اکران فیلم‌های خارجی؛ فرصت یا تهدید

موضوع اکران فیلم‌های خارجی در سینماها اتفاق جدیدی نیست، اما قطعا صحبت‌هایی که هرازچندگاهی درباره چگونگی اکران آنها خبرساز می‌شود، بار دیگر این موضوع را به یکی از مباحث داغ سینمایی تبدیل کرده است.

به‌تازگی اما محمد حمزه‌زاده، رئیس سازمان سینمایی حوزه هنری، در نشست سراسری مدیران امور سینمایی این نهاد، از علاقه‌مندی حوزه هنری به اکران فیلم‌های خارجی صحبت کرده است. او در بخشی از صحبت‌هایش گفت: «یکی از وظایف دولت این است که در کنار سایر برنامه‌هایش، به موضوع صنعت و اقتصاد سینما توجه کند. هر کسب‌وکاری، در اتاق بازرگانی یا مراکزی از این دست نماینده دارد، اما سینما از این امکان محروم است.

هر فیلمی که تولید می‌شود، از نظر محتوا از مجاری مختلف بررسی می‌شود، اما در کنار توجه به بهداشت محتوا، باید به این موضوع توجه کند که یک فیلم از نظر اقتصادی و جذب مخاطب چه جایگاهی دارد؟ حمایت از تولید ملی اولویت اول، دوم و سوم ماست. همان حساسیتی که برای نمایش فیلم ایرانی داریم، برای انتخاب و نمایش فیلم خارجی هم داریم، اما به اکران فیلم خارجی به‌عنوان یک گزینه فکر می‌کنیم».

اما بد نیست نگاهی کوتاه به صحبت‌های حسام‌الدین آشنا، مشاور فرهنگی رئیس‌جمهور، در خلال برگزاری بخش بین‌الملل جشنواره فجر سال گذشته داشته باشیم. «اتخاذ و عملی‌کردن سیاست اکران فیلم خارجی مانند هر سیاست دیگری دارای ابعاد و آثار متفاوتی است. این اقدام می‌تواند به افزایش گرایش مخاطبان سینما به این هنر و آشتی آنها با سینما منتهی شود، از حیث محتوا، ورود و اکران فیلم‌های خارجی، به توسعه‌ و تنوع ژانرهای تولید فیلم در کشور کمک ‌کند و از طریق افزایش انتخاب تماشاگران به رغبت بیشتر آنان به سینما یاری رساند. رفع انحصار اکران از دیگر فواید این سیاست است. اکران فیلم‌های خارجی نه‌تنها از طریق مقایسه‌شدن فیلم‌های استاندارد و باکیفیت جهانی با فیلم‌های ایرانی می‌تواند به تولید و توزیع و ارتقای سطح سواد بصری مخاطب کمک کند، بلکه می‌‌تواند باعث افزایش کیفیت تولیدات داخلی نیز بشود و تهیه‌‌کنندگان را به رعایت اصول کیفی فیلم‌سازی ملزم کند. درعین‌حال می‌‌توان با اکران رسمی فیلم‌های خارجی، سود حاصل از گردش مالی آن را در اقتصاد به جریان انداخت و از قاچاق فیلم از سوی قاچاقچیان جلوگیری کرد.

درعین‌حال تجربه ورشکستگی سینما در دهه ۱۳۵۰، متعاقب ورود و اکران گسترده فیلم‌های ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت نشان می‌دهد که ملاحظاتی در این مورد باید رعایت شود. محدودیت و کمبود سالن و اختصاص سالن‌‌های اندک موجود به فیلم خارجی نیز یکی از تهدیدهای بالقوه است که برای رفع آن باید تمهیداتی اندیشید که مهم‌ترین آن، علاوه بر انتخاب مناسب و باکیفیت فیلم‌ها، افزایش تعداد سالن‌هاست. موضوع کپی‌رایت نیز از مسائل جدی فیلم‌های خارجی است. پخش بدون پرداخت کپی‌رایت می‌‌تواند تبعات حقوقی و اقتصادی و حتی سیاسی برای کشور داشته باشد.

در صورت شکایت مالکان این فیلم‌ها به کنوانسیون «برن»، این کنوانسیون که موظف است به رعایت حقوق اعضای خود عمل کرده و استیفای حق کند». اینها بخشی از صحبت‌های آشنا درباره فواید توجه به اکران فیلم‌های خارجی در سینمای ایران است. محمد اطبایی، پخش‌کننده بین‌الملل، در گفت‌وگو با «شرق» درباره رویکرد حوزه هنری درباره اکران فیلم‌های خارجی و ارزیابی اکران این فیلم‌ها در چرخه سینمای ایران گفت: «اینکه به چه دلیل حوزه هنری علاقه‌مند به پخش فیلم‌های خارجی شده تحلیلی ندارم، اما قطعا من از مدافعان سرسخت اکران فیلم‌های خارجی در سینماهای ایران هستم». او ادامه داد: «بی‌تردید باید این اتفاق بیفتد، شاید این مثال واضح‌تر بتواند شرایط سینمای ما را بدون اکران فیلم‌های خارجی مشخص کند، اینکه در سال ٦٩ ویدئو همچنان ممنوع بود، اصلا چنین چیزی ممکن است؟ ما نیازمند استفاده از ابزار جدید هستیم و این حق مردم است که فیلم‌های روز دنیا را در سینماها ببینند.

این اتفاقی است که نیاز به بازنگری دارد و با این رویکرد به آن نگاه شود که اساسا اکران این‌گونه فیلم‌ها فقط در اختیار نهادهای دولتی نباشد و بخش خصوصی در این حیطه وارد شود و در نهایت فیلم‌های روز سینمای دنیا که با ضابطه و محدودیت‌های کشور ما هم‌خوانی دارند اکران شوند». اطبایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «واقعیت این است که هر سال تعدادی فیلم در سینمای ما تولید می‌شود که برخی با حمایت دولت و برخی دیگر در بخش خصوصی تولید می‌شود و بسیاری از سازندگان این آثار سینمایی تصور می‌کنند تمامی این فیلم‌ها باید بازار بین‌المللی داشته باشند. در این میان کمی صورت‌مسئله غلط مطرح می‌شود.

واقعیت این است که ما باید رقبای قوی داشته باشیم و در نهایت تماشاگر در این میان حق انتخاب داشته باشد و از طرف دیگر حمایت‌های دولت تنها در تولید فیلم خلاصه نشود و به سمت عرضه و پخش حرکت کند که یکی از این راه‌ها پرداختن به موضوع اکران فیلم‌های خارجی در سینماهاست». علی سرتیپی، از پخش‌کنندگان مطرح سینمای ایران، درباره این موضوع به «شرق» گفت: «واقعیت این است که تعداد سالن‌های سینمای ما روزبه‌روز بیشتر می‌شود و قطعا تا سال آینده این تعداد بیشتر هم خواهد شد. این احساس نیاز وجود دارد که فیلم‌های روز سینمای ما رقیبی این‌چنینی داشته باشد و کمی به اکران‌ها تنوع بدهیم». او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «اگر اکران خارجی فیلم‌ها به‌صورت کنترل‌شده و حساب‌شده صورت بگیرد، اتفاق خوبی خواهد بود و قطعا تعداد زیادی از فیلم‌های روز دنیا وجود دارند که با شرایط سینمای ما هم‌خوانی دارند و امکان اکرانشان هست. اکران فیلم‌های خارجی به احداث سالن‌های جدید و از طرفی این رقابت به نظر من به کیفیت ساخت فیلم‌های ایرانی نیز کمک خواهد کرد».

مخالفان چه می‌گویند؟
پیش از نشست آسیب‌شناسی اکران فیلم‌ها که فارس برگزار کرده بود، رامین رحیمی، پخش‌کننده سینما در حوزه بین‌الملل و کارشناس سینما، درباره اکران فیلم‌های خارجی گفته بود: «من خیلی به اکران خارجی اعتقاد ندارم، به چند دلیل؛ اولا فیلمی که ما بتوانیم کامل و بدون ممیزی در پوشش و دیالوگ‌ها و کلیت فیلم و با کیفیت صدای خوبی که فیلم ساخته شده اینجا نمایش دهیم، در سینماهایی جز پردیس تهران و یکی، دو سینما در شهرستان امکان ندارد. دوم اینکه ما امکان و اجازه اکران هم‌زمان یا حتی با فاصله کوتاه را نداریم و معمولا نسخه قاچاق فیلم‌ها به ایران می‌رسد. سوم اینکه ما باید راجع به نوع فیلم هم صحبت کنیم که فیلم آمریکایی و هالیوودی مدنظر است یا اروپایی یا هندی که هرکدام به غیر از مسائل فوق و تفاوت زبانی باید دوبله شود و آن هم نیاز به داشتن باند بین‌المللی است و حتما باید با پرداخت آل‌رایت برای ایران که در تحریم است اتفاق بیفتد و در صورت توافق، ‌باید مبالغ بالایی پرداخت شود که با وضعیت موجود برای بخش خصوصی سودآور نخواهد بود و مسئله دیگر تایمینگ این فیلم‌ها که غالبا ١٢٠ دقیقه است و با سئانس‌های اکران ما هم‌خوانی ندارد و همچنین تمایز فرهنگی و تفاوت در نوع زیست، آموزش و تربیت، محیط رشد و گوناگونی فرهنگی با مخاطب عامه و اکثریت جامعه ایرانی و به‌خصوص مهم‌ترین ضریب سنی مخاطب که بین ١٤ تا ٢٢ سال؛ یعنی نوجوانان و جوانان دارد و البته مسائل ممیزی در تبلیغات و اطلاع‌رسانی و تهیه مواد تبلیغی این فیلم‌ها و اگر نمایش فیلم‌های هندی است که تماما یا موزیکال یا با رقص و آواز همراه است و ... . صدالبته مشکلات کمبود سالن‌های روبه‌تعطیلی و تراکم فیلم‌های در نوبت اکران داخلی هم مزید بر علت هستند». همچنین عبدالله اسفندیاری، مدیر اسبق بنیاد سینمایی فارابی، در گفت‌وگو با «شرق» گفت: «اکران فیلم‌های خارجی در ایران اگر به ‌صورت کاملا آزاد باشد، تمام ظرفیت سینماهای ما را خواهد گرفت و از امکان اکران فیلم‌های ایرانی جلوگیری می‌کند».

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: «سینمای ایران در سال‌های ٥٦-٥٥ به دلیل اکران بی‌مهار فیلم‌های خارجی، ورشکست شد و اگر ضوابطی برای اکران فیلم‌های خارجی در نظر گرفته نشود و فیلم‌های دست سوم یا چهارم خارجی به نمایش گذاشته شوند، تمام ظرفیت اکران فیلم‌های ایرانی را خواهند گرفت».

اسفندیاری افزود: «در دهه ٦٠ و سال‌هایی که اکران فیلم‌های خارجی در دست بنیاد فارابی بود، به چند نکته درباره نمایش آنها توجه می‌شد؛ اینکه ذات فرهنگی و هنری فیلم‌ها در نظر گرفته شود و البته گاهی برخی فیلم‌های تجاری خارجی نیز اکران می‌شد».

او ادامه داد: «طبعا باید از تولید داخلی محافظت کرد و باید مراقب این بود که برخی در این میان با نیت دلالی وارد می‌شوند و به فکر ازبین‌بردن تولیدات داخلی هستند و اگر اکران فیلم‌های خارجی با ضابطه صورت نگیرد، سینمای ایران نابود خواهد شد و در این رقابت نابرابر سینمای ایران خواهد باخت. باید به این نکته نیز توجه داشت که ظرفیت سینمای ایران برای تولیدات خودمان نیز کافی نیست و اگر فیلم‌های خارجی‌ای اکران شوند که باعث ارتقای سینمای ایران نشوند، به سینمای ملی ما آسیب می‌زنند، اما اکران فیلم‌های سطح‌پایین خارجی به نفع سینمای ما نیست».

منبع : شرق