تشریح دلایل تخریب مسکن مهر در زلزله کرمانشاه

 رئیس پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه نباید در خصوص سالم ماندن و یا تحریب سازه‌ها در زلزله زود قضاوت کرد، به وضعیت مسکن مهر در زلزله اخیر کرمانشاه اشاره و گفت: تخریب این سازه‌ها به دلیل سست بودن اجزاء غیر سازه‌ای بوده است.

دکتر عبدالرضا سروقد مقدم  با اشاره به وضعیت تخریب سازه‌ها در زلزله اخیر کرمانشاه، با تاکید بر اینکه در خصوص وضعیت تخریب سازه‌ها نباید زود قضاوت شود، افزود: در زمان زلزله یکسری از ساختمان‌ها تخریب می‌شوند و برخی دیگر آسیب می‌بینند که بر این اساس تصور می‌شود سازه‌هایی که در هنگام زلزله سالم باقی می‌مانند نسبت به سازه‌هایی که فرو ریختند شرایط بهتری داشتند.

وی با بیان اینکه بر همین اساس عملکرد ارگان‌های درگیر مورد قضاوت قرار می‌گیرد، ادامه داد: باید توجه داشت ساختمان‌هایی که تخریب می‌شوند نشان دهنده ضعف آنها است ولی سازه‌هایی که سالم می‌مانند دلیل بر خوب بودن آنها نیست؛ چراکه زلزله معمولا به صورت موج منتقل می‌شود و انرژی‌های آن در موج‌هایی با زمان متناوب مختلف منتقل خواهند شد.

مقدم ادامه داد: بر این اساس ممکن است در زلزله‌های خاص یکسری از ساختمان‌ها دستخوش زلزله نشوند چون مشخصات دینامیکی آنها با زلزله رخ داده شده مطابقت نداشته است که نمونه آن را می‌توان به زلزله مکزیک اشاره کرد.

وی با بیان  اینکه نیروی زلزله بیشتر از سوی سازه‌های بلند احساس می‌شود و سازه‌های کوتاه موج زلزله را دریافت نمی‌کنند، خاطر نشان کرد: بر این اساس اگر ساختمانی در زلزله‌ای سالم باقی مانده به دلیل خوب بودن سازه نمی‌توان باشد؛‌چرا که ممکن است آن سازه زلزله را احساس نکرده باشد.

به گفته این محقق حوزه سازه، برای بررسی وضعیت سازه‌ها باید با یکدیگر مقایسه شود که به چه میزان نیروی زلزله به آن وارد شده است که در حال حاضر تیم تحقیقاتی این پژوهشگاه در منطقه زلزله زده استان کرمانشاه مشغول مطالعه در این زمینه هستند.

رییس پژوهشکده سازه پژوهشگاه بین‌المللی زلزله و مهندسی زلزله، ادامه داد: علاوه بر آن از زلزله‌های رخ داده در حال گرفتن درس‌هایی هستیم که برای ما بازآموزی می‌شود چون قبلا آن را می‌دانستیم که از آن جمله می‌توان به به این مطلب اشاره کرد که ساختمان‌هایی که از مصالح بنایی خشتی -گلی ساخته شدند و آیین نامه‌های ساخت در آنها رعایت نشده است بیشتر آسیب دیده‌اند و حتی برخی از آنها 100 درصد تخریب شدند.

وی در عین حال با بیان اینکه درس‌هایی جدیدی نیز از رخدادهای زلزله دریافت کرده‌ایم، افرود: توجه به اجزاء غیر سازه‌ای از جمله درس‌های جدیدی است که این تجربه را در زلزله اهر و ورزقان اشاره کرد.

به گفته این محقق اسکله بسیاری از ساختمان‌ها این زلزله را تحمل کرده‌اند ولی در مقابل دیوارها و اجزا غیر سازه‌ای و تاسیسات آن فرو می‌ریزد و در صورتی که اجزا غیر سازه‌ای ساختمان آسیب ببیند، سازه کارایی خود را از دست خواهد داد.

سروقد مقدم نمونه آن را تخریب مجتمع‌های مسکونی در زلزله‌ها دانست و ادامه داد: از دید مهندسی باید بر روی جزئیات مهندسی سازه‌ها بیشتر توجه شود ضمن آنکه آیین نامه‌های موجود در جزئیات اجرایی اجزای غیر سازه‌ای اطلاعات کمی دارند و این امر باعث شده که در اجرا پیمانکاران مطابق دیدگاه‌های خود عمل می‌کنند که لازم است شرایط بهینه شود.

وی با تاکید بر اهمیت توجه بیشتر از اجزا غیر سازه‌ای مانند دیوارهای جداکننده، جان پناها و نمای سازه‌ها افزود: ما مطالعاتی را آغاز کردیم که ببینیم مشکلات موجود از آیین نامه‌ها است و یا از نحوه اجرا و نظارت است و چه تمهیداتی باید در این زمینه اندیشیده شود.

اثرات پس‌لرزه‌ها بر روی ساختمان‌ها

سروقد مقدم با اشاره به ادامه دار بودن پس لرزه‌ها در کرمانشاه، گفت: معمولا ساختمان‌ها در دو مرحله مورد بررسی قرار می‌گیرند یک مرحله ارزیابی سریع است که بلافاصله بعد از زلزله با هدف اینکه آیا پس لرزه‌ها به ساختمان‌ها آسیب می‌زنند انجام می‌شود که در این راستا تیم‌های تحقیقاتی که به منطقه اعزام می‌شوند وضعیت خروجی و ورودی ساختمان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند.

وی مرحله دوم مطالعات را شامل مواردی چون بررسی قابلیت تعمیر ساختمان‌ها دانست که در زمینه اجزا سازه‌ای ساختمان مورد بررسی قرار می‌گیرند.

استادیار پژوهشگاه زلزله با تاکید بر اینکه در زمینه اجرا سازه‌ای کمبود داریم، خاطر نشان کرد: معمولا ارگان‌های مختلفی که در این زمینه فعال هستند معمولا برای بعد از زلزله‌ها وارد می‌شوند و برای بررسی پس لرزه‌ها روال استانداردی در کشور وجود ندارد و این در حالی است که در کشورهای پیشرفته این اقدام از سوی متخصصان و خبرگان به صورت داوطلبانه انجام می‌شود و با اعمال رنگ‌های مختلف مالکان را نسبت به وضعیت ساختمان آگاه می‌کنند. بر این اساس معمولا به ساکنان ساختمان‌ها اعلام می‌شود خرابی‌هایی که در سازه‌ها وجود دارد در وضعیت پیشرونده وجود دارد یا خیر.این در حالیست که در حال حاضر این اقدامات در کشور صورت نمی‌گیرد.

مقدم در این باره توضیح داد: در صورتی که ساختمان‌ها ترک برداشته است و یا نما و یا جان پناهی ریخته است، ساکنان باید بیشتر به دنبال این باشند که این آسیب‌ها به مرور زمان افزایش می‌یابد یا خیر. در صورتی که ترک‌ها و نشست‌ها در حال افزایش و یا نما در زلزله اصلی ریخته است و این ریزش‌ها ادامه دارد نباید وارد چنین سازه‌هایی شد.

مسکن مهری که در زلزله بی‌مهری کرد

رییس پژوهشکده سازه پژوهشگاه زلزله به بیان وضعیت تخریب مسکن مهر پرداخت که در زلزله پرپل ذهاب اشاره کرد که بیشتر پنجره‌ها و درهای ورودی دچار تخریب شدند و گفت: معمولا ساختمان‌های چند طبقه اسکلت فولادی دارند و در کنار آن یکسری دیوارهای جداگر تعبیه می‌شوند.

وی وظیفه این دیوارهای جداگر را فضابندی و بسته کردن محیط ذکر کرد و افزود: در سازه‌های مهندسی ساز این دیوارها جز اجزا غیر سازه‌ای هستند و معمولا جزئیات خوبی برای اینکه چگونه به اسکله متصل شود در نظر گرفته نمی‌شود و پیمانکاران به صورت دلخواه در این زمینه وارد عمل می‌شوند.

مقدم اضافه کرد: در نتیجه زمانی که ساختمان دستخوش لرزش نشود در صورتی که این اجزا غیر سازه‌ای به خوبی به اسکله متصل نشوند، می‌ریزند و در صورتی که این بخش‌ها از طریق سازه‌هایی چون پنجره ضعیف شوند، احتمال ریزش آنها در زلزله بیشتر خواهد شد.

وی تاکید کرد: چنین وضعیتی بسیار خطرناک هستند؛ چراکه در زمان زلزله بسیاری از تلفات چه برای افرادی که در داخل ساختمان هستند و چه برای آنهایی که بیرون ساختمان هستند ناشی از همین بخش سازه‌ها است.

مقدم در عین حال ادامه داد: ولی لزوما این عامل ممکن است باعث خرابی شدید سازه‌ای نشود و اسکله سازه قابل استفاده باشند ولی خطرات احتمالی را دارد.

به گفته وی در حال حاضر بر اساس مطالعاتی که بر روی این نوع سازه‌ها انجام شده است، خسارت‌ها از نوع ریزش پنجره‌ها و درها بوده است و شواهدی دال بر اینکه این سازه‌ها آسیب‌های شدید سازه‌ای دیده‌ باشند به جز در برخی مواردی، دریافت نکردیم.

توجه به خروجی‌های سازه‌ها

رییس پژوهشکده سازه‌ پژوهشگاه بین المللی زلزله با تاکید بر لزوم توجه به ورودی و خروجی ساختمان‌ها در زمان زلزله توضیح داد: در زلزله‌های سال 85 سیلاخور استان لرستان در دو مورد از سازه‌ها صدمات زیادی وارد شد به گونه‌ای که دیواره جداکننده تخریب و کلیه راه پله‌ها و راه‌های خروجی ساختمان را مسدود کرده بود.

وی ادامه داد: در چنین شرایطی افراد ساکن در ساختمان نمی‌توانند به سرعت از ساختمان خارج شوند از این رو یکی از نکاتی که ما در مطالعاتمان بر روی آن متمرکز می‌شویم وضعیت خروجی و ورودی ساختمان‌ها است و در صورتی که راه‌های ورودی و خروجی سازه‌ها مسدود شده است و احتمال ریزش دیواره‌ها در پس لرزه‌ها وجود دارد از ورود افراد به داخل این ساختمان‌ها باید ممانعت شود.