دیدار و گفت و گو کرد.

انتخابات ریاست جمهوری مصر که پنجم، ششم و هفتم خردادماه برگزار شد و طی آن عبدالفتاح السیسی به عنوان دومین رییس جمهوری پس از سرنگونی «حسنی مبارک» برگزیده شد، می تواند نقطه عطفی در تاریخ انقلاب مصر باشد.

این در حالی است که رخدادهای عراق، موج خشونت گروه های تروریستی را به شدت افزایش داده و دامنه ناآرامی های خاورمیانه را گسترده تر کرده است. ترس از سرایت این ناآرامی ها به همه منطقه، نگرانی های بسیاری را درباره سرنوشت کشورهای دگرگون شده ای همچون مصر به وجود آورده است.

بر همین پایه شاهدیم که در چند روز گذشته، مصر میزبان این 2 میهمان مهم بود؛ ملک عبدالله و جان کری.

عربستان و آمریکا هر کدام اهداف خود را در منطقه دنبال می کنند و به دلیل هم پوشانی اهدافشان، در بسیاری از زمینه ها همکاری هایی نزدیک با یکدیگر دارند.

تحولات مصر از موضوعاتی است که همگرایی عربستان و آمریکا را افزایش داده است.

**عربستان و رهبری جهان عرب

سرنگونی سران قدرتمند و دیکتاتور عرب در عراق، لیبی، تونس و مصر فضای مناسبی را برای مقام های عربستان سعودی فراهم آورده است تا رهبری جهان عرب را در دست بگیرند.

عربستان به عنوان داعیه دار مدیریت جهان عرب تلاش دارد خود را یک تکیه گاه مطمئن در وضعیت کنونی معرفی کند که بیشتر کشورهای عربی به دلیل خیزش های مردمی و ناآرامی های پس از آن در التهاب و آشوب به سر می برند. ریاض می خواهد نقش حافظ منافع اعراب را بر عهده بگیرد.

در این پیوند، تلاش های این کشور برای رهبری در جهان عرب و تبدیل شدن به مرکز دیپلماسی در خاورمیانه عربی را شاهدیم.

روی کار آمدن السیسی در مصر فرصت مهمی را در اختیار عربستان قرار داد تا دوباره یک همپیمان قوی برای مدیریت تحولات کنونی جهان عرب در کنار خود داشته باشد؛ به ویژه آنکه زیر فشار اتهام های دولت عراق برای دسیسه چینی و پشتیبانی از گروه های تروریستی و شورشی قرار دارد.

در همین چارچوب، پس از انتخاب السیسی به عنوان رییس جمهوری تازه مصر، عربستان تمام تلاش خود را برای پشتیبانی های سیاسی و مالی از وی به کار برده است؛ امری که در یک سال فعالیت دولت موقت پس از سرنگونی مرسی هم دیده می شد.

از سوی دیگر، مصر از لحاظ اقتصادی در وضعیت نامناسبی به سر می برد و نیازمند کمک های مالی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس است.

بر همین پایه است که عربستان پیشنهاد کرده است نشست «دوستان مصر» با شرکت کشورهای نفتخیز عرب تشکیل شود تا دولت السیسی بتواند با قدرت بیشتر با چالش های اقتصادی پیش روی خود روبرو شود.

**تحولات جهان عرب و رویکرد واشنگتن

ایالات متحده آمریکا مایل است در وضعیت بی ثبات و پرآشوب کنونی خاورمیانه، برای مدیریت تحولات نقش هم پیمانانی مانند مصر را پررنگ تر کند.

تحولات عراق و یورش گروه تروریستی-بعثی داعش (دولت اسلامی عراق و شام) باعث شده است آمریکا دوباره محاسبات خود در خاورمیانه را بازبینی کند.

این کشور که می کوشد حضور مستقیم خود در خاورمیانه را کاهش دهد، به دلیل بحران های منطقه ای موجود در خاورمیانه و همچنین بی فرجام ماندن گفت و گوهای سازش میان رژیم صهیونیستی و تشکیلات خودگردان فلسطین تلاش دارد به احیای نقش منطقه ای دوستان قدیمی خود مانند مصر بپردازد تا به دست آنها تحولات را مدیریت کند.

این تصمیم زمانی ملموس تر خواهد بود که می بینیم دولت «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، برای برخورد با برنامه صلح آمیز هسته ای جمهوری اسلامی ایران رویکردی سیاسی را در پیش گرفته است.

با روی کار آمدن دولت اعتدالگرای «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران، اوباما نیز به بهره گیری از فرصت گفت و گوها برای رفع مناقشات هسته ای طی یک دهه گذشته روی آورده؛ امری که به پذیرش رسمی نقش منطقه ای ایران در خاورمیانه منجر شده است.

این اقدام آمریکا اما با اعتراض برخی کشورها مانند عربستان روبرو شد. اختلاف واشنگتن با این کشور به آنجا رسید که حتی اوباما هشتم فروردین ماه به منظور احیای موازنه منطقه ای و رفع نگرانی های همپیمان دیرین خود، راهی ریاض شد.

به نظر می رسد از همین رو است که آمریکا تلاش دارد همسو با عربستان، نقش منطقه ای کشوری مانند مصر را نیز بازیابی کند.

ترس از بدتر شدن اوضاع مصر در پی تحولات عراق نیز در اتخاذ چنین رویکردی از سوی اوباما به مصر بی تاثیر نبوده است.

از نگاه آمریکا، انتخاب السیسی فرصت مناسبی است تا مصر بتواند پس از سه سال روی آرامش و ثبات را به خود ببیند. در همین حال تقویت مصر باعث رضایت عربستان سعودی نیز خواهد شد.

**جمع بندی

به نظر می رسد آمریکا خواهان بازسازی روابط با مصر زیر هدایت السیسی است تا به قاهره کمک کند بی ثباتی های کنونی را پشت سر بگذارد و نقش منطقه ای خود را بازیابد.

این کار با توجه به اهمیت امنیت رژیم صهیونیستی برای کاخ سفید، جایگاهی ویژه می یابد.

عربستان سعودی نیز تلاش دارد با کمک به السیسی، محور اخوان المسلمین را در مصر حذف و یک همپیمان قوی برای خود در منطقه ایجاد کند تا به باور خود، به مدیریت تحولات منطقه و جهان عرب بپردازد.

نیاز شدید دولت السیسی به کمک های اقتصادی و پشتیبانی خارجی برای تقویت پایه های قدرت داخلی نیز فضا را آماده کرده است تا روابط مصر با آمریکا و عربستان و دیگر کشورهای نزدیک به این محور بهبود یابد.