سگ نجس نیست، نباید قصاص كرد، شوهرخواهر محرم است، با ناخن مصنوعی می‌شود نماز خواند، تساوی حقوق زن و مرد و حق زن برای سقط جنین، همگی جزو اظهارنظرهای چهره‌های زن سینمایی است كه به خاطر فهم و برداشت سطحی از مسائل دینی بیان شده و ناشی از پیروی از «دین عامیانه» در میان چهره‌های شاخص هنری است؛
روزنامه جوان نوشت: یک بازیگر زن درباره بغل‌کردن شوهرخواهر فوتبالیستش، اظهاراتی را در یک جمع سینمایی بیان می‌کند که با مسائل فقهی در این باره در تعارض است. این صحبت‌ها در کنار دیگر موضع‌گیری‌های بازیگران در مورد شرعیات نشانه‌ای از فقدان آگاهی و شناخت از ساده‌ترین مفاهیم انسان‌شناسی، دین‌شناسی و شناخت سطحی از مسائل جهان هستی است.سگ نجس نیست، نباید قصاص كرد، شوهرخواهر محرم است، با ناخن مصنوعی می‌شود نماز خواند، تساوی حقوق زن و مرد و حق زن برای سقط جنین، همگی جزو اظهارنظرهای چهره‌های زن سینمایی است كه به خاطر فهم و برداشت سطحی از مسائل دینی بیان شده و ناشی از پیروی از «دین عامیانه» در میان چهره‌های شاخص هنری است؛ كسانی كه در رشته فعالیت خود جزو شناخته‌شده‌ترین هنرمندان هستند، اما با چنین سخنانی نشان می‌دهند شناخت‌شان از دین چقدر سطحی است. متأسفانه این اظهارات در شبكه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی بازتاب‌های زیادی پیدا می‌كند و طرفدارانی را نیز دارد.
دین عامیانه و سلبریتی‌های روشنفكر
اظهارنظرهای شبه‌فقهی برخی از بازیگران سینما را می‌توان متأثر از جریانی دانست كه پیروی از «دین عامیانه» و «دین با سلیقه شخصی» را سرلوحه كار خود قرار داده است.
شاید اصطلاح «دین عامیانه» چندان در ادبیات اجتماعی ما استفاده نشود، اما اصل آن كاركردی گسترده دارد؛ مانند آنچه بعضاً دیده می‌شود كه عده‌ای حاضر به انجام شعائر دینی نیستند و معتقدند صرفاً داشتن «دل پاك» برای اثبات دینداری كافی است و با این ادعا دل‌های خود را هم پاك می‌دانند!
در ماجرای اخیر بعد از انتشار عكسی از ساره بیات و رضا قوچان‌نژاد، این بازیگر زن در مراسم اكران مردمی فیلم زرد می‌گوید: «عكسی كه من با رضا داشتم و در آن دست دور گردن هم انداخته بودیم با واكنش‌های مردم روبه‌رو شد و گفتند شماها به هم محرم نیستید. من همین‌جا باید بگویم كه من با رضا احساس محرمیت می‌كنم، چون دست‌هایش شبیه دستان پدرم است و امشب به احترام شما او را بغل نكردم!» این نگاه هم جزئی از باورهای غلط عامیانه و عوامانه از دین است.
دانشنامه جهان اسلام در توضیح واژه «دین عامیانه» می‌نویسد: «صورتى از دیندارى با مجموعه‌اى از باورها و رفتارهایى كه در رفتار دینى معنا مى‌یابند، ولى تحت‌سلطه و نظارت و تجویز نهادها و مراجع رسمى دینى نیستند.»
باورهایی كه گاهی خود را در باورهای ساده‌انگارانه یك شخص از دین نیز بروز می‌دهد. شخصی كه می‌تواند فردی عادی یا اینكه هنرمندی شناخته شده باشد و بازتاب‌های این نوع نگرش از یك زندگی شخصی تا سطح وسیعی از جامعه را تحت‌تأثیر قرار دهد؛ اظهاراتی از جنس اینكه نماز خواندن با ناخن مصنوعی كاشته‌شده درست است، در صورتی كه مراجع تقلید وضو گرفتن با ناخن كاشته شده را هم صحیح نمی‌دانند.
در فیلم «كسی از گربه‌های ایرانی خبر ندارد» سكانسی وجود دارد كه یك مأمور می‌خواهد سگ دختری را از وی بگیرد، دختر فریاد می‌زند و می‌گوید: «این سگ نجس نیست، چون سگ را شسته است!» این نوع برداشت غلط از نجاست سگ، در شبكه‌های اجتماعی نیز دیده می‌شود. در دیدگاهی تقریباً مشابه «پریوش نظریه» بازیگر سینما از رئیس‌جمهور خواسته است، حكم به عدم نجاست سگ بدهد!
بازتاب‌های ساده‌انگارانه از دین باعث می‌شود حتی برخی از دستورات دینی نیز در این نگاه زیر سؤال برود. در جلسه نقد و بررسی فیلم «لانتوری»، باران كوثری بازیگر این فیلم به شدت به حكم «قصاص» حمله و آن را «توحش» عنوان می‌كند. فهم او با این سن و سال و مطالعات و تحصیلات كه شاید برای اظهار‌نظر در «هیچ زمینه‌ای» در یك حد قابل قبول آكادمیك نباشد، همین است كه از هنرپیشه‌بودن خود بهره ببرد و حرفی را به زبان بیاورد كه حتی نتواند پنج دقیقه درباره آن استدلال علمی بكند.
ادامه روش دهه 40 روشنفكر‌ها برای دهه 90
در نگاه جامعه، هنرمندان بخشی از قشر روشنفكر هستند. اولین نگاه انتقادی به این روشنفكر‌مآبی را جلال آل احمد در كتاب «در خدمت و خیانت روشنفكران» بیان می‌كند. رهبر معظم انقلاب سه دهه بعد از نگارش این كتاب در سال 1377، سخنرانی‌ای داشتند كه بعدها با عنوان «ارتجاع روشنفكری» شناخته می‌شود. ایشان با اشاره به نگاه آل احمد، جریان روشنفكری را دارای سه خصوصیت معرفی می‌كنند كه اولین آن مخالفت با مذهب و دین است؛ روشی كه در دوره پهلوی از سوی چهره‌های هنرمند به شدت دنبال می‌شد، اما به نظر نمی‌رسد كه هنرمندان ایرانی در دهه 90 بخواهند با استمرار روش‌های كهنه‌ای كه امثال احمد شاملو یا صادق چوبك بر آن اصرار داشتند، وجه روشنفكری خود را حفظ كنند. با این وجود هنوز برخی از اظهارات درباره شرعیات از سوی چهره‌های سینمایی، رنگ و بوی روشنفكری در دهه 40 را دارد.
آموزش و مشاوره برای پیشگیری
زمانی نیروی انتظامی به این نتیجه رسید كه برای نشان دادن خدمات پلیس و جلوگیری از نشان دادن چهره‌ای غیر واقعی از پلیس، مؤسسه «ناجی هنر» را راه‌اندازی كند و پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی از خدمات «مشاور انتظامی» بهره گیرند. با این اقدام، حداقل بخشی از نگاه‌های غیر‌واقعی به فعالیت‌های پلیس در مجموعه‌های تلویزیونی و آثار سینمایی كه دارای ایرادات حقوقی و انتظامی بود، تصحیح شد. سال‌ها است درباره نحوه رابطه میان مراكز دینی از جمله حوزه علمیه قم و سینما، بحث و تبادل نظر صورت می‌گیرد، اما هنوز به نتیجه ملموسی نرسیده است. سعید مستغاثی، منتقد سینما در مصاحبه‌ای با انتقاد از حوزه‌های علمیه می‌گوید: تا بزرگان دین و حوزه علمیه به صورت جدی و مستقیم وارد تولید آثار سینمایی ارزشمند در خصوص وقایع دینی نشوند، ما شاهد تولید آثاری ضعیف و حتی تحریف‌شده راجع به دین و وقایع دینی در سینما و تلویزیون خواهیم بود.
حضور مشاور قوی مذهبی در كنار مجموعه‌های سینمایی و تلویزیونی باعث خواهد شد، تعامل و تبادل نظر میان سینماگران و كارشناسان مذهبی بیشتر و حداقل در این میان مسائل شرعی پرسیده شود و دیگر یك بازیگر زن در یك محفل عمومی از اینكه شوهر خواهرش را «نامحرم» نمی‌داند، دفاع نكند!
از سوی دیگر نیز باید جامعه به سمتی برود كه اظهارنظرهای بی‌پایه و اساس درباره موضوعات و مفاهیم دینی نه نشانه تشخص، بلكه نمادی از بی‌سوادی شود تا حداقل برخی از چهره‌های هنری آن را ابزاری برای جلوه‌گری در رسانه‌ها نكنند.
ارسال نظر
