منابع قدرت فرهنگى در نظام جمهورى اسلامى‏

کد خبر: ۱۸۷۷

تاریخ انتشار: ۰۳ شهريور ۱۳۹۲ - ۱۰:۴۴

قدرت فرهنگى، ثمره الگوى پیشرفت و الگوى پیشرفت به‏منزله‏ قلب حرکت رو به جلو نظام اسلامى تلقى مى‏گردد و به‏عبارتى پمپاژ قدرت و انرژى حرکت در تمامى پیکره نظام و جامعه است.

قدرت فرهنگى، ثمره الگوى پیشرفت و الگوى پیشرفت به‏منزله‏ى قلب حرکت رو به جلو نظام اسلامى تلقى مى‏گردد و به‏عبارتى پمپاژ قدرت و انرژى حرکت در تمامى پیکره نظام و جامعه مى‏باشد و از آن‏جا که در جمهورى اسلامى اصالت در آموزه‏ها و دستورات دینى است، چارچوبه‏ى نظام نیز از ماهیت فرهنگى برخوردار مى‏باشد. بنابراین لایه‏هاى فرهنگ در جمهورى اسلامى همان لایه‏هاى معارف دینى و اسلامى است، زیرا فرهنگ در مکتب انقلاب و نظام اسلامى، ترجمان دستورات الهى و دینى مى‏باشد. و از آن‏جا که لایه‏هاى فرهنگ و سطوح مختلف فرهنگى هر کدام مى‏تواند قدرت فرهنگى ایجاد کند، از این‏روى این قدرت، مدیون و مرهون معارف دینى و اسلامى خواهد بود.

در عصر ارتباطات و رشد فزاینده تکنولوژى و به‏ویژه جاذبه‏هاى کاذب مدرنیته، دو ملاحظه اساسى لازم است:
1- اجتناب‏ناپذیرى حفظ هویت اسلامى براى دستیابى به زندگى بهتر و سعادت‏مندانه‏
2- اجتناب‏ناپذیرى تکامل معنوى، همراه با توسعه مادى (تغییر و تحولات تمدنى درگذر زمان).
این بدین‏معناست که باید با دقت، ضمن حفظ چارچوب‏هاى اصول لایتغیر دینى که از قابلیت پویا و سرزندگى همیشگى برخوردار مى‏باشد، به تناسب شرایط روز و گرایش‏ها و جاذبه‏هاى زمان، سبک و روش زندگى آحاد مردم به گونه‏اى مدیریت و تنظیم گردد که هم بهره‏ى معنوى از پایبندى به احکام و دستورات دینى را به‏نحو شایسته و مطلوب ببرند و هم با امید و انگیزه‏ى نوین از نشاط و شکوه زندگى در این دنیا بهره‏مند گردند، تطبیق شرایط روز، با آموزه‏هاى نورانى دین به عهده اندیشمندان متعهد و زمان‏شناس اسلامى است.

امام خامنه‏اى (مدظله‏العالى): «ما مى‏خواهیم پیشرفت کنیم، مدل این پیشرفت چیست؟ این مدل را باید بازشناسى کنیم.»
در دهه چهارم انقلاب اسلامى که دهه عدالت و پیشرفت نام گرفته است، پس از سه دهه تلاش و مجاهدت، ملت بزرگ ایران اسلامى، به فضل الهى شاهد عبور کشتى انقلاب اسلامى از امواج سخت دشمنى‏ها و فتنه‏هاى گوناگون و قرارگرفتن آن در مدار پیشرفت مى‏باشد، دورانى که به‏دلیل یأس دشمنان ملت ایران، دوران تثبیت و نهادینه‏سازى امینت و پیشرفت و عدالت و نیز تبدیل‏شدن نظام سیاسى و انقلابى مبتنى بر آرمان‏هاى دینى و مذهبى، به الگوى کاملا موفّق براى تمامى ملت‏هاى مظلوم و تحت ستم منطقه و جهان مى‏باشد. این همان فرصت طلایى است که خون‏بهاى شهیدان انقلاب و میراث بنیان‏گذار فقید جمهورى اسلامى، امام خمینى(ره) و ثمره مجاهدت و مقاومت اقشار مختلف مردم غیور ایران اسلامى است.
صیانت از این میراث بزرگ و تداوم و استمرار این حرکت غدیرى و عاشورایى جز با اقتدار برگرفته از قدرت تمام‏عیار، امکان‏پذیر نخواهد بود زیرا نه دشمنى‏ها تمام گشته و نه آتش فتنه‏ها خاموش گردیده است و بلکه در عرصه جنگ نرم، پیچیده‏تر از گذشته، خصم دون وارد کارزار با جبهه حق گردیده است. امروزه مؤلفه قدرت در ابعاد مختلف آن مورد توجه سیاست‏مداران غرب و شرق جهان است.
قدرت فرهنگى به مثابه حلقه‏ى وصل‏کننده‏ى تمامى قواى یک ملت و کشور به‏شمار مى‏رود، از این‏روى براى تضمین ماندگارى و استوارى نظام اسلامى، شناخت منابع قدرت فرهنگى در نظام جمهورى اسلامى از ضرورت‏هاى جدى و درجه‏ى یک محسوب مى‏گردد. منابعى که اگر به‏خوبى شناسایى و به جریان در آید، راهبردى روشن و الگویى مشخص از پیشرفت را پیش روى همگان ترسیم خواهد نمود. ان‏شاءالله تعالى.

مؤلفه‏هاى قدرت فرهنگى در جمهورى اسلامى‏
1- ابتکار عمل (مجاهدت، تحرّک، تهاجم)
2- تسلط محیطى (داخلى، منطقه‏اى، بین‏المللى)
3- مقاومت و ایستادگى (در برابر ناتو فرهنگى دشمن، در برابر موانع و دشوارى‏هاى بر سر راه، در برابر القاءات شیطان و خواهش‏هاى نفسانى و در برابر کاستى‏ها و نقص‏ها)
4- تفکّر مکتبى و بسیجى؛ (ترکیبى از ایمان، تلاش مخلصانه، هوشیارى و شناخت دشمن، گذشت، ایثار در برابر دوست، ایستادگى و مقاومت شجاعانه و خستگى‏ناپذیر و...) و (اندیشه ژرف و عمیق که با پشتوانه‏ى بعثت، غدیر و عاشورا، در پهناى انتظار، پیش‏روندگى فردى و اجتماعى را تا رسیدن به حاکمیت جهانى مهدوى(ع)، پى مى‏گیرد!)
6- نوآورى (به روز بودن) (طرح و برنامه، ابزار و تجهیزات، تکنولوژى، فنى، شیوه‏ها و شگردها)
7- ایمان به:
- خدا
- خود (خودباورى، خودسازى و خودمدیریتى)
- راه و روش و هدف‏
- کار جمعى و تیمى (مشورت و تعاون و...)
منابع قدرت فرهنگى در نظام جمهورى اسلامى‏
1- اسلام ناب محمدى(ص)
«دین، آن روش مخصوصى است در زندگى که صلاح دنیا را به‏طورى‏که موافق کمال اخروى و حیات دائمى حقیقى باشد، تأمین مى‏نماید. پس در شریعت باید قانون‏هایى وجود داشته باشد که روش (سبک) زندگى را به‏اندازه احتیاج روشن سازد.» (علامه طباطبائى/1370/ج 3/ص 187)
«دین مجموعه‏ى عقائد، اخلاق، قوانین و مقرراتى است که براى اداره‏ى امور جامعه انسانى و پرورش انسانها آمده است.» (جوادى آملى / 1372/ص 93)
پورفسور مولانا مى‏گوید: «ما در این کشور، چهار مرکز قدرت نرم داریم که دیگران ندارند و این‏هاست که ما را نجات مى دهد. قدرت نرم اوّل، اسلام ناب محمدى و اسلام حقیقى است.» در ادامه ایشان از ولایت فقیه و عاشورا و اعتقاد به مهدویت نیز به‏عنوان دیگر منابع قدرت نرم یا قدرت فرهنگى یاد مى‏کنند. (مولانا/1388/76)

2- ولایت فقیه‏
دومین منبع قدرت به‏ویژه قدرت فرهنگى در نظام اسلامى، مفهوم و نهاد و منش و عمل ولایت فقیه در جایگاه هدایت و راهبرى جامعه و نظام اسلامى است. یعنى اگر ولایت فقیه در کار نباشد بسیارى از پایه‏هاى قدرت هم از کار مى‏افتد. ولایت فقیه این اطمینان را به مردم و جامعه منتقل مى‏کند که در یک جامعه‏ى ارزشى و مکتبى، همه‏چیز تحت کنترل آموزه‏هاى دینى و متناسب با مصالح عمومى و ملى اداره بشود.

3- ماهیّت ترکیبى جمهورى اسلامى‏
جمهوریت؛ تجلّى پذیرش و اقبال مردم (دمکراسى واقعى)
اسلامیت؛ نماد مشروعیت (اصالت‏بخشى به دین و مکتب)

4-الگو و مکتب عاشورا
انقلاب اسلامى مردم ایران با الهام از الگوى عاشوراى حسینى انجام گرفت. پورفسور مولانا در این رابطه مى‏گوید: «تمام کتاب‏هاى مردم‏شناسى، جامعه‏شناسى و علوم سیاسى اروپا و آمریکا حداقل یک صفحه راجع به این نوشتند که الگوى این‏ها (مردم ایران) الگوى کربلا بود و به این الگو اعتراف کردند.» (مولانا/1388/76)
فرانسیس فوکویاما، متولّد 1952 ژاپنى‏تبار، داراى دکتراى جامعه‏شناسى از دانشگاه شیکاگو، در کتاب (پایان تاریخ و واپسین انسان) درتوصیف انقلاب اسلامى با هشدار و نگاهى معاندانه؛ بیان مى‏کند: «شیعه با 2 بال پرواز مى‏کند، یک بال سرخ که ریشه در کربلا دارد، دوّم بال سبز یعنى امید به منجى عالم بشریت و یک زره به تن دارد به نام ولایت‏پذیرى.»

5- راهبرد مهدویت و جوهره انتظار
انتظار «مفهومى پربار و عمیق دارد که در ژرفاى خود، گوهرهاى گرانبهایى را پرورش مى‏دهد؛ «امید»، «آمادگى»، «تلاش » و «بیدارى»، مرواریدى درخشان در این بحر موّاج است که کوته‏بینان از مشاهده آن محروم مانده‏اند و این گنج خانه‏ى پُر بار را به خمودى و کسالت افترا بسته‏اند. (مطهرى، مرتضى، اسلام و مقتضیات زمان، صدرا، قم، ج 1، ص 366)
امام خمینى(ره) مى‏فرماید: «این‏طور نیست که حالا که ما منتظر ظهور امام زمان(عج) هستیم پس دیگر بنشینیم تو خانه‏هایمان، تسبیح را در دست بگیریم و بگوییم «عجّل على فرجه، عجّل» با این، کار شما باید تعجیل شود؟ شما باید زمینه را فراهم کنید براى آمدن او...» (صحیفه نور، ج 18، ص 195، سخنرانى مورخه 1/10/1362)

6- اجتهاد (مرجعیت عالمان وارسته و اندیشمندان ربّانى - هادیان راستین امّت)
اقبال لاهورى مى‏گوید: «اجتهاد قوّه‏ى محرکه‏ى اسلام است» البته این سخن درستى است اما عمده خاصیّت، اجتهادپذیرى اسلام است. آنچه قابل تأمل است این‏که مى‏بینیم در ساختمان این دین عجیب آسمانى، چه اسرار و رمزهایى به‏کار رفته که این‏گونه به آن خاصیت هماهنگى با پیشرفت تمدن‏ها داده است و همواره متناسب با تغییر و تحولات از تازه گى و پویایى برخوردار مى‏باشد.
بوعلى سینا در کتاب شفا نیز ضرورت (اجتهاد) را روى همین اصل بیان مى‏کند: «چون اوضاع زمان متغیّر است و پیوسته مسائل جدیدى پیش مى‏آید، از طرف دیگر اصول کلى اسلامى ثابت و لایتغیّر است، ضرورت دارد در همه عصرها و زمان‏ها، افرادى باشند که با معرفت و خُبرویت کامل در مسائل اسلامى و با توجه به مسائل نوى که در هر عصر پدید مى‏آید، پاسخگوى احتیاجات مسلمین باشند.»
از این‏روى اجتهاد به‏معناى واقعى کلمه یعنى تخصص و کارشناسى فنى در مسائل اسلامى؛ و گذشته از تخصص و اجتهاد، افرادى مى‏توانند مرجع رأى و نظر شناخته شوند که از حداکثر تقوا، خداشناسى و خداترسى بهره‏مند بوده باشند. (شهید مطهرى / 1383/ج‏19/123)

7- وجود سه عنصر ایمان، اتحاد و بصیرت حول محور ولایت مطلقه فقیه‏
سه عنصرى که علل محدثه انقلاب اسلامى نام گرفت و قطعاً به‏عنوان علل مبقیه آن نیز بیشترین نقش را در اقتداربخشى به نظام اسلامى دارد.

8- شوراى انقلاب فرهنگى کشور (فرهنگى‏بودن ماهیّت و جوهره‏ى اصلى انقلاب و نظام اسلامى)
مقام معظم رهبرى در این خصوص چنین مى‏فرمایند: این مجموعه (شورایعالى انقلاب فرهنگى) در کشور بى‏بدیل است. در مدیریت راهبردى فرهنگى کشور (ج م ا) به‏غیر از این مجموعه، هیچ مرکزى را در کشور نداریم. بخش‏هاى مختلف، چه دولت، چه مجلس، چه حتى مجمع تشخیص مصلحت وظایفى دارند اما هیچ‏کدام وظیفه‏اى را که این شورا بر عهده دارد، بر عهده ندارند. بنابراین مرکز بى‏بدیلى است. (در محضرولایت)

9- مردمى‏بودن نظام و اعتماد مردم به اصل انقلاب و نظام جمهورى اسلامى‏

10- پیوند معرفتى و عاطفى مردم با رهبرى انقلاب‏

11-نقش مؤثر رهبرى در مدیریت بحران‏هاى فرهنگى اجتماعى‏
12-- ظرفیّت ساختار سیاسى فرهنگى جمهورى اسلامى ایران (وجود نهادهاى جوشیده از انقلاب اسلامى)

13- تجربه سه دهه مجاهدت و مقاومت و ایستادگى‏

14- فرهنگ تکلیف‏گرایى و حقّ‏محورى‏

15- افتخارات و توانمندى‏هاى خاص نظام اسلامى که از فرهنگ بسیجى جهاد، شهادت و ایثار نشأت گرفته است؛
فوکویاما براى پس از جنگ، پروژه مهندسى معکوس را علیه شیعه (نظام و اندیشه سیاسى مبتنى بر ولایت) پیشنهاد داد. فوکویاما معنى و مفهوم مهندسى معکوس علیه شیعیان ایران را، در ابتدا «تهاجم به ولایت فقیه» ذکر نمود و تأکید کرد که؛ «تا ولایت فقیه را نزنید، نمى‏توانید به ساحت قدسى کربلا و مهدوى تجاوز کنید».
بى‏اعتبارکردن اسطوره‏ها و قهرمان‏هاى انقلاب و جنگ به هر شکل بایستى در سخنرانى‏ها، کتاب‏ها، داستان‏ها و فیلم‏ها، از پدیده‏هاى انقلاب اسلامى به‏ویژه جنگ تحمیلى و دفاع مقدس اسطوره‏زدایى شود، بایستى ماهیت دفاع مقدس از طریق زیر علامت سؤال بردن آرمان‏ها و اهداف آن، وارونه جلوه داده شود و به‏خصوص ارزش‏ها و اسطوره‏هاى آن که همواره این دفاع را به‏عنوان پتانسیل عملیاتى انقلاب زنده نگه مى‏دارد، مورد هتک و بى‏حرمتى قرار گیرد.

16- پارادایم دین‏خواهى و پایبندى مردم به ارزش‏هاى اسلامى و انقلابى و آرمانهاى امام و شهیدان‏
امام خمینى(ره): «آن‏چیزى که همه مردم ما فراتر از آن فکر مى‏کنند، مسأله حفظ اسلام و اصول انقلاب است. مردم ایران ثابت کرده‏اند که تحمل گرسنگى و تشنگى را دارند ولى تحمل شکست انقلاب و ضربه به اصول آن‏را هرگز نخواهند داشت.» (صحیفه امام ج 21 ص 85)