عامل افزایش خودکشی دختران چیست؟

بازی مرگ آور نهنگ آبی زمانی در ایران بر سر زبان‌ها افتاد که ماجرای خودکشی دو دختر اصفهانی سر و صدای زیادی به پا کرد. تا قبل از آن شاید کمتر کسی حتی اسم این بازی را شنیده بود. هرچند پس از چند روز اعلام شد که خودکشی این دو دختر ارتباطی با چالش نهنگ آبی ندارد و آن‌ها در اثر فضای مجازی و بدسرپرستی دست به خودکشی زده‌اند. پس از پخش اخبار خودکشی این دو دختر و فیلمی که نشان می‌داد آن‌ها در دقایق قبل از خودکشی سرحال و قبراق به استقبال مرگ می‌رفتند علامت‌های سؤال زیادی را در مورد این بازی و کارکرد آن در بین اذهان عمومی به وجود آورد. چالش «نهنگ آبی» عنوان نشستی بود که در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات برای واکاوی و پاسخ به پرسش‌های اساسی در خصوص این بازی و تحلیل آن برگزار شد. در این نشست تلاش شد تا به پرسش‌های اصلی مانند واقعیت بازی نهنگ آبی چیست و در ایران چه تأثیراتى داشته توسط جامعه شناسان، روانشناسان و کارشناسان رسانه‌ای پاسخ داده شود.

در ابتدای این نشست دکتر «محمد سلطانی فر» با طرح این پرسش که سؤال اینجاست چرا قربانیان این چالش در این محدوده سنی دست به خودکشی می‌زنند، گفت: زمانی که این دو خودکشی اتفاق افتاد برخی شبکه‌های مجازی را مقصر عنوان کردند اما  این موضوع صحت ندارد چراکه مسائل زیادی وجود دارند که می‌توانند افراد را به سمت خودکشی هدایت کنند. ما در سال‌های قبل و در شرایط نبود شبکه‌های اجتماعی با پدیده خودسوزی دختران ایلامی روبه‌رو بودیم. بنابراین نباید انگشت اتهام تنها به این شبکه‌ها نشانه رود. عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با اشاره به این‌که باید بررسی شود چرا این پدیده در میان دختران جوان رایج‌تر است، گفت: باید نگاه کنیم که چقدر فضا برای تخلیه هیجانی دختران و جوانان قرار داده‌ایم که آن‌ها با این اقدامات می‌خواهند صدای خود را به جامعه برسانند.

خودکشی حاصل انزوای اجتماعی است

دکتر «احمد بخارایی» با اشاره به این‌که خودکشی سمبل‌ مشکلات اجتماعی بزرگتر ومحصول «انزوای اجتماعی» است، بیان کرد: این پدیده یک شبه پا به عرصه اجتماعی ایران نگذاشته است و از پیشینه و علل مختلف برخوردار است.

این جامعه شناس افزود: بر اساس پژوهش‌هایی که در زمینه اعتماد اجتماعی انجام داده‌ام، بیش از ۵۰ درصد از گروههای نمونه گیری شده  نسبت به دوستان و نزدیکان خود بی‌اعتماد بودند.او با اشاره به این‌که باید آمار دقیقی در خصوص خودکشی‌ها در کشور ارائه شود؛ چرا که این مسأله فراتر از خودکشی‌های منسوب به نهنگ آبی یا خودکشی اخیر دو نوجوان اصفهانی است، گفت: میزان آمار اعلام شده خودکشی از تعداد خودکشی‌های انجام شده در کشور کمتر است. بر همین اساس یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار گیرد این است که چند نفر در جامعه مستعد خودکشی هستند.این جامعه شناس با تأکید بر این‌که بسیاری از زنان و دختران به دلیل محدودیت‌های تبعیض آمیزی که در جامعه وجود دارد دچار بحران هویت می‌شوند، بیان کرد: با وجود چنین معضلاتی ما هنوز در خصوص رفتن یا نرفتن زنان به ورزشگاه‌ها یا دوچرخه سواری آن‌ها در حال بحث هستیم که این نشان می‌دهد ما از مسائل مهم و کلی غافل شده‌ایم.

شکاف نسلی یکی از دلایل مؤثر در بروز خودکشی

دکتر «سید محسن بنی هاشم»، روانشناس در ادامه این نشست، گفت: افزایش خودکشی در کشور شاید فریادی است که سال‌های پیش باید به آن توجه می‌کردیم ولی از آن غافل ماندیم.به هر عنوان اغلب این آسیب‌ها حاصل پرخاشگری نهفته در جامعه هستند و می‌توان گفت به دیگران سرایت می‌کنند.

این روانشناس با اشاره به این‌که ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که بیش از 20 دقیقه و دو متر نمی‌توانند از گوشی‌های همراه خود فاصله بگیرند، بیان کرد: در همین حال خانواده‌های زیادی از نیاز‌های ضروری و شرایط جسمی و روحی فرزندان شان بی‌اطلاع هستند که این موضوع باعث می‌شود آن‌ها به تدریج درون یک حصار پنهان و شکاف نسلی قرار بگیرند.

خودکشی جرم نیست

سرهنگ «غلام حسین بیابانی» رئیس مرکز تحقیقات پلیس آگاهی کشور با اشاره به این‌که خودکشی نه تنها یک خسارت فردی بلکه خسارت اجتماعی محسوب می‌شود، گفت: بر اساس قانون خودکشی در ایران جرم محسوب نمی‌شود هرچند معاونت دراین کار یعنی تهدید و ترغیب فرد جرم تلقی شده و حتی جزای نقدی و حبس به دنبال دارد.

بیابانی افزود: یکی از نکاتی که باعث متمایز شدن ماجرای دو دختر اصفهانی شد شاد و سرحال بودن آن‌ها در دقایق قبل از خودکشی بود. هرچند پس از بررسی موضوع توسط پزشکی قانونی هیچ آثاری از مصرف مواد مخدر در این دو دختر یافت نشد. او با اشاره به این‌که زخم‌های دستان یکی از این دو دختر نشانگر این بود که او چندین بار اقدام به این کار کرده است، بیان کرد: البته این زخم‌ها در اثر نهنگ آبی ایجاد نشده بود چراکه در گوشی‌های این دو نفر نشانی از این بازی وجود نداشت.

صورت مسأله را پاک نکنیم

«رضا رشید پور» کارشناس رسانه با اشاره به این‌که سال هاست که با فیلتر کردن برنامه‌ها و به نوعی با پاک کردن صورت مسأله می‌خواهیم معضلات اجتماعی را سامان دهی کنیم، گفت: در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که 5 میلیون و هفتصد هزار معتاد در آن وجود دارد. برای همین باید بپرسیم که با این شرایط در گوشی‌های مردم دنبال چه می‌گردیم؟ باید بدانیم مطرح شدن یا نشدن این موضوعات در رسانه تأثیری در صورت مسأله ندارد.

این کارشناس رسانه با اشاره به این‌که متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم حتی برای مردم متن‌های مفید تولید کنیم، گفت: پرطرفدار‌ترین مطالب در اینستاگرام آن‌هایی هستند که با حاشیه مردم را به جان هم می‌اندازند.

تنبیه آسیب را تشدید می‌کند

«زهره دلگشا» پژوهشگر اجتماعی نیز در این نشست با اشاره به این‌که نوجوانان با انجام بازی نهنگ آبی به تدریج به خودکشی نزدیک می‌شوند، گفت: این بازی پس از 50 روز بازی و تجربه خشونت فرد را به سمت خودکشی سوق می‌دهد.

دلگشا با طرح این پرسش که با وجود این بازی باید از مسئولان بپرسیم آن‌ها برای مراقبت از جوانان چه راهکاری را ارائه کرده اند، بیان کرد: در برزیل و امریکا برنامه‌هایی پس از این بازی ساخته شد که افراد را به سمت شاد زیستن و زندگی بهتر هدایت می‌کرد درحالی که ما برای جوانان خود کاری نکردیم. او گفت: آموزش و پرورش و مدارس ما برای مقابله با این ماجرا تنها دانش‌آموز را مجبور به تعهد کردند و خانواده‌های آن‌ها را برای بازخواست آنان به مدرسه دعوت کردند.

دکتر «کاظم ملکوتی» رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی با طرح این پرسش که چرا تلاش می‌شود ماجرای این دو خودکشی در اصفهان به نهنگ آبی وصل شود، گفت: حوزه اختصاصی من بررسی خودکشی است و من تا به حال فردی را ندیده‌ایم که در اثر این چالش دچار خودکشی شود. او افزود: هم‌اکنون کانال‌ها و سایت‌های زیادی وجود دارند که با پخش تصاویر و فیلم‌های مختلف جوانان را به سمت خودکشی هدایت می‌کنند. یکی از استراتژی‌های خودکشی رسانه است و پخش این تصاویر باعث ترویج خودکشی خواهد شد. ملکوتی با تأکید بر این‌که علت اغلب این موارد بیماری و موارد ارثی است، بیان کرد: در این میان البته عوامل محیطی نیز بی‌تأثیر نیستند اما  چندین عامل باید در کنار هم قرار بگیرد تا فرد دست به خودکشی بزند. هم‌اکنون همه مردم دچار مسائل و مشکلات مختلف در زندگی خود هستند آیا همه آن‌ها دست به خودکشی می‌زنند.