بحران جدید جهان ورزش:دوپینگ ژنتیکی!

  کمیته جهانی مبارزه با دوپینگ در پی یافتن راهکاری برای شناسائی و مبارزه با نوعی جدید از دوپینگ است که در ان با ایجاد تغییراتی در ژن های یک ورزشکار، توانمندی های وی افزایش پیدا می کند. البته شناسائی این نوع از دوپینگ بسیار دشوار است.

 
رقابت همیشگی و نفسگیر بین ورزشکاران متخلف و مسئولین مبارزه با دوپینگ طی سال های اخیر وارد فاز جدیدی شده است. کمیته جهانی مبارزه با دوپینگ قانون منع دوپینگ از طریق ویرایش ژنتیکی که در آن با ایجاد تغییرات در ژن های افراد، وی دارای توانمندی های بیشتری می شود را  تمدید کرد.

این قانون از سال 2003 میلادی اجرائی و ابلاغ شده است اما مشخص نیست که این قانون چگونه اجرا خواهد شد. پیش از این کمیته بین المللی دوپینگ هر نوع دخالت در ساختار ژنتیکی انسان که موجب افزایش توانمندی های بشر شود را ممنوع کرده بود. بر اساس متمم جدید این قانون، از سال 2018 استفاده از هر نوع ژن های ویرایش یا ژن طراحی شده برای تغییر توالی ژنوم و یا تنظیم رونویسی یا تولید مصنوعی بیان ژن های انسانی به کلی ممنوع خواهد بود.

دوپینگ ژنتیکی در تعریف علمی عبارت است از ایجاد تغییرات در ژن های انسان و افزودن ژن های جدید به بدن یک فرد. این فناوری از سال 2012 با جهشی خیره کننده و سریع رو به رو شده و با بهره مندی از روش موسوم به CRISPR به سادگی امکان پذیر است. آزمایشات رسمی نخستین نمونه انسانی نیز در حال انجام است. در همین رابطه مگی دوراند (Maggie Durand) سخنگوی کمیته بین المللی دوپینگ اعلام کرد: «افرادی که از این روش درمانی استفاده می کنند در رقابت های ورزشی از قابلیت و استقامت بیشتری برخوردار خواهند بود. میزان و اندازه این توانائی ها به نوع روش درمانی استفاده شده مرتبط است. به طور کلی این افزایش عملکرد، فراتر از حالت توانائی عادی فرد بوده و در واقع امکان اثبات این نوع از دوپینگ بسیار سخت است.»

لازم به توضیح است که اگر این روش به طور کلی توسط کمیته بین المللی دوپینگ ممنوع شود، همچنان امکان استفاده از آن برای ورزشکارانی که نیاز به روش های درمانی پزشکی دارند، وجود خواهد داشت.

مشکل شناسائی و تشخیص دوپینگ ژنتیکی

مهمترین سوالی که در این میان مطرح می شود، ساز و کار اجرائی کمیته بین المللی مبارزه با دوپینگ برای شناسائی این نوع از دوپینگ است زیرا تشخیص استفاده از روش ویرایش ژنتیکی بسیار دشوار بوده و امری پیچیده محسوب می شود. کمیته مبارزه با دوپینگ هنوز به این سوال که آیا امکان تکنیکی تشخیص این نوع دوپینگ وجود دارد یا نه، پاسخی نداده است.

به باور کارشناسان انجام این محدودیت و کنترل آن بسیار دشوار بوده و البته کمیته جهانی مبارزه با دوپینگ از یک دهه پیشتر مطالعات مربوط به شناسائی و تشخیص این روش دوپینگ را آغاز کرده است. علی رغم این تلاش ها، نمونه گیری ژنتیکی از ورزشکاران تنها از سال پیش شروع شد.

در این فرایند، از نمونه های خون ورزشکاران که در المپیک سال 2016 ریو حضور داشتند آزمایش به عمل امده و مواردی همچون افزوده شدن هورمون ها یا ویرایش ژنتیکی در آن ها بررسی شد. البته هنوز هیچ نمونه مثبتی شناسائی نشده است.

به گفته دانشمندان این موضوع بسیار پیچیده بوده و امکان ایجاد تغییری کوچک در ژن های انسان به گونه ای وجود دارد که شناسائی آن ممکن نبوده و یا با دشواری بتوان شواهد آن را پیدا کرد اما این تغییرات کوچک ژنتیکی منجر به افزایش بسیار زیاد عملکرد انسان شود.

در تئوری، گذرنامه های بیولوژیکی که توسط کمیته جهانی مبارزه با دوپینگ در سال 2009 معرفی شده است، می تواند تغییرات غیرمنتظره در بدن ورزشکار را نشان دهد، حتی اگر ژن تغییر یافته قابل شناسائی نباشد، اما می توان شواهد انجام این عمل را شناسائی کرد.